بیانات در ابتدای درس خارج فقه درباره آثار سه واجب الهی در جامعه

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدای جلسه درس خارج فقه ۱۳۹۷/۱۱/۱۴ به بیان شرح حدیثی از امام باقر (علیه‌السّلام) درباره زکات، روزه و حج و آثار آنها در جامعه پرداختند. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در آستانه‌ی فرارسیدن ماه ذی‌الحجه و ایام برگزاری حج ابراهیمی، متن و فیلم این شرح حدیث را منتشر میکند.

بسم الله الرّحمن الرّحیم
و الحمدلله ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیّدنا محمّد و آله الطّاهرین و لعنة اللَّه علی اعدائهم اجمعین.
فَقالَ: یا جابِرُ ... اَلصَّلاةُ تَثبیتٌ لِلاِخلاصِ وَ تَنزیهٌ عَنِ الکِبرِ وَ الزَّکاةُ تزیدُ فِی الرِّزقِ وَ الصِّیامُ وَ الحَجُّ تَسکینُ القُلوب.(۱)
اَلصَّلاةُ تَثبیتٌ لِلاِخلاصِ وَ تَنزیهٌ عَنِ الکِبر
[این] دنباله‌ی حدیث جابر از امام باقر(علیه‌ السّلام) است که این فقره را در جلسه‌ی قبل خواندیم.

وَ الزَّکاةُ تزیدُ فِی الرِّزق
ظاهر قضیّه به حسب نگاه مادّی ما این است که وقتی زکات میدهیم -یعنی صدقه- پولی را خارج میکنیم، در واقع از خودمان چیزی کم میکنیم؛ امّا باطن قضیّه این نیست. باطن قضیّه این است که زکات، رزق را زیاد میکند و این، هم به این معنا است که اثر طبیعیِ زکات این است که خدای متعال به انسان عوض خیر میدهد و رزق را زیاد میکند، هم با یک معانی وسیع‌تری، با نگاه وسیع‌تری که انسان نگاه کند، وقتی در جامعه زکات رایج شد، اقتصاد رونق میگیرد و وقتی اقتصاد رونق گرفت، همه‌ی طبقات مردم، قشرهای مردم برخوردار میشوند. این هم میتواند مضمون این عبارت باشد.

وَ الصِّیامُ وَ الحَجُّ تَسکینُ القُلوب
بعد فرمود که هم روزه و هم حج مایه‌ی سکونتِ دل هستند. سکونت دل یکی از آن نعمتهای بزرگ خدا است: اَنزَلَ السَّکینَةَ فی قُلوبِ المُؤمِنین؛(۲) «ثُمَّ اَنزَلَ اللهُ سَکینَتَه عَلی رَسولِه وَعَلَی المُؤمِنین»؛(۳) سکینه، یعنی آرامش دل. آرامش دل به معنای بی‌خیالی نیست، به معنای بی‌دغدغه‌ای نیست؛ به معنای این است که دل تلاطم ندارد. گاهی اوقات قلب انسان در یک امری متلاطم است، همین ‌طور دائم به این طرف، به آن طرف [میرود]، حیرت [میکند] و نمیداند چه کار بکند! این آرامش، همان چیزی است که اولیای خدا داشتند و در سختی‌ها، در مشکلات فراوان، روحشان آرامش داشته است، تلاطم نداشته است؛ این سکینه خیلی چیز مهمی است. در قرآن، چند بار در سوره‌ی مبارکه‌ی انّا فتحنا(۴) و جاهای دیگر تعبیر سکینه تکرار شده است. حالا [حضرت] میفرماید که روزه به انسان آرامش میدهد؛ طبیعتِ کارِ روزه این است. وقتی که انسان، خود را از طعام و مُشتهَیات(۵) نفسانی خارج کرد، به طور طبیعی یک آرامشی در روح انسان به وجود می‌آید و آن تلاطمها از بین میرود.

از دو جهت، حج هم همین جور است: حج، هم از جهت ذکر و توجهّی که در حج وجود دارد -خب، توجّهات و اذکار در حج خیلی زیاد است دیگر؛ صلات است و طواف است و سعی بین صفا و مروه است و ذکرُ اللّه است و عرفات است و از اوّل تا آخرِ آن ذکر است، توجّه است؛ هم از این جهت ذکر الهی است که: اَلا بِذِکرِ اللهِ تَطمَئِنُّ القُلوب(۶)- هم شاید از این جهت که مسلمان، مؤمن به خاطر حوادث دنیا [نگرانی‌هایی دارد]. همین طور که دشمنی‌های جبهه‌ی خبیث دشمن در مقابل ما ایستاده و یک نگرانی‌هایی، دغدغه‌هایی، دلواپسی‌هایی به وجود می‌آید؛ وقتی انسان به حج میرود، آنجا میبیند این جمعیّت مسلمانها را که از همه‌ی اقطار عالم آمدند، احساس میکند که تنها نیست؛ این احساس عدم تنهایی، یک آرامشی به قلب انسان میدهد. البتّه امروز این کار، خیلی آسان نیست؛ برای خاطر اینکه بین همین جماعتی که آنجا جمع میشوند، ایادی دشمن توانسته‌اند بذر تفرقه را آنچنان بیفشانند که [آن را] به این آسانی‌ها جمع نشود کرد؛ [قضیّه] این جوری است. ما هر کدام وظیفه‌ای داریم: ما که شیعه هستیم، آن که سنّی است و از فِرَق مختلف اهل سنّت، همه بایستی کاری کنیم که این دستِ تفرقه‌افکن دشمن را قطع کنیم، خنثی کنیم؛ نباید به او در ایجاد شِقاق و اختلاف و دشمنی و بغض و کینه کمک کنیم که پهلوی همدیگر که می‌نشینیم، احساس کینه کنیم، احساس بغض کنیم که اینجا دیگر آن جمعیّت عظیم، آرامش برای انسان ایجاد نمیکند بلکه دغدغه ایجاد میکند. پس حج از این جهت هم که نگاه به مجموعه‌ی مسلمانها است، سیاه و سفید و زرد و انواع و اقسام ملّیتها و اقوام و جغرافیای مختلف آنجا جمع میشوند دُور خانه‌ی خدا طواف میکنند، همه یک عمل را انجام میدهند، این یک آرامشی به انسان میبخشد.
 
۱) امالی طوسی، مجلس یازدهم، ص ۲۹۶؛ «نماز تثبیت‌کننده‌ی اخلاص و دورکننده‌ی کبر است و زکات باعث ازدیاد روزی است و روزه و حج باعث آرامش قلبها است.
۲) سورهی فتح، بخشی از آیهی ۴؛ «... در دلهاى مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ایمانى بر ایمان خود بیفزایند ...»
۳) سوره‌ی توبه، بخشی از آیهی ۲۶؛ « آنگاه خدا آرامش خود را بر فرستاده خود و بر مؤمنان فرود آورد ...»
۴) سوره‌ی فتح
۵) خواسته‌ها، امیال
۶) سوره‌ی رعد، بخشی از آیه‌ی ۲۸؛ «... آگاه باش که با یاد خدا دلها آرامش مى‌یابد»