حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدای جلسات درس خارج فقه خود، به شرح یک حدیث اخلاقی می‌پردازند. «بهترین میراث علم و فرهنگ» موضوع شرح حدیثی اخلاقی از پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم است که پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR فیلم و متن آن را منتشر می‌کند. متن بیانات معظم‌له که در این فیلم مشاهده می‌کنید به شرح زیر است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمدلله ربّ العالمین
و قال ابوعبداللّه علیه‌السلام این دنباله‌ی همان روایت مصعده بن صدقه است. می‌فرماید که و قال ابوعبداللّه علیه‌السلام حضرت فرمودند ان خیر ما ورث الاباء لأبنائهم الادب للمال. پول را البته پدر ارث می‌گذارد برای فرزند، ملک و خانه و زمین و بقیه‌ی مملوکات را برای فرزند خودش به ارث می‌گذارد اما بهترین ارثی که می‌گذارد می‌فرماید ادب است.
حالا مصعده بن صدقه در ذیل روایت قال مصعده یعنی بالادب العلم. مرادشان از ادب که فرمودند علم است. شاید مقصود همین انتقال فرهنگ است که در عرف ادبیات امروز دنیا و امروز کشور ما و ماها می‌گوییم انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر. فرض بفرمایید پدری صدق را به فرزندش تعلیم می‌دهد، شجاعت را، همت را، کار کردن را، شرف را اینها را. اینها ادب است. تعبیر علم هم بر اینها تعبیر غلطی نیست تعبیر حقیقی است خب اینها علم است، علم فقط نوشتن فرمول ریاضی و فیزیک و غیره نیست. این علم، اینها علم است اینها علم حقیقی همین چیزهاست. که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. پس بنابراین حالا مراد از ادب یک چنین چیزی خواهد بود.
می‌فرماید برای اینکه پدران برای فرزندان ارث می‌گذارند. این ببینید نکته‌ی اساسی در اینجا این است که این فرهنگ پذیری که در انسان هست این از ناحیه‌ی خانواده است در درجه‌ی اول از ناحیه‌ی خانواده است که اشباع می‌شود پاسخ داده می‌شود. هم واقعیتی را بیان می‌کند که بدانیم ما، هر حرکت ما، هر رفتار ما، مشی ما با فرزندان‌مان تأثیر می‌گذارد در شکل دهی ذهنیت آنها و شخصیت آنها. هم این وظیفه را از نظر شرع مقدس این عرض کردیم مکرر، این درواقع نظام ارزشی اسلام را این روایات معین می‌کند. اهمیت این تعلیم را این آموزش را این انتقال فرهنگ صحیح را به فرزندان نشان می‌دهد که این وظیفه‌ی پدران است.
البته آن وقت به فرزندان هم دارد این را هم می‌گوید که بدانید آنچه که گیرتان می‌آید از این ناحیه قیمتی‌تر است از آنچه که از مال و منال دنیوی از پدران به دست می‌برید. خب این بیان این حدیث این است. انّ خیرما ورث الاباء الابنائهم الادب للمال. تقوا را، پرهیزگاری را، دوری از گناه را، انس با خدا را، انس با قرآن را، تسلیم در مقابل اوامر الهی را میل و شوق به درجات معنوی و خدایی را، توجه دادن به معنویت را، اینها را ما به بچه‌هایمان باید یاد بدهیم. اولین جایی که فرزند، انسان، کودک این چیزها را می‌چشد داخل خانواده است. اینها را بایست به بچه‌ها یاد داد. جلوی بچه‌ها قرآن بخوانید، جلوی بچه‌ها دعا بخوانید. در مقابل چشم بچه‌ها از خدای متعال بخواهید دعا کردن و حرف زدن با خدا را عملاً یاد بدهید. جلوی بچه‌ها دروغ نگویید، غیبت نکنید. طمع به مال را نشان ندهید. این جوری که شد این بچه این جوری بار می‌آید. اگر چنانچه ما غیبت می‌کنیم، بداخلاقی می‌کنیم اهانت به این و آن می‌کنیم جلوی بچه‌هایمان خودمان را در مقابل مقامات دنیوی کوچک می‌کنیم با خدای متعال اصلاً انسی پیدا نمی‌کنیم این بچه هم خب در این محیط پرورش پیدا می‌کند غافل می‌ماند از این حقایقی که باید فرا بگیرد و آشنا می‌شود ذهن او و روح او با همین کارهایی که ما می‌کنیم. خانواده این آن را می‌فرماید.
فأنها، فأن المال یذهب و الادب یبقی. این ارزشش بیشتر است مال خب از بین می‌رود اما این ادبی که شما به این بچه یاد دادید این با او هست تا آخر عمر، شخصیت او را چون شکل می‌دهد این صیاقت شخصیت فرزند است به این بایستی اهمیت داد.
حالا مصعده بن صدقه در ذیل روایت قال مصعده یعنی بالادب العلم. مرادشان از ادب که فرمودند علم است. شاید مقصود همین انتقال فرهنگ است که در عرف ادبیات امروز دنیا و امروز کشور ما و ماها می‌گوییم انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر. فرض بفرمایید پدری صدق را به فرزندش تعلیم می‌دهد، شجاعت را، همت را، کار کردن را، شرف را اینها را. اینها ادب است. تعبیر علم هم بر اینها تعبیر غلطی نیست تعبیر حقیقی است خب اینها علم است، علم فقط نوشتن فرمول ریاضی و فیزیک و غیره نیست. این علم، اینها علم است اینها علم حقیقی همین چیزهاست. که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. پس بنابراین حالا مراد از ادب یک چنین چیزی خواهد بود.
می‌فرماید برای اینکه پدران برای فرزندان ارث می‌گذارند. این ببینید نکته‌ی اساسی در اینجا این است که این فرهنگ پذیری که در انسان هست این از ناحیه‌ی خانواده است در درجه‌ی اول از ناحیه‌ی خانواده است که اشباع می‌شود پاسخ داده می‌شود. هم واقعیتی را بیان می‌کند که بدانیم ما، هر حرکت ما، هر رفتار ما، مشی ما با فرزندان‌مان تأثیر می‌گذارد در شکل دهی ذهنیت آنها و شخصیت آنها. هم این وظیفه را از نظر شرع مقدس این عرض کردیم مکرر، این درواقع نظام ارزشی اسلام را این روایات معین می‌کند. اهمیت این تعلیم را این آموزش را این انتقال فرهنگ صحیح را به فرزندان نشان می‌دهد که این وظیفه‌ی پدران است.
البته آن وقت به فرزندان هم دارد این را هم می‌گوید که بدانید آنچه که گیرتان می‌آید از این ناحیه قیمتی‌تر است از آنچه که از مال و منال دنیوی از پدران به دست می‌برید. خب این بیان این حدیث این است. انّ خیرما ورث الاباء الابنائهم الادب للمال. تقوا را، پرهیزگاری را، دوری از گناه را، انس با خدا را، انس با قرآن را، تسلیم در مقابل اوامر الهی را میل و شوق به درجات معنوی و خدایی را، توجه دادن به معنویت را، اینها را ما به بچه‌هایمان باید یاد بدهیم. اولین جایی که فرزند، انسان، کودک این چیزها را می‌چشد داخل خانواده است. اینها را بایست به بچه‌ها یاد داد. جلوی بچه‌ها قرآن بخوانید، جلوی بچه‌ها دعا بخوانید. در مقابل چشم بچه‌ها از خدای متعال بخواهید دعا کردن و حرف زدن با خدا را عملاً یاد بدهید. جلوی بچه‌ها دروغ نگویید، غیبت نکنید. طمع به مال را نشان ندهید. این جوری که شد این بچه این جوری بار می‌آید. اگر چنانچه ما غیبت می‌کنیم، بداخلاقی می‌کنیم اهانت به این و آن می‌کنیم جلوی بچه‌هایمان خودمان را در مقابل مقامات دنیوی کوچک می‌کنیم با خدای متعال اصلاً انسی پیدا نمی‌کنیم این بچه هم خب در این محیط پرورش پیدا می‌کند غافل می‌ماند از این حقایقی که باید فرا بگیرد و آشنا می‌شود ذهن او و روح او با همین کارهایی که ما می‌کنیم. خانواده این آن را می‌فرماید.
فأنها، فأن المال یذهب و الادب یبقی. این ارزشش بیشتر است مال خب از بین می‌رود اما این ادبی که شما به این بچه یاد دادید این با او هست تا آخر عمر، شخصیت او را چون شکل می‌دهد این صیاقت شخصیت فرزند است به این بایستی اهمیت داد.