بسم الله الرّحمن الرّحیم (۱)
اوّلاً از همه‌ی آقایان محترم و برادران و عزیزان که این راه طولانى را طى فرمودید، از شهرهاى آذربایجان تشریف آوردید به تهران و این شور و حماسه‌ی حقیقتاً مخلصانه را درباره‌ی مسائل اساسى امروز ابراز میکنید و قاطعانه در خطّ مأیوس کردن استکبار حرکت میکنید، از این احساس و از این حرکت و از این ایمان مخلصانه صمیمانه متشکّرم؛ مخصوصاً از آقایان محترم، علماى مکرّم آذربایجان و ائمّه‌ی محترم جمعه که در طول این ده سال در آزمایشهاى مختلفِ انقلاب، پیشاپیش صفوف مردم قرار داشتید و مراحل دشوارى را پشت سر گذاشتید.
دلیل عمده براى رشد یک ملّت این است که از آن حادثه‌اى که به نظر دشمن یک عامل ضعف ممکن است به حساب بیاید، از همان عامل به‌عنوان یک عامل قوّت استفاده کند؛ این دلیلِ رشد یک ملّت است. همه‌ی دشمنان ما، تحلیلشان از سالها پیش این بود که وقتى رحلت امام بزرگوار امّت -که رکن اساسى انقلاب و عمود حقیقى خیمه‌ی انقلاب در جهان به حساب می‌آمدند- اتّفاق بیفتد و ایشان به‌عنوان سنگین‌ترین وزنه‌ی انقلاب حضور نداشته باشند، انقلاب نابود خواهد شد، جمهورى اسلامى دچار ضعف و یا انحلال خواهد شد، وحدت ملّت مخدوش خواهد شد؛ و بقیّه‌ی خوابهایى که دیده بودند. حقیقتاً هم اگر کسى میخواست با ابزارهاى مادّى و با چشم ظاهرى تحلیل کند، همین نتیجه یک نتیجه‌ی قهرى و طبیعى بود. دوستان هم نگران بودند که چه خواهد شد. یعنى فقدان امام به‌عنوان یک عامل براى تمام شدنِ همه‌چیز به حساب می‌آمد.ملّت ما در این امتحان بزرگ، عکس این را ثابت کرد؛ از آن چیزى که به‌عنوان عامل ویرانى حساب میشد، عامل ثبات درست کرد، عامل وحدت درست کرد، عامل پیشرفت درست کرد؛ فقدان امام با هوشیارى ملّت و با ایمان مخلصانه‌ی ملّت، تبدیل شد به یک عامل قوّت در نظام جمهورى اسلامى. همین هم دلیل دیگرى است بر این که رشد مردم امروز ما از مسلمانان صدر اسلام و زمان پیغمبر حتّى بیشتر است؛ آنها هم نتوانستند این وحدت، این تحرّک و این ایمان را بعد از رحلت رهبر بزرگ اسلام به وجود بیاورند، امّا ملّت ما توانست.
من لازم است که بخصوص تصریح کنم به موضع‌گیری‌هاى شما مردم غیور آذربایجان. البتّه آنچه شما در طول این چند روزِ بعد از رحلت حضرت امام انجام دادید -که دشمن را با حرکات خودتان مأیوس کردید- براى من غیرمنتظره نبود؛ هر کس آذربایجان را بشناسد برایش غیرمنتظره نیست. آذربایجان در طول این ده سالِ انقلاب، سخت‌ترین امتحانها را با بهترین وجه گذرانده است؛ هیچ استانى، هیچ منطقه‌اى از مناطق کشور، با امتحانهاى دشوار آذربایجان مواجه نشد که به این خوبى از عهده‌ی امتحان بربیاید. و قبل از انقلاب هم همین‌جور؛ در دوران ده‌ها سال گذشته‌ی تاریخ ما، وقتى ما نگاه میکنیم، می‌بینیم که در این دو سه حادثه‌ی بزرگى که اتّفاق افتاده -از نهضت مشروطیّت تا امروز- آذربایجان همیشه در صفوف مقدّم قرار داشته است؛ در خطّ اسلام، در خطّ تبعیّت از رهبرى اسلامى، در خطّ مقابله‌ی با دشمنانِ کمین کرده. این یک چیزى است که در تاریخ روشن است، در دوران ما هم روشن‌تر شد. و همین از جمله‌ی نقاطى است که دشمن را مأیوس میکند.
دشمن -منظور من از دشمن، استکبار جهانى است؛ نه یک دولت خاص یا یک شخص خاص؛ نظام استکبارى، شرق و غرب، نظام قلدرىِ نسبت به ملّتها، و همه‌ی عواملى که در سطح جهان با اسلام و با ایمان اسلامى مقابله میکنند؛ مجموعه‌ی اینها که اسمشان را میگذاریم استکبار جهانى- دل بسته بود به اینکه در میان ملّت ما اختلافات به وجود بیاورد؛ اختلافات قومى، اختلافات مذهبى، اختلافات منطقه‌اى، اختلافات سلیقه‌اى و سیاسى. و شما میدانید از اختلاف و تفرقه، هیچ عاملى براى یک ملّتْ مضرتر نیست؛ سمّ مهلک ملّتها و تمدّنها و انقلابها اختلاف است. بهترینِ ملّتها اگر دچار اختلاف و دودستگى شدند، همه‌ی نیروى حیاتى خودشان را ضایع خواهند کرد؛ نمیشود گفت نیروى حیاتی‌شان را از بین میبرند، [بلکه] بدتر از آن، نیروهاى حیاتى در جهت ویرانى به کار می‌افتد.
و دشمن به اختلاف میان ملّت ما دل بسته بود. تا امام بزرگوارمان بود -که مظهر وحدت و سرچشمه‌ی جوشان الفت و محبّت میان آحاد مردم ما بود- دشمن فکر میکرد نمیتواند کارى بکند؛ دل بسته بود به دوران فقدان امام. امروز ما می‌بینیم ملّت ما بحمدا‌لله در یک انسجام اعجاب‌انگیزى قرار دارد. ما باید در برابر این نعمت بزرگ الهى، به دستور خدا عمل کنیم. نعمتْ شکر لازم دارد. نعمتْ اگر کفران شد زایل خواهد شد. شکر نعمتِ محبّت و الفت میان دلهاى مردم چیست؟ این الفت را خدا به وجود آورد، دست خدا با این ملّت است که موجب شد دلها به هم نزدیک بشود. درباره‌ی صدر اسلام هم خداى متعال به پیغمبر همین را فرمود: لَو اَنفَقتَ ما فِی الاَرضِ جَمیعًا ماِّ اَلَّفتَ بَینَـ قُلوبِهِم وَلـّْکِـنَّ اللهَ اَلَّفَ بَی‌ـنَهُم؛ (۲) خدا دلهاى شما را به هم نزدیک کرد، خدا احساس محبّت و صمیمیّت و فشردگى صفوف را براى دفاع از انقلاب به شما داد. شکر این نعمت این است که ما این محبّت را، این الفت را در دلهاى خودمان و در عمل خودمان و در زبان خودمان حفظ کنیم. دشمن که بیکار نمی‌نشیند؛ دشمن دائماً مشغول ایجاد شر و فساد است.
برادران و خواهران! انقلاب بزرگ اسلامى ما تمام مسلمانان دنیا را امیدوار کرده. اینکه شما می‌بینید در شرق و غرب عالم، در آسیا و آفریقا و اروپا، مسلمانان براى ارتحال امام عزادار میشوند و مثل ملّت ایران عزادارى میکنند، ناشى از چیست؟ این ناشى از آن امیدى است که حرکت ملّت ایران به رهبرى امام در دلهاى آنها به وجود آورد. آنها امام بزرگوار ما را مظهر آرزوها و امیدهاى خودشان به حساب می‌آوردند، لذا در غم او آن‌جور عزادارى میکردند. انقلاب ما در دلهاى مسلمانان امید به وجود آورده است. ما این امید را باید حفظ کنیم؛ و این امید در صورتى حفظ خواهد شد که در همان خطّى و راهى که در طول این ده سال، امام عزیز ما ملّت را و مسئولین را حرکت داد -در همان خط، در همان راه، به سمت همان هدفها- ما راه را ادامه بدهیم.
و از هیچ‌چیز باید نترسیم. دشمن علی‌رغم تظاهر به قدرت، قدرتمند نیست. قدرت استکبار قدرت مادّى است؛ قدرت مادّى توان مقابله با قدرت معنوى و انسانى را ندارد. آنجایى که یک ملّت دلهایشان با هم یکى باشد، دستهایشان و زبانهایشان با هم یکى باشد و همه در راه هدفهایى که اعلام شده احساس مسئولیّت بکنند، استکبار جهانى و قدرتها هیچ ضربه‌اى نمیتوانند بر اینها وارد کنند که اینها را از میدان خارج کند. چرا، سخت‌گیرى میکنند، دشمنى میکنند، امّا دشمنىِ آنها اثرى نخواهد کرد. ده سال است که استکبار نسبت به ملّت ایران سخت‌گیرى میکند، امّا روزبه‌روز ما ثباتمان بیشتر شده، روزبه‌روز ما قدرت کاری‌مان بالاتر رفته؛ و من اعتقاد راسخ دارم که با این انسجام و وحدتى که بحمدا‌لله امروز در ملّت ما هست و با این عزم و اراده‌اى که امروز همه‌ی اقشار ملّت براى دفاع از انقلاب و جمهورى اسلامى دارند، آینده‌ی ما از گذشته‌ی ما بمراتب بهتر خواهد بود.
آحاد ملّت در خطّ اسلام و پشت سر علماى متعهّد و در جهت سازندگى کشور، در جهت تقویت دستهاى سازنده‌ی کشور باید حرکت کنند. ما در آینده‌ی نزدیکى ان‌شاءالله انتخابات داریم، همه‌پرسى قانون اساسى داریم. (۳) حضور مردم در این صحنه‌هاى انقلاب بایستى دشمن را مأیوس کند و زمینه را براى پیشرفت کشور و آینده‌ی درخشان کشور ان‌شاءالله آماده کند.من یک بار دیگر از شما برادران و خواهران عزیز که این راه طولانى را طى کردید و براى اعلام مواضع حقّه‌ی اسلامى و انقلابى اینجا تشریف آوردید، صمیمانه تشکّر میکنم. و سلام من را به همه‌ی برادران و خواهران آذربایجانى -چه آذربایجان شرقى و چه غربى- برسانید. ما قدر شما و صمیمیّت‌هاى شما را خیلى خوب میدانیم. شما مردمِ امتحان‌داده‌ی از امتحان سربلند بیرون آمده‌اى هستید؛ و قضایایى که آذربایجان و مردم آذربایجان را بحمدا‌لله روسفید کرده -چه در مسائل انقلاب، چه در جنگ، چه در حضور در صحنه‌هاى سیاسى و انقلابى- یکى دو تا نیست؛ امیدواریم که ان‌شاءالله آینده هم به همین نحو، بلکه بهتر و قوی‌تر باشد و همه دست به دست هم بدهیم و بتوانیم آرزوهاى بزرگ اسلامى امام عزیز و فقیدمان را ان‌شاءالله جامه‌ی عمل و تحقّق بپوشانیم.
والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته
اوّلاً از همه‌ی آقایان محترم و برادران و عزیزان که این راه طولانى را طى فرمودید، از شهرهاى آذربایجان تشریف آوردید به تهران و این شور و حماسه‌ی حقیقتاً مخلصانه را درباره‌ی مسائل اساسى امروز ابراز میکنید و قاطعانه در خطّ مأیوس کردن استکبار حرکت میکنید، از این احساس و از این حرکت و از این ایمان مخلصانه صمیمانه متشکّرم؛ مخصوصاً از آقایان محترم، علماى مکرّم آذربایجان و ائمّه‌ی محترم جمعه که در طول این ده سال در آزمایشهاى مختلفِ انقلاب، پیشاپیش صفوف مردم قرار داشتید و مراحل دشوارى را پشت سر گذاشتید.
دلیل عمده براى رشد یک ملّت این است که از آن حادثه‌اى که به نظر دشمن یک عامل ضعف ممکن است به حساب بیاید، از همان عامل به‌عنوان یک عامل قوّت استفاده کند؛ این دلیلِ رشد یک ملّت است. همه‌ی دشمنان ما، تحلیلشان از سالها پیش این بود که وقتى رحلت امام بزرگوار امّت -که رکن اساسى انقلاب و عمود حقیقى خیمه‌ی انقلاب در جهان به حساب می‌آمدند- اتّفاق بیفتد و ایشان به‌عنوان سنگین‌ترین وزنه‌ی انقلاب حضور نداشته باشند، انقلاب نابود خواهد شد، جمهورى اسلامى دچار ضعف و یا انحلال خواهد شد، وحدت ملّت مخدوش خواهد شد؛ و بقیّه‌ی خوابهایى که دیده بودند. حقیقتاً هم اگر کسى میخواست با ابزارهاى مادّى و با چشم ظاهرى تحلیل کند، همین نتیجه یک نتیجه‌ی قهرى و طبیعى بود. دوستان هم نگران بودند که چه خواهد شد. یعنى فقدان امام به‌عنوان یک عامل براى تمام شدنِ همه‌چیز به حساب می‌آمد.ملّت ما در این امتحان بزرگ، عکس این را ثابت کرد؛ از آن چیزى که به‌عنوان عامل ویرانى حساب میشد، عامل ثبات درست کرد، عامل وحدت درست کرد، عامل پیشرفت درست کرد؛ فقدان امام با هوشیارى ملّت و با ایمان مخلصانه‌ی ملّت، تبدیل شد به یک عامل قوّت در نظام جمهورى اسلامى. همین هم دلیل دیگرى است بر این که رشد مردم امروز ما از مسلمانان صدر اسلام و زمان پیغمبر حتّى بیشتر است؛ آنها هم نتوانستند این وحدت، این تحرّک و این ایمان را بعد از رحلت رهبر بزرگ اسلام به وجود بیاورند، امّا ملّت ما توانست.
من لازم است که بخصوص تصریح کنم به موضع‌گیری‌هاى شما مردم غیور آذربایجان. البتّه آنچه شما در طول این چند روزِ بعد از رحلت حضرت امام انجام دادید -که دشمن را با حرکات خودتان مأیوس کردید- براى من غیرمنتظره نبود؛ هر کس آذربایجان را بشناسد برایش غیرمنتظره نیست. آذربایجان در طول این ده سالِ انقلاب، سخت‌ترین امتحانها را با بهترین وجه گذرانده است؛ هیچ استانى، هیچ منطقه‌اى از مناطق کشور، با امتحانهاى دشوار آذربایجان مواجه نشد که به این خوبى از عهده‌ی امتحان بربیاید. و قبل از انقلاب هم همین‌جور؛ در دوران ده‌ها سال گذشته‌ی تاریخ ما، وقتى ما نگاه میکنیم، می‌بینیم که در این دو سه حادثه‌ی بزرگى که اتّفاق افتاده -از نهضت مشروطیّت تا امروز- آذربایجان همیشه در صفوف مقدّم قرار داشته است؛ در خطّ اسلام، در خطّ تبعیّت از رهبرى اسلامى، در خطّ مقابله‌ی با دشمنانِ کمین کرده. این یک چیزى است که در تاریخ روشن است، در دوران ما هم روشن‌تر شد. و همین از جمله‌ی نقاطى است که دشمن را مأیوس میکند.
دشمن -منظور من از دشمن، استکبار جهانى است؛ نه یک دولت خاص یا یک شخص خاص؛ نظام استکبارى، شرق و غرب، نظام قلدرىِ نسبت به ملّتها، و همه‌ی عواملى که در سطح جهان با اسلام و با ایمان اسلامى مقابله میکنند؛ مجموعه‌ی اینها که اسمشان را میگذاریم استکبار جهانى- دل بسته بود به اینکه در میان ملّت ما اختلافات به وجود بیاورد؛ اختلافات قومى، اختلافات مذهبى، اختلافات منطقه‌اى، اختلافات سلیقه‌اى و سیاسى. و شما میدانید از اختلاف و تفرقه، هیچ عاملى براى یک ملّتْ مضرتر نیست؛ سمّ مهلک ملّتها و تمدّنها و انقلابها اختلاف است. بهترینِ ملّتها اگر دچار اختلاف و دودستگى شدند، همه‌ی نیروى حیاتى خودشان را ضایع خواهند کرد؛ نمیشود گفت نیروى حیاتی‌شان را از بین میبرند، [بلکه] بدتر از آن، نیروهاى حیاتى در جهت ویرانى به کار می‌افتد.
و دشمن به اختلاف میان ملّت ما دل بسته بود. تا امام بزرگوارمان بود -که مظهر وحدت و سرچشمه‌ی جوشان الفت و محبّت میان آحاد مردم ما بود- دشمن فکر میکرد نمیتواند کارى بکند؛ دل بسته بود به دوران فقدان امام. امروز ما می‌بینیم ملّت ما بحمدا‌لله در یک انسجام اعجاب‌انگیزى قرار دارد. ما باید در برابر این نعمت بزرگ الهى، به دستور خدا عمل کنیم. نعمتْ شکر لازم دارد. نعمتْ اگر کفران شد زایل خواهد شد. شکر نعمتِ محبّت و الفت میان دلهاى مردم چیست؟ این الفت را خدا به وجود آورد، دست خدا با این ملّت است که موجب شد دلها به هم نزدیک بشود. درباره‌ی صدر اسلام هم خداى متعال به پیغمبر همین را فرمود: لَو اَنفَقتَ ما فِی الاَرضِ جَمیعًا ماِّ اَلَّفتَ بَینَـ قُلوبِهِم وَلـّْکِـنَّ اللهَ اَلَّفَ بَی‌ـنَهُم؛ (۲) خدا دلهاى شما را به هم نزدیک کرد، خدا احساس محبّت و صمیمیّت و فشردگى صفوف را براى دفاع از انقلاب به شما داد. شکر این نعمت این است که ما این محبّت را، این الفت را در دلهاى خودمان و در عمل خودمان و در زبان خودمان حفظ کنیم. دشمن که بیکار نمی‌نشیند؛ دشمن دائماً مشغول ایجاد شر و فساد است.
برادران و خواهران! انقلاب بزرگ اسلامى ما تمام مسلمانان دنیا را امیدوار کرده. اینکه شما می‌بینید در شرق و غرب عالم، در آسیا و آفریقا و اروپا، مسلمانان براى ارتحال امام عزادار میشوند و مثل ملّت ایران عزادارى میکنند، ناشى از چیست؟ این ناشى از آن امیدى است که حرکت ملّت ایران به رهبرى امام در دلهاى آنها به وجود آورد. آنها امام بزرگوار ما را مظهر آرزوها و امیدهاى خودشان به حساب می‌آوردند، لذا در غم او آن‌جور عزادارى میکردند. انقلاب ما در دلهاى مسلمانان امید به وجود آورده است. ما این امید را باید حفظ کنیم؛ و این امید در صورتى حفظ خواهد شد که در همان خطّى و راهى که در طول این ده سال، امام عزیز ما ملّت را و مسئولین را حرکت داد -در همان خط، در همان راه، به سمت همان هدفها- ما راه را ادامه بدهیم.
و از هیچ‌چیز باید نترسیم. دشمن علی‌رغم تظاهر به قدرت، قدرتمند نیست. قدرت استکبار قدرت مادّى است؛ قدرت مادّى توان مقابله با قدرت معنوى و انسانى را ندارد. آنجایى که یک ملّت دلهایشان با هم یکى باشد، دستهایشان و زبانهایشان با هم یکى باشد و همه در راه هدفهایى که اعلام شده احساس مسئولیّت بکنند، استکبار جهانى و قدرتها هیچ ضربه‌اى نمیتوانند بر اینها وارد کنند که اینها را از میدان خارج کند. چرا، سخت‌گیرى میکنند، دشمنى میکنند، امّا دشمنىِ آنها اثرى نخواهد کرد. ده سال است که استکبار نسبت به ملّت ایران سخت‌گیرى میکند، امّا روزبه‌روز ما ثباتمان بیشتر شده، روزبه‌روز ما قدرت کاری‌مان بالاتر رفته؛ و من اعتقاد راسخ دارم که با این انسجام و وحدتى که بحمدا‌لله امروز در ملّت ما هست و با این عزم و اراده‌اى که امروز همه‌ی اقشار ملّت براى دفاع از انقلاب و جمهورى اسلامى دارند، آینده‌ی ما از گذشته‌ی ما بمراتب بهتر خواهد بود.
آحاد ملّت در خطّ اسلام و پشت سر علماى متعهّد و در جهت سازندگى کشور، در جهت تقویت دستهاى سازنده‌ی کشور باید حرکت کنند. ما در آینده‌ی نزدیکى ان‌شاءالله انتخابات داریم، همه‌پرسى قانون اساسى داریم. (۳) حضور مردم در این صحنه‌هاى انقلاب بایستى دشمن را مأیوس کند و زمینه را براى پیشرفت کشور و آینده‌ی درخشان کشور ان‌شاءالله آماده کند.من یک بار دیگر از شما برادران و خواهران عزیز که این راه طولانى را طى کردید و براى اعلام مواضع حقّه‌ی اسلامى و انقلابى اینجا تشریف آوردید، صمیمانه تشکّر میکنم. و سلام من را به همه‌ی برادران و خواهران آذربایجانى -چه آذربایجان شرقى و چه غربى- برسانید. ما قدر شما و صمیمیّت‌هاى شما را خیلى خوب میدانیم. شما مردمِ امتحان‌داده‌ی از امتحان سربلند بیرون آمده‌اى هستید؛ و قضایایى که آذربایجان و مردم آذربایجان را بحمدا‌لله روسفید کرده -چه در مسائل انقلاب، چه در جنگ، چه در حضور در صحنه‌هاى سیاسى و انقلابى- یکى دو تا نیست؛ امیدواریم که ان‌شاءالله آینده هم به همین نحو، بلکه بهتر و قوی‌تر باشد و همه دست به دست هم بدهیم و بتوانیم آرزوهاى بزرگ اسلامى امام عزیز و فقیدمان را ان‌شاءالله جامه‌ی عمل و تحقّق بپوشانیم.
والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته
۱) این دیدار به‌مناسبت ارتحال حضرت امام خمینى (قدّس سرّه الشّریف) و انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به رهبرى انقلاب اسلامى صورت پذیرفت. روحانیّون، ائمّه‌ى جمعه، نمایندگان مجلس شوراى اسلامى و مجلس خبرگان رهبرى، مسئولان، خانواده‌هاى شهدا و جمعى از مردم استانهاى آذربایجان‌شرقى و آذربایجان‌غربى در این دیدار حضور داشتند. در ابتداى این دیدار، آیت‌الله میرزامسلم ملکوتى (نماینده‌ى ولىّ‌فقیه در استان آذربایجان‌شرقى و امام‌جمعه‌ى تبریز) مطالبى بیان کرد.
۲) سوره‌ى انفال، بخشى از آیه‌ی ۶۳؛ «... اگر آنچه در روى زمین است، همه را خرج میکردى، نمیتوانستى میان دلهایشان الفت برقرار کنى؛ ولى خدا بود که میان آنان الفت انداخت ...»
۳) ۱۳۶۸/۵/۶