در آستانه‌ی ماه محرم، کتاب «چهار گفتار» رهبر انقلاب اسلامی در تبیین زمینه‌ها، علل و آثار حادثه‌ی عاشورا منتشر شد.
این کتاب که تازه‌ترین محصول انتشارات انقلاب اسلامی است شامل چهار سخنرانی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای است که با توجه به موضوع مشترک تمامی آنها یعنی تحلیل زمینه‌ها و عوامل مؤثر در بروز حادثه‌ی عاشورای سال ۶۱ قمری اینک به صورت مجموعه‌ای منتشر شده است. این گفتارها که در سال‌های ۷۱، ۷۴، ۷۵ و ۷۷ ایراد شده است.
این کتاب که تازه‌ترین محصول انتشارات انقلاب اسلامی است شامل چهار سخنرانی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای است که با توجه به موضوع مشترک تمامی آنها یعنی تحلیل زمینه‌ها و عوامل مؤثر در بروز حادثه‌ی عاشورای سال ۶۱ قمری اینک به صورت مجموعه‌ای منتشر شده است. این گفتارها که در سال‌های ۷۱، ۷۴، ۷۵ و ۷۷ ایراد شده است.
کتاب «چهار گفتار» در ۱۳۲ صفحه منتشر شده و علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب می‌توانند با شماره تلفن‌های ۶۶۴۸۳۹۷۵- ۶۶۴۱۰۶۴۹ تماس حاصل نمایند و یا به نشانی پست الکترونیک book@khamenei.ir مکاتبه نمایند.
علیرضا مختارپور قهرودی نویسنده و کارشناس فرهنگی در یادداشتی با عنوان «چهار نکته درباره‌ی چهار گفتار» در معرفی این کتاب نوشته است:
کتاب «چهار گفتار» مجموعه‌ی چهار سخنرانی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب است که بین سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۷ هجری شمسی ایراد شده است.
معظم‌له در طول سال‌های مبارزه در دوران پهلوی و از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، در بسیاری از مقاطع به بیان نکات مورد نظر خود درباره‌ی زندگی، شرایط دوران و قیام سیدالشهدا علیه‌السلام پرداخته‌اند؛ خصوصاً در ایام ماه شعبان که سالروز ولادت آن حضرت است و ایام محرم و صفر که ماه‌های عزاداری و بزرگداشت شهدای کربلا است. در میان بیانات متعدد و فراوانی که بدان ذکر شد و هر یک از جنبه‌ای خاص به موضوع پرداخته شده است، چهار سخنرانی‌ای که اینک در کتاب چهارگفتار جمع‌آوری و منتشر شده است را می‌توان محور اصلی یا خطوط کلی و اساسی تبیین حادثه‌ی عاشورا از نگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دانست. مروری بر فهرست مطالب این چهار گفتار نشان‌دهنده‌ی اهمیت موضوع است. یکی از دلایل اصلی این اهمیت تأکید مکرر صاحب گفتارها بر لزوم توجه و اهتمام محققین و پژوهشگران در موضوعات مطرح شده و تحقیق در عمق و ابعاد دیگر حادثه‌ی عاشورا است.
۱
یکی از موضوعات مهم و حتی جنجالی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، موضوع هدف امام حسین علیه‌السلام از قیام و نهضت بود. اگرچه این موضوع در قرون گذشته نیز مورد توجه صاحب‌نظران و متفکران بوده است اما در دوران اختناق رژیم ستمشاهی پهلوی، به دلیل اهمیت الگوگیری از قیام سیدالشهدا علیه‌السلام و تأکیدات مکرر رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی رضوان‌الله‌علیه بر زنده نگه داشتن عاشورا، تحلیل زمینه‌ها و علل قیام حسینی مورد توجه نویسندگان و محققان آن روزگار قرار گرفت. از آنجا که شهادت عاشورائیان حسینی تأثیر عمیق و عظیمی بر مبارزات و روحیه‌ی انقلابیون داشت برخی از متفکران بر جنبه‌ی شهادت‌طلبی آن حضرت تأکید کرده و چنین تحلیل می‌کردند که آن حضرت می‌دانست قیام بر ضد رژیم مرتجع اموی سرانجامی جز شهادت ندارد اما ایشان با اعتقاد به اینکه شهادت تنها راه باقیمانده برای ایشان و مؤمنین است و خون به ناحق ریخته‌ی اصحاب عاشورا سرانجام در طول تاریخ موجب افشای طاغوت و طاغوتیان می‌شود، آگاهانه راه شهادت را برگزید تا سیل خون او و یاران با وفایش در طول تاریخ، بنیان کاخ‌های ظلم و ستم را سست کند و فرو ریزد.
در مقابل گروهی دیگر با این تمایل که انتخاب راه شهادت در زمانی که امکان پیروزی در آن متصور نیست نوعی انتحار و مورد نفی مکتب اسلام است به برخی از اقدامات آن حضرت از جمله اعزام مسلم بن‌عقیل به کوفه درپی ارسال هزاران نامه‌ی سران قبایل و مردم کوفه برای دعوت از آن حضرت اشاره کرده و تشکیل حکومت علوی در کوفه را هدف امام حسین علیه‌السلام دانستند. در فضای ملتهب آن روزگار و خصوصاً نقش‌آفرینی برخی جریانات مشکوک سیاسی از طرفی و بهره‌برداری سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) از طرف دیگر، این موضوع به بحثی جنجالی و اختلاف‌افکن تبدیل شد. البته هوشیاری امام رضوان‌الله‌علیه نسبت به آثار و تبعات این جدال‌ها و توصیه‌ی اکید ایشان به پرهیز از اختلاف درباره‌ی این مسئله باعث شد تا جنجال‌ها نسبتاً آرام گیرد اما جنبه‌ی علمی موضوع مورد توجه متفکران اسلامی بود.
یکی از مهم‌ترین بحث‌های کتاب چهار گفتار تبیین دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این موضوع است. خواننده با مطالعه‌ی این کتاب علاوه بر آشنایی با دیدگاه‌های ذکر شده، با تحلیل معظم‌له از هدف قیام امام حسین علیه‌السلام روبرو خواهد شد. در نظر ایشان ایجاد فضای دوقطبی شهادت-حکومت به عنوان هدف آن حضرت ناشی از خلط میان هدف و نتیجه بوده است. از نظر ایشان هدف آن حضرت نه حکومت و نه شهادت بلکه انجام تکلیف واجب بازگرداندن جامعه‌ی اسلامی منحرف شده به خط صحیح اسلام بوده است؛ تکلیفی که تعالیم اسلام برعهده‌ی هر مسلمان و مخصوصاً رهبران الهی گذاشته شده است و اگر قرار باشد که با بصیرت کامل به تکلیف عمل شود دیگر فرقی نمی‌کند که نتیجه ی ظاهری شهادت باشد یا حکومت. کسی که به تکلیف الهی عمل کند و هیچ چیز دیگری را غیر از خداوند در نظر نگیرد به عالی‌ترین مراتب توحید می‌رسد و در چنین مقامی در پرتوی مرتبه‌ی «من کان لله کان الله معه» به حیات ابدی دست می‌یابد و جاودانه می‌شود. آری این است رمز جاودانگی امام حسین سیدالشهدا علیه‌السلام در طول تاریخ.
در این تحلیل نقاط مثبت هر دو تحلیل ذکر شده حفظ و نکات منفی آنها کنار گذاشته می‌شود. این تحلیل به خوبی نشان می‌دهد که چرا حضرت امام خمینی رضوان‌الله‌علیه که رهبری انقلاب اسلامی و بنیانگذاری نظام جمهوری اسلامی را برعهده داشت و همچنین حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که پس از ارتحال امام خمینی رضوان‌الله‌علیه رهبری انقلاب اسلامی و تحکیم نظام را برعهده گرفته‌اند همزمان که بر استقرار و استمرار نظام جمهوری اسلامی اهتمام داشته و دارند بر حفظ مجالس عزاداری و سوگواری اصحاب عاشورا نیز تأکید کرده و خود نیز در همان حال که رهبری مقتدرترین نظام الهی جهان را برعهده گرفته‌اند به سوگواری سیدالشهدا و یاران وفادارش می‌نشینند و بانی مجالس عزا می‌شوند. آری حفظ این سوگواری‌ها و عزاداری‌ها هم تکلیف است همانطور که بصیرت نسبت به نهضت عاشورا نیز تکلیف دیگری است.
۲
از دیگر مطالب مطرح شده در این چهار گفتار، تأکید معظم‌له بر لزوم بصیرت‌یابی نسبت به علل و زمینه‌های بروز حادثه‌ی عاشورا است. اینجاست که صاحب چهار گفتار به مسئله‌ی درس‌ها و عبرت‌های عاشورا می‌پردازد. ایشان به وجود صدها بلکه هزاران درس از در تاریخ عاشورا اشاره کرده و سپس مهم‌ترین درس‌ها و عبرت‌های عاشورا را برمی‌شمارند اما قبل از اشاره به درس‌ها و عبرت‌ها، توجه شنوندگان و مخاطبان این بیانات را به این نکته جلب می‌کنند که اگر به درس‌ها و مخصوصاً عبرت‌های عاشورا توجه نشود، آن وقت امکان تکرار این فاجعه‌ی عظیم در تاریخ معاصر و آینده نیز وجود خواهد داشت و در یک کلام باز هم حسین بن‌علی‌ها به مذبح برده خواهند شد. در موضوع درس‌ها معظم‌له با فداکاری اعتقاد به آسیب‌پذیری جبهه‌ی دشمن، لزوم کسب بصیرت برای دفاع صحیح و به موقع از دین را به عنوان مهم‌ترین درس‌ها و پیام‌های عاشورا بیان کرده‌اند. اما روح اصلی و هسته‌ی مرکزی این مباحث همانا عبرت‌های عاشوراست که صاحب چهار گفتار درک این بخش را برای جامعه‌ی امروز فوری‌تر و لازم‌تر می‌دانند.
۳
موضوع مهم و خواندنی دیگر در چهار گفتار موضوع خواص و نقش خاص و ویژه‌ی آنان در انحراف یا اصلاح جامعه است و طی آن نقش بسیار مخرب و مهلک خواصی که با بی‌بصیرتی و عدم شناخت صحیح و عدم انجام به موقع تکلیف، عملاً زمینه‌ساز شهادت سیدالشهداء و یاران بی‌نظیرش شدند با مستندات تاریخی متعدد و متقن مورد بحث قرار گرفته و دنیاطلبی، بی‌بصیرتی، ترجیح مادیات بر معنویات، گسترش افراد افزون‌خواه، پیروی از شهوت‌ها، دور شدن از ذکر و دعا و مناجات به عنوان ویژگی‌های خواص آن روزگار و به‌طور کلی عوامل انحطاط جامعه‌ی اسلامی در طول پنجاه سال پس از بعثت پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ذکر شده و مورد تبیین قرار گرفته‌اند.
۴
کتاب «چهار گفتار» علیرغم صفحات اندکش، مطالب متعدد خواندنی و عبرت‌آموز از حادثه‌ی عاشورا را در پیش روی خوانندگانش می‌گذارد. لذا خوانندگان علاوه بر نکات فوق‌الاشاره، می‌توانند مباحثی همچون موارد زیر را در این کتاب بیابند:
- زندگی پُرفضیلت امام حسین علیه‌السلام و صفات برجسته‌ی ایشان
- اهمیت مقام شهادت
-عنصر حیات‌بخش امر به معروف و نهی از منکر
-اهمیت نقش ارزشمند حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و امام سجاد علیه‌السلام در حفظ و گسترش پیام عاشورا
-ویژگی‌های لازم برای مجالس عزاداری محرم و صفر
-تحلیل تاریخ اسلام از بعثت تا عاشورا
-ابعاد نهضت حسینی و احساس عزت و افتخار در آن نهضت
-منطق، حماسه، عاطفه، سه عنصر اصلی قیام امام حسین علیه‌السلام
و ...
باشد که مطالعه‌ی دقیق این کتاب، خوانندگان را در کسب بصیرت نسبت به زندگی و قیام تاریخ‌ساز آن حضرت و اصحابش موفق نماید؛ إن‌شاءالله.