بیانیه‌ی گام دوم انقلاب را می‌توان نقطه‌ی عطفی در زمینه‌ی تبیین جامع و کلان انقلاب کبیر اسلامی ملت ایران دانست. متنی که گذشته، حال و آینده‌ی انقلاب را مورد توجه و تحلیل دقیق قرار داده و ناظر به هدف مهمِ «ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمیٰ (ارواحنافداه)» تکالیف مهمی در سرفصل‌های متنوع پیش‌روی «جوانان» قرار می‌دهد.
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این یادداشت به بازخوانی بیانیه‌ی گام دوم انقلاب براساس یکی از بیانات مهم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است.
نفسِ تازه به انقلاب
نهایی شدن نگارشِ بیانیه‌ی گام دوم انقلاب در ظهر بیست و دوم بهمن ۱۳۹۷ را می‌توان به مثابه‌ی دمیدن «نفسی تازه به انقلاب» در چهلمین سالگرد آن دانست. متنی که مطالعه و کار بر روی آن و تلاش در مسیر تحقق و عملیاتی شدن آن، مطالبه‌ی رهبر انقلاب اسلامی است. نقل قول آیت‌الله شب زنده‌دار از حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این زمینه، به خوبی اهمیت موضوع را نمایان می‌سازد: «من بنای بر این ندارم که اگر چیزی نوشتم یا مطلبی می‌گویم از دیگران درخواست کنم که روی آن کار کنند ولی راجع به این می‌گویم این کار را بکنند.»
قطعا اصل موضوع «اقدام و عمل» و مجاهدت برای «تحقق» مُفاد این بیانیه است اما لازمه‌ی این مهم «فهم» درست و دقیق متن و محتوای آن است. اما به راستی بیانیه‌ی گام دوم انقلاب از چه چیزی با ما سخن می‌گوید؟ محورها و عناصر اصلی بیانیه چیست؟ و جهت‌گیری کلان آن به کدام سو است؟
به نظر، بهترین شیوه برای پاسخ به این سوالات و کسب معرفت صحیح نسبت به بیانیه، رجوع به توضیح و تفسیر رهبر انقلاب در رابطه با آن است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اول خرداد ماه سال ۹۸ و در دیدار رمضانی با دانشجویان، تبیینی جامع از محتوای بیانیه‌ی گام دوم و چگونگی تحقق آن داشتند: «بیانیّه‌ی گام دوّم یک ترسیم کلّی از گذشته و حال و آینده‌ی انقلاب بوده. خب چهل سال [از انقلاب] گذشته -یک ترسیم کلّی است، وارد جزئیّات نشدیم- یک تصویرسازی کلّی شده راجع به مسائل اصلی انقلاب.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸
در این یادداشت تلاش می‌کنیم متن بیانیه‌ی گام دوم را براساس بیانات رهبر انقلاب در این دیدار دانشجویی مورد تعمق قرار داده و بازخوانی کنیم تا مقدمه‌ای برای شناخت و معرفت صحیح نسبت به آن باشد.
چهار محور بیانیه
از نگاه رهبر انقلاب، بیانیه بر ۴ پایه و محور اصلی بنا شده است: «نقطه‌ی اوّل: «عظمت حادثه‌ی انقلاب»... هم از لحاظ وقوع، هم از لحاظ ماندگاری. نقطه‌ی دوّم: «عظمت راه طی‌شده و کارکرد انقلاب تا امروز»... نقطه‌ی سوّم که در این بیانیّه مورد نظر است، «عظمت چشم‌اندازی است که باید به آن برسیم»؛ اینکه ما به کجا میخواهیم برسیم، میخواهیم چه کار کنیم، هدف ما کجا است. و نقطه‌ی چهارم: «عظمت نقش نیروی جوان متعهّد»؛ نه هر جوانی؛ جوانی که احساس تعهّد کند، احساس مسئولیّت کند.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸
در محور عظمت انقلاب، بیانیه از پیدایش انقلاب به عنوان «نهضت بزرگ دینی» در جهان دوقطبی مادی سخن می‌گوید: «آن روز که جهان میان شرق و غرب مادّی تقسیم شده بود و کسی گمان یک نهضت بزرگ دینی را نمیبُرد، انقلاب اسلامی ایران، با قدرت و شکوه پا به میدان نهاد؛ چهارچوب‌ها را شکست؛ کهنگی کلیشه‌ها را به رخ دنیا کشید؛ دین و دنیا را در کنار هم مطرح کرد و آغاز عصر جدیدی را اعلام نمود.» (از متن بیانیه) و تأثیری شگرف و بنیادین بر صف‌بندی‌های برآمده از مدرنیته گذاشت: «چپ و راستِ مدرنیته، از تظاهر به نشنیدن این صدای جدید و متفاوت، تا تلاش گسترده و گونه‌گون برای خفه کردن آن، هرچه کردند به اجلِ محتوم خود نزدیک‌تر شدند. اکنون با گذشت چهل جشن سالانه‌ی انقلاب و چهل دهه‌ی فجر، یکی از آن دو کانون دشمنی نابود شده و دیگری با مشکلاتی که خبر از نزدیکی احتضار میدهند، دست‌وپنجه نرم میکند!» (از متن بیانیه)
انقلاب کبیر اسلامی از جنبه‌ی کارکرد نیز کارنامه‌ای پُربار به جا گذاشت: «محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است: کشور و ملّتی مستقل، آزاد، مقتدر، باعزّت، متدیّن، پیشرفته در علم، انباشته از تجربه‌هایی گران‌بها، مطمئن و امیدوار، دارای تأثیر اساسی در منطقه و دارای منطق قوی در مسائل جهانی، رکورددار در شتاب پیشرفتهای علمی، ر کورددار در رسیدن به رتبه‌های بالا در دانشها و فنّاوری‌های مهم از قبیل هسته‌ای و سلّول‌های بنیادی و نانو و هوافضا و امثال آن، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعی، سرآمد در انگیزه‌های جهادی میان جوانان، سرآمد در جمعیّت جوان کارآمد، و بسی ویژگی‌های افتخارآمیز دیگر که همگی محصول انقلاب و نتیجه‌ی جهت‌گیری‌های انقلابی و جهادی است.» (از متن بیانیه)
اما نقطه‌ی سوم مورد تأکید رهبر انقلاب ناظر به چشم‌انداز پیش‌رو و وظایفی است که جوانان باید برای پر کردن فاصله‌ی بین «بایدها و واقعیّتها» نسبت به آن اهتمام ورزند. هفت سرفصل مشخص برای حرکت جهادی جوانان در گام دوم انقلاب مشخص شده است: «علم و پژوهش»، «معنویّت و اخلاق»، «اقتصاد»، «عدالت و مبارزه با فساد»، «استقلال و آزادی، عزت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن» و «سبک زندگی». و البته پیش‌شرط و لازمه‌ی اقدام و عملِ انقلابی جوانان در گام دوم «امید و نگاه خوش‌بینانه به آینده» است چراکه: «بدون این کلید اساسیِ همه‌ی قفلها، هیچ گامی نمیتوان برداشت.» (از متن بیانیه)
بیانیه‌ی گام دوم انقلاب علاوه بر اینکه در مقیاس کلان تبیینی روشن و دقیق از گذشته و حال انقلاب به دست می‌دهد و سرفصل‌های حرکت انقلابی را برای ایجاد «تمدن نوین اسلامی» و «آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنافداه)» پیش‌روی ما می‌نهد، عامل و کارگزار اصلی اقدام و عمل را نیز معین می‌سازد. انقلاب در گام اول خود «جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه‌ی مدیریّت کرد.» (از متن بیانیه) و اینک نیز «دنباله‌ی این مسیر که به گمان زیاد، به دشواریِ گذشته‌ها نیست، باید با همّت و هشیاری و سرعت عمل و ابتکار شما جوانان طی شود. مدیران جوان، کارگزاران جوان، اندیشمندان جوان، فعّالان جوان، در همه‌ی میدانهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین‌المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویّت و عدالت، باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیّت دهند، از تجربه‌ها و عبرتهای گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه‌ی انقلابی و عمل جهادی را به کار بندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته‌ی اسلامی بسازند.» (از متن بیانیه)
حرکت عمومی توأم با عقلانیت
پایان سخن اینکه، تحقق بیانیه‌ی گام دوم انقلاب و دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده در آن مستلزم یک «حرکت عمومی» است: «ما به یک حرکت عمومی به سمت آن چشم‌انداز نیاز داریم.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸ طبعا «جوانهای متعهّد، محور این حرکتند.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸ و البته «عقلانیت و انضباط» لازمه‌ی این حرکت فراگیر و جهادی جوانان است: «یک حرکتِ عمومیِ معقول و منضبط، وقتی میگوییم منضبط، یعنی حرکت، غوغاسالارانه و بَلبشویی و مانند اینها نباشد.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸
قطعا اگر چنین حرکتی با ویژگی‌های ذکر شده توسط رهبر انقلاب، شکل بگیرد سرانجام آن «کشاندن نسل جوان متعهّد به عرصه‌ی مدیریّت کشور است.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸ و «طبعاً اگر نسل جوان وارد عرصه‌ی مدیریّت شد، و مدیران ارشد نظام از جمله‌ی جوانهای متعهّد [شدند] -که من گفتم جوانهای متعهّد حزب‌اللهی، یعنی واقعاً باید حزب‌اللهی باشند؛ به معنای درست کلمه‌ی حزب‌اللهی- آن وقت آن حرکت عمومی کشور طبعاً استمرار پیدا میکند، سرعت پیدا میکند و انجام میگیرد.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این یادداشت به بازخوانی بیانیه‌ی گام دوم انقلاب براساس یکی از بیانات مهم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است.
نفسِ تازه به انقلابنهایی شدن نگارشِ بیانیه‌ی گام دوم انقلاب در ظهر بیست و دوم بهمن ۱۳۹۷ را می‌توان به مثابه‌ی دمیدن «نفسی تازه به انقلاب» در چهلمین سالگرد آن دانست. متنی که مطالعه و کار بر روی آن و تلاش در مسیر تحقق و عملیاتی شدن آن، مطالبه‌ی رهبر انقلاب اسلامی است. نقل قول آیت‌الله شب زنده‌دار از حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این زمینه، به خوبی اهمیت موضوع را نمایان می‌سازد: «من بنای بر این ندارم که اگر چیزی نوشتم یا مطلبی می‌گویم از دیگران درخواست کنم که روی آن کار کنند ولی راجع به این می‌گویم این کار را بکنند.»
قطعا اصل موضوع «اقدام و عمل» و مجاهدت برای «تحقق» مُفاد این بیانیه است اما لازمه‌ی این مهم «فهم» درست و دقیق متن و محتوای آن است. اما به راستی بیانیه‌ی گام دوم انقلاب از چه چیزی با ما سخن می‌گوید؟ محورها و عناصر اصلی بیانیه چیست؟ و جهت‌گیری کلان آن به کدام سو است؟
به نظر، بهترین شیوه برای پاسخ به این سوالات و کسب معرفت صحیح نسبت به بیانیه، رجوع به توضیح و تفسیر رهبر انقلاب در رابطه با آن است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اول خرداد ماه سال ۹۸ و در دیدار رمضانی با دانشجویان، تبیینی جامع از محتوای بیانیه‌ی گام دوم و چگونگی تحقق آن داشتند: «بیانیّه‌ی گام دوّم یک ترسیم کلّی از گذشته و حال و آینده‌ی انقلاب بوده. خب چهل سال [از انقلاب] گذشته -یک ترسیم کلّی است، وارد جزئیّات نشدیم- یک تصویرسازی کلّی شده راجع به مسائل اصلی انقلاب.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸
در این یادداشت تلاش می‌کنیم متن بیانیه‌ی گام دوم را براساس بیانات رهبر انقلاب در این دیدار دانشجویی مورد تعمق قرار داده و بازخوانی کنیم تا مقدمه‌ای برای شناخت و معرفت صحیح نسبت به آن باشد.
چهار محور بیانیهاز نگاه رهبر انقلاب، بیانیه بر ۴ پایه و محور اصلی بنا شده است: «نقطه‌ی اوّل: «عظمت حادثه‌ی انقلاب»... هم از لحاظ وقوع، هم از لحاظ ماندگاری. نقطه‌ی دوّم: «عظمت راه طی‌شده و کارکرد انقلاب تا امروز»... نقطه‌ی سوّم که در این بیانیّه مورد نظر است، «عظمت چشم‌اندازی است که باید به آن برسیم»؛ اینکه ما به کجا میخواهیم برسیم، میخواهیم چه کار کنیم، هدف ما کجا است. و نقطه‌ی چهارم: «عظمت نقش نیروی جوان متعهّد»؛ نه هر جوانی؛ جوانی که احساس تعهّد کند، احساس مسئولیّت کند.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸
در محور عظمت انقلاب، بیانیه از پیدایش انقلاب به عنوان «نهضت بزرگ دینی» در جهان دوقطبی مادی سخن می‌گوید: «آن روز که جهان میان شرق و غرب مادّی تقسیم شده بود و کسی گمان یک نهضت بزرگ دینی را نمیبُرد، انقلاب اسلامی ایران، با قدرت و شکوه پا به میدان نهاد؛ چهارچوب‌ها را شکست؛ کهنگی کلیشه‌ها را به رخ دنیا کشید؛ دین و دنیا را در کنار هم مطرح کرد و آغاز عصر جدیدی را اعلام نمود.» (از متن بیانیه) و تأثیری شگرف و بنیادین بر صف‌بندی‌های برآمده از مدرنیته گذاشت: «چپ و راستِ مدرنیته، از تظاهر به نشنیدن این صدای جدید و متفاوت، تا تلاش گسترده و گونه‌گون برای خفه کردن آن، هرچه کردند به اجلِ محتوم خود نزدیک‌تر شدند. اکنون با گذشت چهل جشن سالانه‌ی انقلاب و چهل دهه‌ی فجر، یکی از آن دو کانون دشمنی نابود شده و دیگری با مشکلاتی که خبر از نزدیکی احتضار میدهند، دست‌وپنجه نرم میکند!» (از متن بیانیه)
انقلاب کبیر اسلامی از جنبه‌ی کارکرد نیز کارنامه‌ای پُربار به جا گذاشت: «محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است: کشور و ملّتی مستقل، آزاد، مقتدر، باعزّت، متدیّن، پیشرفته در علم، انباشته از تجربه‌هایی گران‌بها، مطمئن و امیدوار، دارای تأثیر اساسی در منطقه و دارای منطق قوی در مسائل جهانی، رکورددار در شتاب پیشرفتهای علمی، ر کورددار در رسیدن به رتبه‌های بالا در دانشها و فنّاوری‌های مهم از قبیل هسته‌ای و سلّول‌های بنیادی و نانو و هوافضا و امثال آن، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعی، سرآمد در انگیزه‌های جهادی میان جوانان، سرآمد در جمعیّت جوان کارآمد، و بسی ویژگی‌های افتخارآمیز دیگر که همگی محصول انقلاب و نتیجه‌ی جهت‌گیری‌های انقلابی و جهادی است.» (از متن بیانیه)
اما نقطه‌ی سوم مورد تأکید رهبر انقلاب ناظر به چشم‌انداز پیش‌رو و وظایفی است که جوانان باید برای پر کردن فاصله‌ی بین «بایدها و واقعیّتها» نسبت به آن اهتمام ورزند. هفت سرفصل مشخص برای حرکت جهادی جوانان در گام دوم انقلاب مشخص شده است: «علم و پژوهش»، «معنویّت و اخلاق»، «اقتصاد»، «عدالت و مبارزه با فساد»، «استقلال و آزادی، عزت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن» و «سبک زندگی». و البته پیش‌شرط و لازمه‌ی اقدام و عملِ انقلابی جوانان در گام دوم «امید و نگاه خوش‌بینانه به آینده» است چراکه: «بدون این کلید اساسیِ همه‌ی قفلها، هیچ گامی نمیتوان برداشت.» (از متن بیانیه)
بیانیه‌ی گام دوم انقلاب علاوه بر اینکه در مقیاس کلان تبیینی روشن و دقیق از گذشته و حال انقلاب به دست می‌دهد و سرفصل‌های حرکت انقلابی را برای ایجاد «تمدن نوین اسلامی» و «آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنافداه)» پیش‌روی ما می‌نهد، عامل و کارگزار اصلی اقدام و عمل را نیز معین می‌سازد. انقلاب در گام اول خود «جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه‌ی مدیریّت کرد.» (از متن بیانیه) و اینک نیز «دنباله‌ی این مسیر که به گمان زیاد، به دشواریِ گذشته‌ها نیست، باید با همّت و هشیاری و سرعت عمل و ابتکار شما جوانان طی شود. مدیران جوان، کارگزاران جوان، اندیشمندان جوان، فعّالان جوان، در همه‌ی میدانهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین‌المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویّت و عدالت، باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیّت دهند، از تجربه‌ها و عبرتهای گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه‌ی انقلابی و عمل جهادی را به کار بندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته‌ی اسلامی بسازند.» (از متن بیانیه)
حرکت عمومی توأم با عقلانیتپایان سخن اینکه، تحقق بیانیه‌ی گام دوم انقلاب و دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده در آن مستلزم یک «حرکت عمومی» است: «ما به یک حرکت عمومی به سمت آن چشم‌انداز نیاز داریم.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸ طبعا «جوانهای متعهّد، محور این حرکتند.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸ و البته «عقلانیت و انضباط» لازمه‌ی این حرکت فراگیر و جهادی جوانان است: «یک حرکتِ عمومیِ معقول و منضبط، وقتی میگوییم منضبط، یعنی حرکت، غوغاسالارانه و بَلبشویی و مانند اینها نباشد.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸
قطعا اگر چنین حرکتی با ویژگی‌های ذکر شده توسط رهبر انقلاب، شکل بگیرد سرانجام آن «کشاندن نسل جوان متعهّد به عرصه‌ی مدیریّت کشور است.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸ و «طبعاً اگر نسل جوان وارد عرصه‌ی مدیریّت شد، و مدیران ارشد نظام از جمله‌ی جوانهای متعهّد [شدند] -که من گفتم جوانهای متعهّد حزب‌اللهی، یعنی واقعاً باید حزب‌اللهی باشند؛ به معنای درست کلمه‌ی حزب‌اللهی- آن وقت آن حرکت عمومی کشور طبعاً استمرار پیدا میکند، سرعت پیدا میکند و انجام میگیرد.» ۰۱/۰۳/۱۳۹۸