بسم الله الرّحمن الرّحیم (۱)
اِنّا لِله وَ اِنّاِّ اِلَیهِ رّْجِعون. (۲)
در هنگام رحلت رسول اکرم تمام شهر مدینه یکپارچه ضجّه و عزادارى شد و احساسات پُرشور مردم مسلمان به حدّى بود که در تاریخ به‌عنوان یک روز نمونه، روز رحلت پیغمبر باقى ماند. امّا وقتى ما احساسات و هیجان ملّت بزرگ ایران را در هنگام دریافت خبر رحلت امام عزیز و بزرگوارمان مشاهده میکنیم، یک بار دیگر به این حقیقت اعتقاد و باور و ایمان می‌آوریم که مسلمانان زمان ما و مردم بااخلاص ما از لحاظ عمق ایمان و شور احساسات -در سطح عموم مردم- حتّى از دوران رسول گرامى اسلام و صدر اسلام جلوترند. این را ما در قضایاى متعدّدى از اوّل پیروزى انقلاب تا امروز در مشاهده‌ی جلوه‌هاى فداکارى مردم احساس کردیم و امام عزیزمان هم یک وقتى این مطلب را به زبان آوردند؛ ایشان هم تصدیق کردند که عمق این ایمان و پُرشور بودن این ایمان در سطح عموم مردم، حتّى از دوران صدر اسلام بالاتر است. (۳) آن‌وقت، مردم پیغمبر را به چشم خودشان میدیدند، امیرالمؤمنین را میدیدند؛ امروز مردم ما پیغمبر و امیرالمؤمنین و ائمّه‌ی هداة را در تاریخ فقط دیدند، امّا ایمان مردم و شور احساسات آنها و فداکارى آنها و صدق نیّت آنها و آمادگى آنها براى مواجهه‌ی با حوادث بزرگ از مردمِ آن روز کمتر نیست و در مواردى بیشتر است. اگر بگذریم از افرادى از برجستگان و بزرگان که در صدر اسلام بوده‌اند -که در تاریخ اسلام، تا آخر مثل خورشیدى خواهند درخشید- در چهارچوب و در سطح عامّه‌ی مردم و عموم مردم وقتى نگاه کنیم، مردم ما حقّاً و انصافاً جلوترند.
در رحلت امام عزیزمان یک بار دیگر این معنا نشان داده شد. این احساسات پُرشور مردم و این ابراز عشق و وفادارى به امام و به انقلاب حقیقتاً انقلاب را در دنیا روسفید کرد؛ مایه‌ی مباهات امام عزیزمان شد. برادران عزیز نجف‌آباد و خوزستان! باید عرض کنم این هم از برکات همان بزرگ‌مَرد است، این هم درس آن معلّم چیره‌دست است. ما ملّتى بودیم که در طول سالیان متمادى، استعمار و استکبار -با تلاش سیاسى و فرهنگى- جان را از ما گرفته بود؛ در غالب قضایاى گوناگونى که در تاریخ ما پیش آمده -قیامهاى مردم، شورشها، تحرّکات؛ ببینید تاریخ را- ملّت ایران در مواجهه‌ی با خطرها و مشکلها، در بلندمدّت نتوانستند ایستادگى کنند؛ یعنى استکبار و ایادی‌شان در داخل کشور و بخصوص حکومتهاى ستمگر آن‌چنان شیره‌ی حیات را و جوهر انسانیّت را از درون جامعه‌ی ما برده بودند و فشارها و تعلیمات سوء، آن‌چنان وضعى به وجود آورده بود که چه در ماجراهاى مشروطیّت و چه در قضایاى بعد از آن، توان از این ملّت بزرگ و با فرهنگ گرفته شده بود. در ماجراى نهضت اسلامى بزرگ ما و انقلاب عظیم ما -که از سال ۴۱ و ۴۲ شروع شد و در ۵۷ به پیروزى رسید، و ده سال هم زندگى پُرفرازونشیبِ پُرماجراى خودش را گذراند- ملّت ایران، در صحنهْ یک جلوه‌ی استثنائى کرد؛ حقیقتاً امروز ملّت ایران -یعنى همین شما مردم- در چشم مردم عالم به‌عنوان یک ملّت قدرتمند و بزرگ و باشخصیّت و تصرّف‌نشدنى جلوه کرده‌اید. این حقّ شما است. حوادث این را نشان داده؛ جنگ هشت‌ساله این را نشان داده؛ مقاومت در مقابل محاصره‌ی اقتصادى و توطئه‌هاى گوناگون دشمن این را ثابت کرده شوخى نیست، ده سال ایستادگى قدرتمندانه در مقابل این همه فشار؛ این عظمت ملّت ایران است. من عرض میکنم: این عظمت را، خصال مخصوصى که در امام عزیزمان بود و آن شخصیّت متعالى و استثنائى در ما زنده کرد؛ رهبرى او بود که ملّت ایران را در این راه، با این قدرت و قوّت به حرکت درآورد و از همه‌ی موانع گذراند و ما را به این نقطه‌ی مطمئنّى که امروز هستیم رساند. این دو عامل، یعنى عامل امام و رهبر و عامل امّت، دو عامل بسیار مهم در انقلاب ما بوده. و شما مردم در شکست دادن توطئه‌هاى دشمن و در روسفید کردن انقلاب، نقش فوق‌العاده‌اى داشتید. و من عرض میکنم از امروز هم، در این دوران هم -در فقدان امام عزیزمان- ملّت بزرگ ایران همین راه را با همان اقتدار، با همان قوّت اراده باید ادامه بدهند؛ و این چند روز نشان دادند که ادامه خواهند داد.
هر ملّتى و هر انقلابى یک دوران سختى دارد، از این دوران باید عبور کند؛ بعد از عبور از دوران سختى، دوره‌ی پابرجایى و آسایش و خوشی‌هاى حقیقى که ناشى از استقلال و آزادى و متّکى بودن به خود و متّکى بودن به خدا است [خواهد بود]. ملّت ایران در حال گذراندن این دوران است؛ تا آن روزى که دشمن بکلّى مأیوس بشود، ملّت ایران بایستى در مقابل هرگونه توطئه‌ی دشمن، آگاهانه و هشیارانه مقاومت و ایستادگى کند. و شما نشان دادید که میتوانید این دورانهاى دشوار را طى کنید. و خدا را شکر میکنیم که به شما توفیق داد تا بیشترین مدّت سختى و دشوارى را بگذرانید؛ یعنى دوران جنگ هشت‌ساله‌ی تحمیلى. و ملّت ما آبدیده شدند و جلوه‌هاى برکات الهى در اراده‌ی مردم و روشن‌بینى مردم دیده شد و امام از شما راضىْ به لقاءا‌لله شتافت؛ امام بدون شک از شما مردم، راضى و خشنود بود. و مطمئنّم که در دربار پروردگار عالم، از امّت خود و از مردمى که به نداى او پاسخ دادند اظهار رضایت خواهد کرد و براى آنها دعا خواهد کرد. حقیقتاً امام، شما مردم را -همان‌طور که خودِ آن بزرگوار فرموده بود- (۴) خوب می‌شناخت و در مقابل مسائل مردم فوق‌العاده حسّاس بود و مسئله‌ی اساسى براى او همین بود: اهتمام به مردم.
برادران عزیز، برادران عربِ خوزستانى و برادران نجف‌آبادى و همه‌ی ملّت ایران! ما بیش از همه‌چیز، امروز احتیاج داریم به هوشیارى و وحدت کلمه. هوشیارانه باید با دشمن برخورد کرد. دشمن، پیچیده است؛ دشمن براى مواجهه‌ی با انقلاب و با ملّت ایران، پیچیده عمل میکند؛ غالباً دشمن لباس دشمنى نمیپوشد بیاید جلو، [بلکه] با نفاق، با دورویى، با فریب، با تبلیغات، با شایعه‌پراکنى، با دلسرد کردن، با زنده کردن انگیزه‌هاى گوناگون -انگیزه‌هاى قومى، انگیزه‌هاى طایفى، انگیزه‌هاى فرقه‌اى- می‌آید جلو. اگر مردمى هوشیار نباشند، همان چیزى بر سرشان خواهد آمد که بر مردم مسلمان در دوران امام حسن و بعضى از دورانهاى دیگر آمد؛ آنجا جهت و جریان حق به‌خاطر این شکست خورد که مردم هوشیار نبودند، آگاه نبودند. اوّل، آگاهى و هوشیارى است که اگر آگاهى و هوشیارى باشد، وحدت کلمه هم هست؛ مراقب باشید وحدت کلمه را حفظ کنید. همه‌ی آحاد مردم موقعیّتها را بدرستى درک کنند و بدانند امروز اساسی‌ترین کار ما اینها است. و در سایه‌ی وحدت کلمه باید دست به دست هم بدهیم، کشورمان را بسازیم، کشورمان را آباد کنیم، امکانات زندگى مرفّه عامّه‌ی مردم -مخصوصاً قشرهاى فقیر و محروم- را فراهم کنیم؛ امکانات فراوانى که این کشور -به فضل پروردگار- دارد؛ و رهنمودهاى امام را -که در همه‌ی زمینه‌ها در اختیار ما است- مورد بهره‌بردارى قرار بدهیم؛ یقیناً کمک الهى هم با ما خواهد بود.من یک بار دیگر از همه‌ی شما عزیزان و برادران که زحمت کشیدید از راه‌هاى دور به اینجا تشریف آوردید براى اینکه دشمنان را بکلّى مأیوس کنید و رشد و آگاهى ملّت ایران را ثابت کنید، صمیمانه تشکّر میکنم. سلام من را به بقیّه‌ی برادران و خواهران نجف‌آباد و خوزستان و عشایر عزیزمان برسانید. ما امیدواریم بتوانیم همان راه را، همان جهت‌گیرى را، همان خط را، با همان قدرت -به فضل پرور دگار و با اتّکاء به نیروى الهى و اتّکال (۵) به مدد پروردگار و تکیه‌ی به حمایتهاى مردمى- پیش برویم و ادامه بدهیم و به فضل پروردگار به همان هدفها ان‌شاءالله نائل بشویم.
والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته
اِنّا لِله وَ اِنّاِّ اِلَیهِ رّْجِعون. (۲)
در هنگام رحلت رسول اکرم تمام شهر مدینه یکپارچه ضجّه و عزادارى شد و احساسات پُرشور مردم مسلمان به حدّى بود که در تاریخ به‌عنوان یک روز نمونه، روز رحلت پیغمبر باقى ماند. امّا وقتى ما احساسات و هیجان ملّت بزرگ ایران را در هنگام دریافت خبر رحلت امام عزیز و بزرگوارمان مشاهده میکنیم، یک بار دیگر به این حقیقت اعتقاد و باور و ایمان می‌آوریم که مسلمانان زمان ما و مردم بااخلاص ما از لحاظ عمق ایمان و شور احساسات -در سطح عموم مردم- حتّى از دوران رسول گرامى اسلام و صدر اسلام جلوترند. این را ما در قضایاى متعدّدى از اوّل پیروزى انقلاب تا امروز در مشاهده‌ی جلوه‌هاى فداکارى مردم احساس کردیم و امام عزیزمان هم یک وقتى این مطلب را به زبان آوردند؛ ایشان هم تصدیق کردند که عمق این ایمان و پُرشور بودن این ایمان در سطح عموم مردم، حتّى از دوران صدر اسلام بالاتر است. (۳) آن‌وقت، مردم پیغمبر را به چشم خودشان میدیدند، امیرالمؤمنین را میدیدند؛ امروز مردم ما پیغمبر و امیرالمؤمنین و ائمّه‌ی هداة را در تاریخ فقط دیدند، امّا ایمان مردم و شور احساسات آنها و فداکارى آنها و صدق نیّت آنها و آمادگى آنها براى مواجهه‌ی با حوادث بزرگ از مردمِ آن روز کمتر نیست و در مواردى بیشتر است. اگر بگذریم از افرادى از برجستگان و بزرگان که در صدر اسلام بوده‌اند -که در تاریخ اسلام، تا آخر مثل خورشیدى خواهند درخشید- در چهارچوب و در سطح عامّه‌ی مردم و عموم مردم وقتى نگاه کنیم، مردم ما حقّاً و انصافاً جلوترند.
در رحلت امام عزیزمان یک بار دیگر این معنا نشان داده شد. این احساسات پُرشور مردم و این ابراز عشق و وفادارى به امام و به انقلاب حقیقتاً انقلاب را در دنیا روسفید کرد؛ مایه‌ی مباهات امام عزیزمان شد. برادران عزیز نجف‌آباد و خوزستان! باید عرض کنم این هم از برکات همان بزرگ‌مَرد است، این هم درس آن معلّم چیره‌دست است. ما ملّتى بودیم که در طول سالیان متمادى، استعمار و استکبار -با تلاش سیاسى و فرهنگى- جان را از ما گرفته بود؛ در غالب قضایاى گوناگونى که در تاریخ ما پیش آمده -قیامهاى مردم، شورشها، تحرّکات؛ ببینید تاریخ را- ملّت ایران در مواجهه‌ی با خطرها و مشکلها، در بلندمدّت نتوانستند ایستادگى کنند؛ یعنى استکبار و ایادی‌شان در داخل کشور و بخصوص حکومتهاى ستمگر آن‌چنان شیره‌ی حیات را و جوهر انسانیّت را از درون جامعه‌ی ما برده بودند و فشارها و تعلیمات سوء، آن‌چنان وضعى به وجود آورده بود که چه در ماجراهاى مشروطیّت و چه در قضایاى بعد از آن، توان از این ملّت بزرگ و با فرهنگ گرفته شده بود. در ماجراى نهضت اسلامى بزرگ ما و انقلاب عظیم ما -که از سال ۴۱ و ۴۲ شروع شد و در ۵۷ به پیروزى رسید، و ده سال هم زندگى پُرفرازونشیبِ پُرماجراى خودش را گذراند- ملّت ایران، در صحنهْ یک جلوه‌ی استثنائى کرد؛ حقیقتاً امروز ملّت ایران -یعنى همین شما مردم- در چشم مردم عالم به‌عنوان یک ملّت قدرتمند و بزرگ و باشخصیّت و تصرّف‌نشدنى جلوه کرده‌اید. این حقّ شما است. حوادث این را نشان داده؛ جنگ هشت‌ساله این را نشان داده؛ مقاومت در مقابل محاصره‌ی اقتصادى و توطئه‌هاى گوناگون دشمن این را ثابت کرده شوخى نیست، ده سال ایستادگى قدرتمندانه در مقابل این همه فشار؛ این عظمت ملّت ایران است. من عرض میکنم: این عظمت را، خصال مخصوصى که در امام عزیزمان بود و آن شخصیّت متعالى و استثنائى در ما زنده کرد؛ رهبرى او بود که ملّت ایران را در این راه، با این قدرت و قوّت به حرکت درآورد و از همه‌ی موانع گذراند و ما را به این نقطه‌ی مطمئنّى که امروز هستیم رساند. این دو عامل، یعنى عامل امام و رهبر و عامل امّت، دو عامل بسیار مهم در انقلاب ما بوده. و شما مردم در شکست دادن توطئه‌هاى دشمن و در روسفید کردن انقلاب، نقش فوق‌العاده‌اى داشتید. و من عرض میکنم از امروز هم، در این دوران هم -در فقدان امام عزیزمان- ملّت بزرگ ایران همین راه را با همان اقتدار، با همان قوّت اراده باید ادامه بدهند؛ و این چند روز نشان دادند که ادامه خواهند داد.
هر ملّتى و هر انقلابى یک دوران سختى دارد، از این دوران باید عبور کند؛ بعد از عبور از دوران سختى، دوره‌ی پابرجایى و آسایش و خوشی‌هاى حقیقى که ناشى از استقلال و آزادى و متّکى بودن به خود و متّکى بودن به خدا است [خواهد بود]. ملّت ایران در حال گذراندن این دوران است؛ تا آن روزى که دشمن بکلّى مأیوس بشود، ملّت ایران بایستى در مقابل هرگونه توطئه‌ی دشمن، آگاهانه و هشیارانه مقاومت و ایستادگى کند. و شما نشان دادید که میتوانید این دورانهاى دشوار را طى کنید. و خدا را شکر میکنیم که به شما توفیق داد تا بیشترین مدّت سختى و دشوارى را بگذرانید؛ یعنى دوران جنگ هشت‌ساله‌ی تحمیلى. و ملّت ما آبدیده شدند و جلوه‌هاى برکات الهى در اراده‌ی مردم و روشن‌بینى مردم دیده شد و امام از شما راضىْ به لقاءا‌لله شتافت؛ امام بدون شک از شما مردم، راضى و خشنود بود. و مطمئنّم که در دربار پروردگار عالم، از امّت خود و از مردمى که به نداى او پاسخ دادند اظهار رضایت خواهد کرد و براى آنها دعا خواهد کرد. حقیقتاً امام، شما مردم را -همان‌طور که خودِ آن بزرگوار فرموده بود- (۴) خوب می‌شناخت و در مقابل مسائل مردم فوق‌العاده حسّاس بود و مسئله‌ی اساسى براى او همین بود: اهتمام به مردم.
برادران عزیز، برادران عربِ خوزستانى و برادران نجف‌آبادى و همه‌ی ملّت ایران! ما بیش از همه‌چیز، امروز احتیاج داریم به هوشیارى و وحدت کلمه. هوشیارانه باید با دشمن برخورد کرد. دشمن، پیچیده است؛ دشمن براى مواجهه‌ی با انقلاب و با ملّت ایران، پیچیده عمل میکند؛ غالباً دشمن لباس دشمنى نمیپوشد بیاید جلو، [بلکه] با نفاق، با دورویى، با فریب، با تبلیغات، با شایعه‌پراکنى، با دلسرد کردن، با زنده کردن انگیزه‌هاى گوناگون -انگیزه‌هاى قومى، انگیزه‌هاى طایفى، انگیزه‌هاى فرقه‌اى- می‌آید جلو. اگر مردمى هوشیار نباشند، همان چیزى بر سرشان خواهد آمد که بر مردم مسلمان در دوران امام حسن و بعضى از دورانهاى دیگر آمد؛ آنجا جهت و جریان حق به‌خاطر این شکست خورد که مردم هوشیار نبودند، آگاه نبودند. اوّل، آگاهى و هوشیارى است که اگر آگاهى و هوشیارى باشد، وحدت کلمه هم هست؛ مراقب باشید وحدت کلمه را حفظ کنید. همه‌ی آحاد مردم موقعیّتها را بدرستى درک کنند و بدانند امروز اساسی‌ترین کار ما اینها است. و در سایه‌ی وحدت کلمه باید دست به دست هم بدهیم، کشورمان را بسازیم، کشورمان را آباد کنیم، امکانات زندگى مرفّه عامّه‌ی مردم -مخصوصاً قشرهاى فقیر و محروم- را فراهم کنیم؛ امکانات فراوانى که این کشور -به فضل پروردگار- دارد؛ و رهنمودهاى امام را -که در همه‌ی زمینه‌ها در اختیار ما است- مورد بهره‌بردارى قرار بدهیم؛ یقیناً کمک الهى هم با ما خواهد بود.من یک بار دیگر از همه‌ی شما عزیزان و برادران که زحمت کشیدید از راه‌هاى دور به اینجا تشریف آوردید براى اینکه دشمنان را بکلّى مأیوس کنید و رشد و آگاهى ملّت ایران را ثابت کنید، صمیمانه تشکّر میکنم. سلام من را به بقیّه‌ی برادران و خواهران نجف‌آباد و خوزستان و عشایر عزیزمان برسانید. ما امیدواریم بتوانیم همان راه را، همان جهت‌گیرى را، همان خط را، با همان قدرت -به فضل پرور دگار و با اتّکاء به نیروى الهى و اتّکال (۵) به مدد پروردگار و تکیه‌ی به حمایتهاى مردمى- پیش برویم و ادامه بدهیم و به فضل پروردگار به همان هدفها ان‌شاءالله نائل بشویم.
والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته
۱) این دیدار به‌مناسبت ارتحال حضرت امام خمینى (قدّس سرّه الشّریف) و انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به رهبرى انقلاب اسلامى صورت پذیرفت. گروهى از عشایر عرب خوزستان و جمعى از مردم نجف‌آباد در این دیدار حضور داشتند.
۲) سوره‌ى بقره، بخشى از آیه‌ی ۱۵۶؛ «... ما از آنِ خدا هستیم و به سوى او باز میگردیم.»
۳) از جمله، صحیفه‌ى امام، ج ۲۱، ص ۴۱٠؛ وصیّت‌نامه‌ى سیاسى _ الهى؛ «ملّت ایران و توده‌ى میلیونى آن در عصر حاضر بهتر از ملّت حجاز در عهد رسول‌الله (صلّى الله علیه و آله) و کوفه و عراق در عهد امیرالمؤمنین و حسین‌بن‌على (صلوات الله و سلامه علیهما) میباشند.»
۴) صحیفه‌ى امام، ج ۲۱، ص ۹۵؛ پیام به ملّت ایران در سالگرد کشتار خونین مکّه (قبول قطعنامه‌ى ۵۹۸) (۱۳۶۷/۴/۲۹)؛ «مردم عزیز و شریف ایران، من فرد فرد شما را چون فرزندان خویش میدانم. و شما میدانید که من به شما عشق مى‌ورزم؛ و شما را مى‌شناسم»
۵) واگذاشتنِ کار