کتاب «راه روشن مدیران» از سری کتاب‌های شرح نهج‌البلاغه است که بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدارهای‌ رمضانی با مسئولان نظام را شامل می‌شود. بخش کتاب رسانه KHAMENEI.IR به مناسبت بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب که در سخنرانی نوروزی فرمودند «من توصیه میکنم امسال فعّالان عرصه‌ی فرهنگی به مطالعه‌ی نهج‌البلاغه و آموزش نهج‌البلاغه توجّه ویژه‌ای داشته باشند.» به معرفی این کتاب می‌پردازد.

همه ما معمولا کار زیر دست مدیران را تجربه کرده‌ایم. در هر مقام و رتبه‌ای که بوده باشیم غالبا زیر دست مدیری تجربه کاری را از سر گذرانده‌ایم و البته در این میان گاهی خودمان هم مدیریت عده‌ای را در محیط کار به عهده داشته‌ایم. مدیریت در سطح کلان و کوچک زیر و بم‌هایی دارد که خاصه در سطح کلان می‌تواند چرخ دنده توسعه و یا زمین‌گیر شدن ملت و کشوری شود. جهان اسلام یک فرصت پنج ساله داشته تا حضرت امیرمومنان علی علیه‌السلام مدیریت جامعه اسلامی را در دستان و اراده‌شان داشته باشند. به بیان دیگر ولایت معصوم در امر حکومت و حکمرانی متجلی می‌شود. قاعدتا در کتاب نهج‌البلاغه ما با نامه‌ها و سخنانی از امیرالمومنین روبرو هستیم که مرتبط با حکمرانی و امر حکومت است.

مقام معظم رهبری پس از آغاز دوران رهبری و ولایت امت اسلامی، سنتی را پایه‌گذاری کردند و آن شرح فقراتی از نهج‌البلاغه در دیدارهای‌هیئت دولت در ماه مبارک رمضان با ایشان بود. در این جلسات با توجه به نوع مخاطب و نیاز او، معمولا فقراتی انتخاب شده است که به کار دولتمردان و کارگزاران نظام بیاید.

کتاب راه روشن مدیران در بردارنده‌ی محتوای این جلسات از سال ۱۳۷۲ تا ۳۹۵ است. نوع مخاطب و زمانه‌ی تشکیل این جلسات، باعث شده‌ است که معظم‌له گزینش‌های خاصی از کتاب نهج‌البلاغه انجام دهند و از این حیث این مجموعه می‌تواند نصحیت نامه‌ای برای عموم کارگزاران و مدیران نظام اسلامی باشد. البته این نکته مانع از استفاده‌ی دیگر اقشار از معارف مفید و والای این کتاب نیست.

در این مرور، کتاب «نهج البلاغه (راه روشن مدیران)» به عنوان یک اثر منحصر به فرد در تقاطع بین اندیشه‌های کلاسیک اسلامی و اصول مدیریت معاصر مورد بررسی قرار گرفته است. این اثر که از نتیجه و خروجی بیانات ایشان است از سوی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی و انتشارات انقلاب اسلامی تدوین و منتشر شده است. در واقع این کتاب تلاشی است در جهت استخراج پیام‌های نهفته در «نهج البلاغه» و تطبیق آن‌ها با چالش‌ها و نیازهای مدیریتی امروزی.

«نهج البلاغه» به عنوان منبعی اصیل در اندیشه شیعی و منبعی سرشار از حکمت، همواره مورد توجه اندیشمندان، مفسران و فعالان حوزه‌های مختلف فکری قرار گرفته است. در این میان، تلاشی که در کتاب «راه روشن مدیران» انجام شده است، بر آن است که از میان این گنجینه‌های بی‌پایان، پیام‌هایی استخراج شود که بتوانند راهگشای مدیران، رهبران و ناظمان در مواجهه با مشکلات و چالش‌های سازمانی معاصر باشند. با تکیه بر اصول اخلاقی و رهنمودهای تاریخی که در این مجموعه بیان شده‌اند، معظم‌له سعی دارد تا ابعاد مدیریتی، رهبری و اخلاقی این مطالب را به گونه‌ای ترسیم کند که علاوه بر افزایش آگاهی نظری، کاربرد عملی در مدیریت روزمره فراهم آید.

این کتاب که در یک جلد جامع و در ۲۹۵ صفحه گردآوری شده است و از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام به یکی از ابعاد مختلف مدیریتی و رهبری می‌پردازد. در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای ارائه می‌شود که به تشریح اهمیت نهج البلاغه در تاریخ اندیشه اسلامی و ضرورت استفاده از آن در دنیای مدیریت امروز می‌پردازد. سپس، مطالب اصلی به تفصیل بررسی شده و در هر بخش، نکات مهم از متن‌های کلاسیک همراه با تفسیرهای معاصر ارائه شده‌اند.

یکی از نکات برجسته در کتاب «راه روشن مدیران»، تأکید بر نقش اخلاق در هدایت عملکرد مدیران است. در جهان امروز که مسایل اخلاقی و اجتماعی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند، تبیین مفاهیمی مانند عدالت، صداقت و انسانیت در هر تصمیم مدیریتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مقام معظم رهبری با استناد به آموزه‌های نهج البلاغه، و مثلا با توجه به خطبه ۱۵۱ نهج البلاغه به مدیران توصیه می‌کنند که در کنار بهره‌وری و سودآوری، به ارزش‌های اخلاقی و اسلامی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشند. غفلت از آینده، سرگرمی با پیشرفت‌ها و احساس غرور ناشی از آن را از آفت‌های در کمین مدیران برمی‌شمرند. این دیدگاه، مدیران را به تفکری عمیق‌تر درباره مسئولیت‌های اجتماعی و انسانی خود وا می‌دارد و به ایجاد یک فرهنگ سازمانی پایدار و مبتنی بر تیزبینی اسلامی کمک می‌کند. در همین راستا توجه به خطرات درونی را از خطرات بیرونی مهمتر می‌دانند و تاکید دارند بعد از انقلاب اسلامی و استقرار حکومت اگر درون مستحکم باشد خطرات بیرونی قابل دفع و مدیریت است.

در بخش دیگری از اثر، به بررسی ویژگی‌های رهبری پرداخته شده است. از منظر معظم‌له و با تاکید بر فرازهای نهج‌البلاغه مانند عهد مالک اشتر در صفحات ۱۸۸ به بعد، رهبری واقعی تنها در راستای کسب منافع مادی یا کنترل مطلق نمی‌باشد؛ بلکه باید بر پایه حکمت، بصیرت و بینش عمیق شکل گیرد. در این راستا، آموزه‌های نهج البلاغه با بیانی سرشار از حکمت، نمونه‌های بارزی از رهبری اخلاقی و انسانی و اسلامی ارائه می‌دهد. خالی بودن از افراط و تفریط، شمولیت بیشتر از نظر عدالت و اهمیت رضایت مردم بیش از رضایت نزدیکان از دیگر مسائل مطروحه در این بخش است. مدیران و رهبران با آگاهی از این مفاهیم قادر خواهند بود تا با ایجاد انگیزه در کارکنان و تبیین چشم‌اندازهای روشن، سازمان‌های خود را به سوی موفقیت‌های پایدار سوق دهند.


یکی دیگر از مضامین مهم کتاب، تأکید بر مسئولیت‌پذیری مدیران در قبال عملکرد و تصمیمات خود است. در هر سازمانی، توانایی پذیرش خطاها، درس گرفتن از اشتباهات و ایجاد فضایی برای رشد و بهبود مستمر، از عناصر کلیدی موفقیت است. در این اثر، با اقتباس از سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه، مدیران به این نکته ترغیب می‌شوند که مسئولیت‌هایشان تنها محدود به مدیریت منابع مالی یا انسانی نیست، بلکه باید به عنوان نمونه‌های اخلاقی و راهنمایی برای جامعه نیز مطرح باشند.

یکی از ویژگی‌های برجسته «راه روشن مدیران» این است که توانسته است با بهره‌گیری از منابع کلاسیک اسلامی، راهکارهایی عملی و کاربردی برای مواجهه با چالش‌های مدیریتی عصر حاضر ارائه دهد. در عصر حاضر که تغییرات سریع تکنولوژیکی و اقتصادی موجب تحول در ساختارها و فرآیندهای مدیریتی شده است، استفاده از اصولی که ریشه در حکمت اسلامی و نگاه معصوم و تجربه تاریخی دارند، می‌تواند به ایجاد تعادل میان سنت و مدرنیته کمک کند. ایشان با تحلیل دقیق مفاهیم نهج البلاغه، به مدیران یادآوری می‌کند که در دنیای پر از تغییر و تحول، اصول بنیادین اخلاقی و مدیریتی همچنان پابرجا و حیاتی هستند.

مقام معظم رهبری در پانزده آبان ۱۳۸۶ در دیدار با رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت وقت به حکمت ۳۸ می‌پردازند که حضرت امیر خطاب به امام‌حسن(ع) می‌فرمایند: «به فرزندش حضرت حسن علیه السّلام فرمود: پسرم دو چهار برنامه را از من حفظ کن که آنچه با آنها به جاى آورى دچار زیانت نمى کند:برترین بى نیازى خرد است، بزرگترین نادارى بى خردى است، بالاترین وحشت خود بینى، و گرامى ترین حسب حسن خلق است.پسرم، از دوستى با احمق برحذر باش، که مى خواهد تو را سود دهد ولى زیان مى رساند. از رفاقت با بخیل بپرهیز، چه اینکه آنجا که به شدت به او نیازمندى از تو دریغ خواهد کرد. و از دوستى با بدکار کناره بگیر، زیرا تو را به اندک چیزى مى فروشد. و از رفاقت با دروغگو حذر کن، چرا که مانند سراب است، دور را در نظرت نزدیک، و نزدیک را دور مى کند.» مقام معظم رهبری پس از شرح خطبه و تاکیر بر مسائل مطرح شده در آن به این موضوع می‌پردازند که به کارگیری برای مسئولان از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. مسئول به واسطه وسعت حوزه کاری و تاثیر آن بر زندگی عده زیادی علاوه بر استفاده از برخی مواهب و امکانات به همان اندازه در معرض خطر بیشتری در امور مرتبط با دنیا و آخرت قرار دارد. ایشان در نهایت وصیت به امام حسن را عصاره معارف امیرالمومنین می‌دانند.

با نگاهی جامع به محتوای کتاب، می‌توان گفت که «راه روشن مدیران» تنها یک اثر نظری نیست بلکه راهنمای عملی برای کسانی است که در جستجوی یک مسیر نوین برای مدیریت و رهبری هستند. این کتاب با تحلیل‌های دقیق و مثال‌های کاربردی، به مدیران کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌های مدیریتی، نه تنها به جنبه‌های اقتصادی توجه کنند بلکه مسئولیت‌های اخلاقی و اجتماعی خود را که در قیامت مورد حسابرسی دقیق صورت می‌گیرد؛ در نظر بگیرند.

در نهایت، کتاب «نهج البلاغه (راه روشن مدیران)» با تلفیق آموزه‌های دیرین با نیازهای معاصر، تأثیری عمیق بر نگرش‌های مدیریتی و رهبری دارد. این اثر می‌تواند به عنوان یک مرجع ارزشمند برای پژوهشگران، مدیران و حتی دانشجویان مدیریت در جهت درک بهتر پیوند میان ارزش‌های اخلاقی و موفقیت‌های سازمانی مطرح گردد. در دنیای امروز که پیچیدگی‌ها و تغییرات سریع به یک ضرورت تبدیل شده‌اند، چنین دیدگاه‌هایی می‌تواند به ایجاد سازمان‌هایی پایدار، انسانی و مبتنی بر اعتماد و همبستگی کمک شایانی کند.

با نگاهی به ابعاد مختلف این اثر، می‌توان گفت که آن نقطه اتصالی میان حکمت و عمل است؛ پلی میان اندیشه‌های دیرینه و چالش‌های نوین که به مدیران یادآور می‌شود که موفقیت پایدار تنها زمانی حاصل می‌شود که به جای تمرکز صرف بر سودآوری، به ارزش‌های اسلامی انسانی، اخلاقی و اجتماعی نیز توجه شود. این نگرش جامع می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد سازمان‌هایی شود که نه تنها در عرصه اقتصادی موفق عمل کنند بلکه به عنوان الگوهایی در فرهنگ سازمانی و اجتماعی کشور اسلامی ما بدرخشند.

در مجموع، کتاب «نهج البلاغه (راه روشن مدیران)» با ارائه چارچوبی جامع و کاربردی برای مدیریت، همگان را دعوت می‌کند تا با بازنگری در ارزش‌های بنیادین و در نظر گرفتن اصول اخلاقی، به سوی مدیریتی نوین و موفق حرکت کنند. این اثر همواره برای کسانی که به دنبال ایجاد تعادل میان ارزش‌های دینی و نیازهای مدیریتی هستند، منبعی الهام‌بخش به شمار خواهد رفت و راهگشای راه‌های نوین برای تحول در سازمان‌ها محسوب می‌شود.

راه روشن مدیران را از اینجا تهیه کنید