1403/06/22
چرا باید زندگی شهدا را نوشت و منتشر کرد؟ و چرا باید مطالعه کرد؟
نسخه‌ای برای چالش‌های زندگی امروزی
«بحمدالله ماجرای خاطره‌نویسی شهیدان، یک ماجرای راه‌افتاده‌ای در کشور است که باید تقویت بشود؛ باید بیشتر و بهتر با هنرمندیِ کامل نوشته بشود، این کتابها را جوانها بخوانند، همه بخوانند ان‌شاءالله و استفاده کنند.» این بخشی از بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای ستاد مرکزی کنگره‌‌ی ملّی شهدای سبزوار و نیشابور، در خردادماه سال گذشته است و البتّه تنها یکی از توصیه‌های مکرّر ایشان درباره‌ی لزوم ثبت‌وضبط، نشر و مطالعه‌ی خاطرات و زندگی شهدا است. امّا چرا ایشان در‌این‌باره این‌قدر تأکید دارند و این موضوع چه آثار و نتایجی دارد؟ این پرسش را می‌توان از منظرهای مختلفی مورد بحث و بررسی قرار داد که در ادامه به برخی از نکات مربوط پرداخته می‌شود.
تجلیل از شهدا و بازماندگان آنان به مثابه‌ی قهرمانان ملّیجمعآوری و انتشار خاطرات و زندگینامه‌ی شهدا، به‌نوعی، قدرشناسی و تجلیل از آنان نیز محسوب می‌شود. اگرچه شهدا نیازی به این تجلیل و قدرشناسی ندارند و خانواده‌های آنان نیز با خدا معامله کردند و توقّعی شخصی در این زمینه ندارند، قدردانی از کسانی که جان خود، یعنی گران‌بهاترین داشته‌شان را فدا کرده‌اند، یک وظیفه‌ی دینی و ملّی و اخلاقی است.
این برخورد تجلیل‌آمیز با سربازان و قهرمانان ملّی، در هر کشوری مرسوم و متداول است و البتّه که رزمندگان و شهدای ایران برای اهدافی ارزشمندتر و والاتر جنگیدند و جان‌فشانی کردند و لذا لایق تجلیل و قدردانی بیشتری نیز هستند. این کار باعث می‌شود به جامعه و به‌خصوص نسل جوان این پیام منتقل شود که کشور و ملّت قدردان زحمات و فداکاری‌های قهرمانان خود است و گسترش و تعمیق این پیام، در استحکام اجتماعی و تضمین امنیّت ملّی کشور نقش خواهد داشت. در حقیقت، باید گفت تجلیل از شهدا و ثبت خاطرات و زندگی آن‌ها زنده نگه داشتن یاد و راه آن‌ها است و این مسئله وقتی اهمّیّتی مضاعف می‌یابد که توجّه کنیم دشمنان این آب‌وخاک، با انواع و اقسام روش‌ها، به دنبال آن هستند که این بخش از حافظه و میراث مردم ایران به دست فراموشی سپرده شود.
الگوسازی سالم و هدفمندهر جامعه و ملّتی نیاز به الگو دارد. مردم و به‌خصوص جوانان و نوجوانان از کسانی الگو می‌گیرند که جزئیّات زندگی آن‌ها را بدانند و با آن آشنا باشند. شهدا به دلایل متعدّد می‌توانند الگوهایی مناسب، در دسترس، باورپذیر، قابل تعمیم و جذّاب برای نسل جوان باشند. یکی از نکات مهم درباره‌ی آن‌ها این است که در همین جامعه و شرایط و دوران امروز زندگی می‌کردند و این قرابت زمانی و مکانی، بسیاری از شبهات و گره‌های ذهنی را برطرف می‌کند و بهانه‌ها و وسوسه‌های شیطانی را مرتفع می‌سازد. کم نبوده‌اند کسانی که با خواندن سرگذشت شهدا دچار تحوّل روحی شدند و مسیر زندگی خود را به سوی سعادت تغییر داده‌اند.
این موضوع از این منظر دارای اهمّیّتی کلیدی است که دشمن، در یک جنگ تمام‌عیار و پیچیده‌ی فرهنگی و شناختی، در حال حقنه کردن الگوهای مخرّب به جامعه و نسل جوان است؛ الگوهایی که می‌توان گفت هیچ نسبتی با فرهنگ اسلامی و ایرانی جامعه‌ی ما ندارند و بسیاری از مشکلات فرهنگی و اجتماعی امروز کشور ناشی از شیوع همین الگوهای مسموم است.
غنیمت دانستن فرصت اندکحدود ۳۶ سال از پایان دوران دفاع مقدّس می‌گذرد و درصد قابل توجّهی از پدران و مادران شهدا، رزمندگان، جانبازان و آزادگان، از دنیا رفته‌اند و یا دچار کهولت سن شده‌اند. ذهن و دل این طیف، گنجینه‌ی اسرار دفاع مقدّس است و با عروج هر کدام از آنان، تکّه‌ای از این گنج از دسترس خارج می‌شود. دور نیست زمانی که برای یافتن یک پدر یا مادر شهید دوران دفاع مقدس باید چراغ به دست گرفت و جستجو کرد. از این رو، باید از اندک‌فرصت باقیمانده کمال بهره‌برداری را به شکلی مطلوب کرد و این خاطرات گران‌بها را که بخشی از یک برهه‌ی بسیار مهم و حیاتی در تاریخ این سرزمین است، ثبت‌وضبط کرد. این منابع و سرمایه‌های ارزشمند مانند معادن طلا نیستند که اگر امروز برای استخراجشان تعلّل کردیم، فردا و فرداهایی برای جبران باشد؛ تعلّل در این زمینه یعنی از دست رفتن کامل این سرمایه‌ها و باید دانست که فرصت در این زمینه اندک است و با سرعتی فزاینده در حال سپری‌شدن.
ممانعت از تحریف تاریخیکی از کلان‌پروژه‌های دشمنان جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر، تلاش برای تحریف تاریخ معاصر و از جمله دوران دفاع مقدّس بوده و هست. اساساً تحریف یکی از اصلی‌ترین ابزارها برای دشمنی با انقلاب اسلامی و نظامِ برآمده از آن است که البتّه در دوران جدید و با استفاده از ابزارهای نوین، این پروژه ابعاد بزرگ‌تر و جدّی‌تری نیز یافته است. ثبت‌وضبط خاطرات و زندگی شهدا و نشر و انتقال هنرمندانه‌ی آن، یکی از راه‌های مؤثّر برای مقابله با این ترفند دشمن است. در واقع باید گفت تبیین زندگی و سیره شهدا باطل‌السّحر تحریف بسیاری از ارزشهای کلیدی توسّط دشمن است.
ترویج مطالعه و سنگِ‌بنای هنرهای تصویرییکی دیگر از نتایج و آثار ثبت‌وضبط و نشر خاطرات و زندگی شهدا ترویج مطالعه است. با تولید آثار جذّاب و هنرمندانه، این‌گونه کتب می‌توانند منبعی غنی برای اهل مطالعه باشند. نکته‌ی قابل توجّه اینکه چنین آثاری، هم برای خوانندگان عادی و عموم مردم می‌تواند جذّاب باشد و هم برای پژوهشگرانی که می‌توانند با رجوع به این آثار و بررسی عمیق و دقیق آن‌ها تولیدات جدید پژوهشی از آن‌ها استخراج کنند.
یک نکته‌ی مهمّ دیگر آنکه در همه جای دنیا این‌گونه آثار مکتوب و دستِ‌اوّل، یک منبع غنی و مهم برای نگارش نمایشنامه و فیلم‌نامه نیز هست که گام اوّل برای تولید آثار تصویری است؛ آثاری که اگر هنرمندانه و فاخر باشند، می‌توانند طیف بسیار گسترده‌ای از مخاطبین را جذب کنند و تحت تأثیر خود قرار دهند.
نسخه‌هایی برای درمان دردها و رفع گرفتاریهاآدمهای امروز، به دلایل مختلفی که پرداختن به آن خارج از حوصله‌ی این نوشتار است، گرفتاری‌ها و دردهای بسیاری دارند. زندگی ماشینی، سرعت سرسام‌آور زندگی، مشغله‌های فراوان، فشارهای متعدّد واقعی و غیر واقعی و امثال این‌ها باعث شده است بسیاری از آدم‌ها دچار اضطراب و نوعی گمگشتی‌های حدّاقل مقطعی شوند. افزایش افسردگی و اختلالات روانی، کاهش ازدواج، افزایش نرخ طلاق، شیوع عرفان‌های کاذب و از این قبیل چالش‌ها برخی از تبعات ملموس و عینی دنیای امروز و سبک زندگی مادّی است. در چنین دنیایی، آدم‌ها در‌به‌درِ اندکی آرامش‌اند و برای رسیدن به آن به هر دری می‌زنند، امّا اغلب به دلیل رجوع به نسخه‌های قلّابی و شیّادانه نه‌تنها آرامشی نمی‌یابند، بلکه مشکلاتشان تشدید هم می‌شود. آشنایی با شهدا و زندگی آن‌ها برای انسان سرگشته و خسته‌ی امروزی نسخه‌ای اصیل، کاربردی و شفابخش است.