گزیده‌ای از رهنمودها و پیشنهادهای رهبر انقلاب در پاییز سال 1387
گردهمایی نخبگان تصمیم‌ساز. اگر ما بتوانیم گردهماییهای عمومی از اساتید دانشگاه و محققین و پژوهشگران در طول سال داشته باشیم و کسانی از خودِ این جمع به عنوان سخنران دعوت بشوند و در آن گردهماییها مسائل مورد نظرشان را بیان کنند، این، کمک می‌کند به تصمیمسازی؛ هم در دولت، هم در مجلس شورای اسلامی، هم در مجمع تشخیص، هم در مراتب تصمیمگیری در دستگاههای اجراییِ دولتی مثل وزارتخانهها و غیره.
پیشرفت علمی بدون وابستگی. نباید ما در مسئلهی علم، واگن خودمان را به لوکوموتیو غرب ببندیم. البته اگر این وابستگی ایجاد بشود، یک پیشرفت‌هایی پیدا خواهد شد؛ در این شکی نیست؛ لیکن دنبالهروی، نداشتن ابتکار، زیرِ دست بودنِ معنوی، لازمهی قطعیِ این چنین پیشرویای است؛ و این جایز نیست.
این پیشرفت علمی بایستی با خودباوری اولاً؛ امید به موفقیت ثانیاً؛ حرکت جهادگونه ثالثاً؛ همراه باشد. چون ما فرض را بر این گذاشتیم که پیشرفت علمی، بایستی با نگاه بومی و با تکیهی به فرهنگ خودمان باشد- فرهنگ ما یعنی اسلام و مواریث ملیِ پسندیدهی ما- و نیز ناظر به نیازهای کشور. این، بایستی مجموعهی حرکت علمی ما را تشکیل بدهد.
اعتماد به‌نفس ملی. جوانی که تحت تربیت و تحت آموزش و تعلیم شماست، باید به خود اعتماد داشته باشد. بحثِ این نیست که شخصی به خودش اعتماد دارد، بحثِ این است که ما به خصال ملی خودمان، به امکانات ملی خودمان، به ذخائر فرهنگی خودمان، یک اعتماد به نفس عمومی داشته باشیم که به آن گفتیم اعتماد به نفس ملی. این حالت بایست در یکایک جوان‌های ما بروز پیدا کند!
دیدار با اساتید دانشگاه‌های کشور 3/7/87
محافظه‌کاری بدترین اشکال محیط دانشجویی. بدترین اشکال وارد بر محیط دانشجویی این است که دانشجو دچار محافظه‌کاری شود و حرفش را با ملاحظهی موقع و مصلحت خیالی بیان کند... دانشجو باید حرفش را صریح بزند. البته در کنار این صراحتِ در بیان، صداقت در نیت هم باید وجود داشته باشد و در کنار او، سرعت در پذیرش خطا؛ اگر ثابت شد که خطاست.
دیدار با دانشجویان در ماه مبارک رمضان 7/7/87
ارادهی انسانِ خداجو... در این اعمال بسیار مهم ماه رمضان درس‌های بزرگی هم برای ما وجود دارد که از این درس‌ها باید استفاده کنیم. یک درس این است که ارادهی انسانِ خداجو می‌تواند بر همهی خواهش‌ها و هوس‌ها و لذات مادی که نفس انسان را به آن فرا می‌خواند، غلبه کند. این یک نکتهی بسیار مهمی برای ماست. گاهی انسان به خود تلقین می‌کند که من نمی‌توانم بر هوای نفس فائق بیایم. روزهی ماه رمضان به انسان ثابت می‌کند که انسان می‌تواند؛ آن وقتی‌که اراده بکند، عزم راسخی به کار ببندد، می‌تواند بر هوس‌ها فائق بیاید و پیروز شود.
خطبههای نماز عید سعید فطر 10/7/1387
زخمی که عمیق‌تر شد! من نمی‌دانم شما جوانها این کتاب‌های اسناد لانهی جاسوسی را خواندهاید، می‌خوانید یا نه؛ خواندنی است، خواندنی است. ببینید سفارت آمریکا آن روز در ایران چه کار می‌کرده، با کیها ارتباط برقرار می‌کرده و نقش این سفارت در طول سال‌های متمادیِ قبل از انقلاب چه بوده است...
ملتها به نظام اسلامی، به رهبری اسلامی، رهبری امام رضوان‌اللَّه تعالی علیه و به نظام جمهوری اسلامی دلباخته شدند که امروز هم همین جور است. امروز هم ملتها در دنیای اسلام- از غرب دنیای اسلام بگیرید، تا شرق دنیای اسلام- در همه‌جا با چشم اعجاب و تحسین، با حالت غبطه، به ملت ایران و این حرکت نگاه می‌کنند. این‌ها هم زخم آمریکاییها را عمیق‌تر می‌کرد و این، انگیزهی آمریکا برای مخالفت با جمهوری اسلامی است.
مسئلهی مرگ و زندگی. آنچه آمریکا از ملت ایران می‌خواهد، این است که ملت ایران وابستگی را قبول کند، استقلال به‌دست آمدهی خودش را از دست بدهد و به دست خودش دوباره تسلیم قدرت آمریکا شود. آن‌ها از ملت ایران این را توقع دارند و فشارهایی که میآورند، برای این است... مسئلهی ما با آمریکا این نیست که حالا بر سر دو تا موضوع جهانی یا بینالمللی یا منطقهای با هم اختلاف نظر داریم، برویم بنشینیم با مذاکره حل کنیم. مسئله مثل مسئلهی مرگ و زندگی است؛ مسئلهی هست و نیست است.
ما ایستاداه‌ایم. آینده متعلق به ملت ایران است. آیندهی ملت ایران، رسیدن به قلههای والای علم، اقتدار، رفاه و شرف است. این آیندهی حتمی شماست. و این وعدهی الهی است. قرآن به ما وعده داده است، اسلام به ما وعده داده است که اگر ملتها حرکت کنند، ایمان نشان بدهند، غیرت نشان بدهند، خسته نشوند، صبر پیشه کنند، استقامت کنند، حتماً به هدف‌های خودشان خواهند رسید. ما تا حالا امتحان کردهایم، ایستادهایم، به هدف‌های میانمدت رسیدهایم. یک جاهایی هم نابسامانی داریم، چون نایستادیم؛ تقصیر خود ماست.
در میدان دشمن بازی نکنید! دشمن طراحی می‌کند. در میدانی که او درست کرده، بازی نکنید؛ چون چه ببرید، چه ببازید، به نفع اوست. طراحی دشمن ایجاد اختلاف است، ایجاد ناامیدی است، به جان هم انداختن فعالان سیاسی است، منزوی کردن خط اصیل و ارزش‌های اسلامی است.
دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان به مناسبت 13 آبان 8/8/87
آسایش، نه تن‌پروری! من برای آسایش حجاج سفارش کردهام اما این آسایش به معنای تن‌پروری نیست. این را هم من همیشه به دوستان برگزارکنندهی حج در طول سال‌ها گفتهام که این آسایش، فراغت است برای همین دلباختگی و دلسپردگی و إنقطاع إلی اللَّه. کاری کنید که مردم فراغت پیدا کنند، دغدغهای نداشته باشند، بتوانند این فریضه را به بهترین وجهی انجام بدهند؛ مراد این است.
مقتدرِ مظلوم. جمهوری اسلامی نظامی است که تمام ارکان اقتدار معنوی در او جمع است، اما مقتدرِ مظلوم... دشمنان جمهوری اسلامی برای این‌که فکر و آرمان جمهوری اسلامی در بین جامعه‌ی عظیم مسلمان‌ها گسترش پیدا نکند، انواع و اقسام دروغ‌ها را به جمهوری اسلامی بستهاند؛ از دروغ‌های اعتقادی و فکری بگیرید تا دروغ‌های فرقهای و سیاسی و اجرایی.
تکلیف اول. شما که دلتان لبالب از اعتقاد و ایمان به نظام جمهوری اسلامی است، در حج در کنار این برادر مسلمانی که در معرض این تبلیغات قرار گرفته است، تکلیف اولتان تبیین معارف اسلامی و معارف نظام اسلامی است. جمهوری اسلامی، جمهوری «اسلامی» است. ما اکثریت مردم ایران شیعه هستیم، اما نظام ما نظامی است که شامل شیعه و سنی می‌شود... هم در انقلاب، هم بعد از پیروزی انقلاب، هم در جنگ تحمیلی، هم برادران سنیِ ما در داخل، هم یک کثرت عظیمی از مسلمانان عالم که سنی هستند، از ما حمایت کردند... و عدهای کشته شدند. جمهوری اسلامی این است.
دیدار مسؤولان و کارگزاران حج 15/8/1387
امنیت، برکت نماز. اگر نماز خواندیم، از درون انسان، از دل انسان بگیرید تا سطح جامعه و تا سطح حاکمیت بر جامعه- هرچه این جامعه بزرگ باشد- به برکت نماز امان پیدا می‌کند، امنیت پیدا می‌کند. دل انسان امنیت پیدا می‌کند، جسم انسان امنیت پیدا می‌کند، جامعه‌ی انسان امنیت پیدا می‌کند.
وقتی انسان از نماز سیر نمی‌شود. اگر خدا به من و شما توفیق بدهد، نمازی بخوانیم که با توجه باشد، خواهیم دید که انسان در هنگام توجه به نماز از نماز سیر نمی‌شود. انسان وقتی به نماز توجه پیدا کند، آنچنان لذتی پیدا می‌کند که در هیچ یک از لذائذ مادی این لذت وجود ندارد. این در اثر توجه است.
پیوست مسجد. همهی کارهای مهندسی بزرگ بایستی یک پیوست مسجد و نمازخانه داشته باشد. وقتی مترو طراحی می‌کنیم، برای ایستگاه مترو، مسجد در آن ملاحظه شود؛ ایستگاه قطار طراحی می‌کنیم، فرودگاه طراحی می‌کنیم، مسجد در آن حتماً دیده شود.
دیدار شرکت کنندگان در هفدهمین اجلاس نماز 29/8/1387
معادله معکوس! مسلمانان از هر کشور و هر نژاد، امروز بیش از همیشه باید این فریضه‌ی بزرگ را قدر بدانند و از آن بهره گیرند؛ زیرا افق در پیش چشم امت اسلامی امروز از همیشه روشن‌تر و امید برای رسیدن به هدف‌هایی که اسلام برای فرد و جامعه‌ی مسلمان ترسیم کرده، از همیشه بیشتر است. اگر امت اسلامی در دو قرن گذشته دچار فروپاشی و هزیمت در برابر تمدن مادی غرب و مکتب‌های الحادی از هر دو نوع چپ و راست آن بود، اکنون در قرن پانزدهم هجری این مکاتب سیاسی و اقتصادی غربند که پای در گِل و دچار ضعف و فروپاشی و هزیمت‌اند و اسلام با بیداری مسلمانان و بازیافت هویت خویش و با مطرح شدن اندیشه‌ی توحیدی و منطق عدالت و معنویت، دور تازه‌ای از شکوفایی و عزت خویش را آغاز کرده است.
پیام رهبر انقلاب به کنگره عظیم حج 17/9/1387
مهم‌ترین زیرساخت پیشرفت کشور... ما در زمینهی مسائل علمی دچار عقبماندگی مزمن هستیم. آنچه که اهمیت دارد مسئلهی ادامهی حرکت سریع است. ما باید این سرعت و این شتابی را که در حرکت علمی ما وجود دارد، سال‌ها ادامه بدهیم... دانشگاه مهم‌ترین زیرساخت پیشرفت و توسعهی کشور است؛ یعنی هیچ‌یک از زیرساخت‌های گوناگون کشور اهمیت و نقش دانشگاه را ندارد؛ چون دانشگاه نیروی انسانی را تربیت می‌کند که مهم‌ترین سرمایهی کشور نیروی انسانی است.
جنبش دانشجویی، از روز اول تا امروز. کشور در شرائطی است و نظام جمهوری اسلامی، ساخت و ویژگیها و مختصاتی دارد که حتماً جنبش دانشجویی در کنارش بایستی حضور داشته باشد. این جنبش دانشجویی در کشور ما در تاریخِ ثبت شده و شناخته شدهی خود، همیشه ضد استکبار، ضد سلطه، ضد استبداد، ضد اختناق و بشدت عدالتخواه بوده است. این ممیزات جنبش دانشجویی ما از روز اول است تا امروز.
نفی‌ها و اثبات‌ها. علت دشمنی عمیق و آشتیناپذیر استکبار و در رأس آن‌ها آمریکا و شبکهی صهیونیستی دنیا با جمهوری اسلامی، این است که جمهوری اسلامی یک «نفی» با خود دارد، یک «اثبات». نفی استثمار، نفی سلطهپذیری، نفی تحقیر ملت به وسیلهی قدرت‌های سیاسی دنیا، نفی وابستگی سیاسی، نفی نفوذ و دخالت قدرت‌های مسلط دنیا در کشور، نفی سکولاریسم اخلاقی؛ اباحیگری؛ این‌ها را جمهوری اسلامی قاطع نفی می‌کند.
یک چیزهایی را هم اثبات می‌کند: اثبات هویت ملی، هویت ایرانی، اثبات ارزش‌های اسلامی، دفاع از مظلومان جهان، تلاش برای دست پیدا کردن بر قلههای دانش؛ نه فقط دنبالهروی در مسئلهی دانش، و فتح قلههای دانش؛ این‌ها جزو چیزهائی است که جمهوری اسلامی بر آن‌ها پافشاری می‌کند.
جسم و روح جمهوری اسلامی. نظام جمهوری اسلامی یک ساخت حقوقی و رسمی دارد که آن قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی، دولت اسلامی، انتخابات- همین چیزهایی که مشاهده می‌کنید- است، که البته حفظ این‌ها لازم و واجب است؛ اما کافی نیست.
همیشه در دلِ ساخت حقوقی، یک ساخت حقیقی، یک هویت حقیقی و واقعی وجود دارد؛ او را باید حفظ کرد. این ساخت حقوقی در حکم جسم است؛ در حکم قالب است، آن هویت حقیقی در حکم روح است؛ در حکم معنا و مضمون است. اگر آن معنا و مضمون تغییر پیدا کند، ولو این ساخت ظاهری و حقوقی هم باقی بماند، نه فایدهای خواهد داشت، نه دوامی خواهد داشت.
آن ساخت درونی چیست؟ همان آرمان‌های جمهوری اسلامی است: عدالت، کرامت انسان، حفظ ارزش‌ها، سعی برای ایجاد برادری و برابری، اخلاق، ایستادگی در مقابل نفوذ دشمن؛ این‌ها آن اجزاء ساخت حقیقی و باطنی و درونی نظام جمهوری اسلامی است.
عمق استراتژیک جمهوری اسلامی. ملت‌های مسلمان عمق استراتژیک نظام جمهوری اسلامیاند. چرا تبلیغات عجیب و غریب آمریکایی و انگلیسی سعی می‌کنند بین ملت‌های مسلمان با ملت ایران جدایی بیندازند؟ چرا؟ با مسئلهی قومیت، با مسئلهی سنی، شیعه؟ چون می‌دانند آن‌ها عمق راهبردی و عمق استراتژیک جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند. تکیهگاه یک ملت به عمق استراتژیک اوست.
از درون پوک نشویم! ما باید خودمان مراقب باشیم که از درون پوک نشویم؛ از درون پوسیده نشویم. از دشمن بیرونی- آن وقتی که ما سلامت معنوی خودمان را حفظ کردیم، راهی را که اسلام و جمهوری اسلامی به ما نشان داده، پیش رفتیم و از آن راه منحرف نشدیم- مطلقاً ترسی نداریم؛ به ما آسیبی نمی‌زند؛ نمی‌تواند آسیب بزند.
دیدار با دانشجویان و اساتید دانشگاه علم و صنعت 24/9/87
فقر امروز بشریت. امیرالمؤمنین اولین خصوصیتش دلبستگی و پایبندی به رضای الهی و حرکت در مسیر صراط مستقیم بود؛ هر مقداری که دشواری داشته باشد، هرچه مجاهدت بخواهد، هرچه گذشت، بخواهد. این مهم‌ترین خصوصیت امیرالمؤمنین است. امیرالمؤمنین کسی است که برای خدا و در راه خدا از دوران کودکی تا لحظهی شهادت یک لحظه و در یک قضیه پا عقب نکشید و دچار تردید نشد و همهی وجود خود را در راه خدا به میدان آورد. آن‌وقتی که باید تبلیغ می‌کرد، تبلیغ کرد؛ آن‌وقتی که باید شمشیر می‌زد، در رکاب پیغمبر شمشیر زد و از مرگ نترسید؛ آن‌وقتی که لازم بود صبر کند، صبر کرد؛ آن‌وقتی که لازم بود زمام سیاست را به دست بگیرد، سیاست را به دست گرفت و وارد میدان سیاست شد؛ و در همهی این دوران‌های گوناگون، آنچه لازمهی فداکاری از آن بزرگوار بود، بروز و ظهور پیدا کرد...
امروز فقر بزرگ بشریت از جمله، فقرِ همین گونه مردان است که اسلام نمونهی عالی آن را به بشریت نشان داده است. رسیدن به آن قله، کار افراد عادی بشر نیست؛ کسی نمی‌تواند مثل امیرالمؤمنین زندگی و مشی کند؛ این یک آرزوی نشدنی است. اما قله، جهت را به ما نشان می‌دهد. به سمت آن قله باید حرکت کرد، به او باید شبیه و نزدیک شد. ... این نکتهای است که در ماجرای غدیر وجود دارد.
دیدار با قشرهای مختلف مردم به مناسبت عید غدیر خم 27/9/1387