1403/03/26
مسئله «سازش» از نگاه امام راحل و رهبر انقلاب
خیانت به اسلام و مسلمین
حضرت آیتالله خامنهای در جریان سیوپنجمین سالگرد رحلت امام خمینی(ره) ایده هرگونه سازش با دشمن صهیونیستی را رد کردهاند و فرمودند: «آنچه حاصل و خلاصهی خواستهی امام بزرگوار در باب فلسطین بود، این بود که دل به مذاکرات سازش بسته نشود. دل نبندند، امیدوار نباشند به اینکه بتوانند با مذاکرات سازش، مشکل فلسطینیها را حل کنند و در مسئلهی فلسطین به یک نقطهی عادلانه برسند؛ این خلاصهی حرف امام بود. ایشان معتقد بود باید خود مردم فلسطین در میدان عمل حق خودشان را بگیرند و دشمن را، یعنی رژیم صهیونیست را وادار به عقبنشینی کنند.» ۱۴۰۳/۰۳/۱۴
در این گزارش، به قلم محمد بیات، کارشناس مسائل غرب آسیا به بررسی مخالفت امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب با خط سازش کشورهای اسلامی با رژیم صهیونیستی خواهیم پرداخت.
خط سازش و عادیسازی روابط میان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی منطقه غرب آسیا، از یک موضوع «اسلامی» یا «منطقهای» فراتر رفته و در مدار رقابتهای ژئواستراتژیک آمریکا با چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. امام راحل (ره) با درک اهمیت طرحهای غرب برای ادغام رژیم اشغالگر قدس در نظم منطقهای و تأثیرات منفی آن بر وحدت جهان اسلام، از رهبران کشورهای عربی ــ اسلامی خواستند تا به وعدههای بیاساس غربیها در خصوص دستیابی به راهحلی عادلانه برای مسئله فلسطین اعتماد نکنند. این راهبرد به عنوان یکی از اصول سیاست منطقهای ایران در اندیشه رهبر انقلاب نیز ادامه یافته است. وقایعی چون مذاکرات صلح اسلو، مذاکرات مادرید یا پیشنهاد صلح اتحادیه عرب، نتوانستهاند در موضع اصولی رهبر انقلاب و ایران تغییری ایجاد کنند.
وحدت امت اسلامی در انزجار از رژیم صهیونیستی
سالها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران و امضای توافق کمپ دیوید در ایالات متحده، امام خمینی (ره) با استفاده از زبان استعاره به رژیم شاه هشدار داده و نسبت به برقراری روابط پنهانی با رژیم صهیونیستی که برخلاف خواست ملت ایران بود، ابراز نگرانی میکردند. تنها یک سال پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و تبعید حضرت امام (ره)، ایشان در شهریورماه ۱۳۴۳ با انتشار اعلامیهای، اقدام به افشاگری در خصوص روابط شاه و «اسرائیل» کردند و فرمودند: «تأسف بالاتر، تسلط اسرائیل و عمال اسرائیل است بر بسیاری از شئون حساس مملکت و قبضه نمودن اقتصادیات آن به کمک دولت و عمال دستگاه جبار.
اسرائیل با دول اسلامی در حال جنگ است و دولت ایران با کمال دوستی با او رفتار میکند و همه نحو وسایل تبلیغ و ورود کالاهای آن را فراهم میسازد.» ایشان در ادامه به نقشآفرینی دست نشاندههای سازمانها و روحانیون درباری برای تحریف عبارت «الکفر ملة واحدة» افزودند: «من از کلمۀ الکفر ملة واحدة که از سازمانها به دست و دهانها افتاده متأسفم. این کلام بر خلاف نص کلام اللّه و برای پشتیبانی از اسرائیل و عمال اسرائیل است، مقدمه شناسایی اسرائیل است. برای پشتیبانی از عمال اسرائیل و فرقۀ ضالۀ منحرفه است.»
در فراز پایانی این اعلامیه موضع رسمی ایشان در خصوص مبارزه با رژیم صهیونیستی و رد خط سازش بیان و افزوده شد: «من به جمیع دول اسلامی و مسلمین جهان، در هرجا هستند اعلام میکنم که ملت عزیز شیعه از اسرائیل و عمال اسرائیل متنفرند و از دولتهایی که با اسرائیل سازش میکنند متنفر و منزجرند. این ملت ایران نیست که با اسرائیل منفور در حال سازش است. ملت ایران از این گناه بزرگ بری است، این دولتها هستند که به هیچ وجه مورد تأیید ملت نیستند. (۱)»
پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ با پیوستن مصر، به عنوان بزرگترین کشور جهان عرب به قطار عادیسازی همزمان شد. ایشان در واکنش به دیدار انور سادات و مناخیم بگین نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی در هفدهم سپتامبر ۱۹۷۸، این پیمان را توافقی خائنانه نامیدند. تنها یک سال پس از امضای این توافق، امام خمینی (ره) در فروردین ماه ۱۳۵۸ اقدام به انتشار پیام نموده و این اقدام را خیانت به آرمان فلسطین توصیف کردند. در آن دوران نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی اقدام به قطع روابط با قاهره کرد. در صفحه ۴۱۰ از جلد ششم صحیفه امام (ره) آمده است: «این جانب بیش از پانزده سال است که خطر اسرائیل غاصب را گوشزد کردهام و به دوَل و ملل عرب این حقیقت را اعلام نمودهام. اکنون با طرح استعماری صلح مصر و اسرائیل، این خطر بیشتر و نزدیکتر و جدیتر شده است. سادات با قبول این صلح، وابستگی خود را به دولت استعمارگر امریکا آشکارتر نمود. از دوست شاه سابق ایران بیش از این نمیتوان انتظار داشت. ایران خود را همگام با برادران مسلمان کشورهای عربی دانسته و خود را در تصمیمگیریهای آنان شریک میداند. ایران صلح سادات و اسرائیل را خیانت به اسلام و مسلمین و برادران عرب میداند و موضعهای سیاسی کشورهای مخالف این پیمان را تأیید میکند. و والسلام علیکم و رحمة اللَّه(۲).» در آن دوران سیاست اعتراضی ایران نسبت به اقدام «تابوشکنانه» مصر سبب شد تا حتی پس از سفر یاسر عرفات به قاهره، همچنان تهران در مدار ضدسازش بماند(۳).
تداوم خط «ضد سازش» در دوران رهبر انقلاب
پس از امضای پیمان آبراهام میان رژیم صهیونیستی و چهار کشور امارات عربی متحده، بحرین، سودان و مراکش فصلی جدیدی از مذاکرات سازش آغاز شد. در دوران زیست و رهبری امام خمینی (ره) کشورهایی عربی با ارائه پیشنهاداتی سعی داشتند تا مسئله قدس و تشکیل دولت فلسطین را در اولویت قرار دهند اما در دوران جدید برخی حکام منطقه با به حاشیه راندن آرمان فلسطین سعی کردند تا در ازای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی امتیازهای نظامی، اقتصادی و سیاسی از امریکا طلب نمایند. بهعنوانمثال دولت بایدن طی دو سال اخیر تلاش کرد تا بتواند از طریق عادیسازی روابط ریاض - تلآویو زمینه عملیاتی سازی خط کریدوری «هند - خاورمیانه - اروپا(۴)» و ایجاد موازنه در برابر کریدور «یک کمربند - یک جاده» را فراهم کند. وقوع عملیات طوفان الاقصی تغییرات جدی در این معادلات ایجاد کرد(۵).
رهبر معظم انقلاب با اشاره به این تحول بزرگ در معادلات غرب آسیا فرمودند: «اما آن نقطهی اول که گفتیم عملیات طوفانالاقصی دقیقاً در لحظهی نیاز منطقه اتفاق افتاد، توضیحش این است که یک نقشهی جامعِ وسیعی به وسیلهی آمریکا و عناصر صهیونیست و دنبالههای آنها و بعضی از دولتهای منطقه طراحی شده بود که بر اساس این نقشهی جامع قرار بود مناسبات و معادلات منطقه تغییر پیدا کند. ارتباط رژیم صهیونیستی با دولتهای منطقه طبق خواستهی خود آن رژیم تنظیم بشود و معنایش تسلط رژیم صهیونیستی بر سیاست و اقتصاد کل منطقهی غرب آسیا بلکه کل دنیای اسلام بود؛ یک برنامهی وسیعی را طراحی کرده بودند که این نتیجهاش بود.»
ایشان در ادامه با اشاره به حامیان اصلی این طرح افزودند: «این برنامه را با مقدمات زیادی پیش برده بودند؛ آمریکا پشت سر این برنامه بود، انگلیس پشت سر این برنامه بود، جامعهی صهیونیستهای جهانی پشت سر این برنامه بودند، بعضی از دولتهای منطقه با جدیت در این برنامه همکاری میکردند؛ این برنامه به لحظههای پایانی خودش رسیده بود؛ یعنی چیزی نمانده بود که این برنامه و نقشهی بلندمدت به مرحلهی اجرای عملی برسد. در یک چنین لحظهی حساسی حملهی طوفان الاقصی آغاز شد و همهی نقشههای دشمن را بر باد داد. طوفان پانزدهم مهر نقشهی با دقت طراحیشدهی دشمن را باطل کرد و با وضعی که در این هشت ماه پیش آمده است، امیدی هم به اینکه بتوانند این نقشه را دوباره احیا کنند چندان وجود ندارد. کار بزرگ مهمی انجام گرفت. (۶)»
در طول هشت دهه گذشته، سران رژیم صهیونیستی با پشتیبانی آمریکا، تلاش کردهاند تا وجود جعلی «اسرائیل» را از یک «تهدید حیاتی» برای امنیت کشورهای اسلامی به فرصتی برای ارتباط با غرب و اخیراً به عنوان تأمینکننده «کالای امنیت» مطرح سازند. ادامه این سیاست باعث شده است که مسئله فلسطین در میان خط سازش کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی کمرنگ شود و «منافع ملی» جایگزین آن گردد. زمانی انور سادات برای بازپسگیری صحرای سینا به توافق کمپ دیوید تن داد؛ اما امروزه برخی از کشورهای منطقه تنها برای به دست آوردن تسلیحات بیشتر یا قرار گرفتن در مسیرهای تجاری جدید، آماده هستند تا آرمان فلسطین را کنار بزنند. رهبر معظم انقلاب با پیروی از مسیر «ضد سازش»، سیاست اصولی حضرت امام (ره) را برای انزوای رژیم صهیونیستی و ایجاد وحدت در میان کشورهای اسلامی، به عنوان بخشی از دستور کار خود قرار دادهاند.
در این گزارش، به قلم محمد بیات، کارشناس مسائل غرب آسیا به بررسی مخالفت امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب با خط سازش کشورهای اسلامی با رژیم صهیونیستی خواهیم پرداخت.
خط سازش و عادیسازی روابط میان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی منطقه غرب آسیا، از یک موضوع «اسلامی» یا «منطقهای» فراتر رفته و در مدار رقابتهای ژئواستراتژیک آمریکا با چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. امام راحل (ره) با درک اهمیت طرحهای غرب برای ادغام رژیم اشغالگر قدس در نظم منطقهای و تأثیرات منفی آن بر وحدت جهان اسلام، از رهبران کشورهای عربی ــ اسلامی خواستند تا به وعدههای بیاساس غربیها در خصوص دستیابی به راهحلی عادلانه برای مسئله فلسطین اعتماد نکنند. این راهبرد به عنوان یکی از اصول سیاست منطقهای ایران در اندیشه رهبر انقلاب نیز ادامه یافته است. وقایعی چون مذاکرات صلح اسلو، مذاکرات مادرید یا پیشنهاد صلح اتحادیه عرب، نتوانستهاند در موضع اصولی رهبر انقلاب و ایران تغییری ایجاد کنند.
وحدت امت اسلامی در انزجار از رژیم صهیونیستی
سالها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران و امضای توافق کمپ دیوید در ایالات متحده، امام خمینی (ره) با استفاده از زبان استعاره به رژیم شاه هشدار داده و نسبت به برقراری روابط پنهانی با رژیم صهیونیستی که برخلاف خواست ملت ایران بود، ابراز نگرانی میکردند. تنها یک سال پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و تبعید حضرت امام (ره)، ایشان در شهریورماه ۱۳۴۳ با انتشار اعلامیهای، اقدام به افشاگری در خصوص روابط شاه و «اسرائیل» کردند و فرمودند: «تأسف بالاتر، تسلط اسرائیل و عمال اسرائیل است بر بسیاری از شئون حساس مملکت و قبضه نمودن اقتصادیات آن به کمک دولت و عمال دستگاه جبار.
اسرائیل با دول اسلامی در حال جنگ است و دولت ایران با کمال دوستی با او رفتار میکند و همه نحو وسایل تبلیغ و ورود کالاهای آن را فراهم میسازد.» ایشان در ادامه به نقشآفرینی دست نشاندههای سازمانها و روحانیون درباری برای تحریف عبارت «الکفر ملة واحدة» افزودند: «من از کلمۀ الکفر ملة واحدة که از سازمانها به دست و دهانها افتاده متأسفم. این کلام بر خلاف نص کلام اللّه و برای پشتیبانی از اسرائیل و عمال اسرائیل است، مقدمه شناسایی اسرائیل است. برای پشتیبانی از عمال اسرائیل و فرقۀ ضالۀ منحرفه است.»
در فراز پایانی این اعلامیه موضع رسمی ایشان در خصوص مبارزه با رژیم صهیونیستی و رد خط سازش بیان و افزوده شد: «من به جمیع دول اسلامی و مسلمین جهان، در هرجا هستند اعلام میکنم که ملت عزیز شیعه از اسرائیل و عمال اسرائیل متنفرند و از دولتهایی که با اسرائیل سازش میکنند متنفر و منزجرند. این ملت ایران نیست که با اسرائیل منفور در حال سازش است. ملت ایران از این گناه بزرگ بری است، این دولتها هستند که به هیچ وجه مورد تأیید ملت نیستند. (۱)»
پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ با پیوستن مصر، به عنوان بزرگترین کشور جهان عرب به قطار عادیسازی همزمان شد. ایشان در واکنش به دیدار انور سادات و مناخیم بگین نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی در هفدهم سپتامبر ۱۹۷۸، این پیمان را توافقی خائنانه نامیدند. تنها یک سال پس از امضای این توافق، امام خمینی (ره) در فروردین ماه ۱۳۵۸ اقدام به انتشار پیام نموده و این اقدام را خیانت به آرمان فلسطین توصیف کردند. در آن دوران نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی اقدام به قطع روابط با قاهره کرد. در صفحه ۴۱۰ از جلد ششم صحیفه امام (ره) آمده است: «این جانب بیش از پانزده سال است که خطر اسرائیل غاصب را گوشزد کردهام و به دوَل و ملل عرب این حقیقت را اعلام نمودهام. اکنون با طرح استعماری صلح مصر و اسرائیل، این خطر بیشتر و نزدیکتر و جدیتر شده است. سادات با قبول این صلح، وابستگی خود را به دولت استعمارگر امریکا آشکارتر نمود. از دوست شاه سابق ایران بیش از این نمیتوان انتظار داشت. ایران خود را همگام با برادران مسلمان کشورهای عربی دانسته و خود را در تصمیمگیریهای آنان شریک میداند. ایران صلح سادات و اسرائیل را خیانت به اسلام و مسلمین و برادران عرب میداند و موضعهای سیاسی کشورهای مخالف این پیمان را تأیید میکند. و والسلام علیکم و رحمة اللَّه(۲).» در آن دوران سیاست اعتراضی ایران نسبت به اقدام «تابوشکنانه» مصر سبب شد تا حتی پس از سفر یاسر عرفات به قاهره، همچنان تهران در مدار ضدسازش بماند(۳).
تداوم خط «ضد سازش» در دوران رهبر انقلاب
پس از امضای پیمان آبراهام میان رژیم صهیونیستی و چهار کشور امارات عربی متحده، بحرین، سودان و مراکش فصلی جدیدی از مذاکرات سازش آغاز شد. در دوران زیست و رهبری امام خمینی (ره) کشورهایی عربی با ارائه پیشنهاداتی سعی داشتند تا مسئله قدس و تشکیل دولت فلسطین را در اولویت قرار دهند اما در دوران جدید برخی حکام منطقه با به حاشیه راندن آرمان فلسطین سعی کردند تا در ازای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی امتیازهای نظامی، اقتصادی و سیاسی از امریکا طلب نمایند. بهعنوانمثال دولت بایدن طی دو سال اخیر تلاش کرد تا بتواند از طریق عادیسازی روابط ریاض - تلآویو زمینه عملیاتی سازی خط کریدوری «هند - خاورمیانه - اروپا(۴)» و ایجاد موازنه در برابر کریدور «یک کمربند - یک جاده» را فراهم کند. وقوع عملیات طوفان الاقصی تغییرات جدی در این معادلات ایجاد کرد(۵).
رهبر معظم انقلاب با اشاره به این تحول بزرگ در معادلات غرب آسیا فرمودند: «اما آن نقطهی اول که گفتیم عملیات طوفانالاقصی دقیقاً در لحظهی نیاز منطقه اتفاق افتاد، توضیحش این است که یک نقشهی جامعِ وسیعی به وسیلهی آمریکا و عناصر صهیونیست و دنبالههای آنها و بعضی از دولتهای منطقه طراحی شده بود که بر اساس این نقشهی جامع قرار بود مناسبات و معادلات منطقه تغییر پیدا کند. ارتباط رژیم صهیونیستی با دولتهای منطقه طبق خواستهی خود آن رژیم تنظیم بشود و معنایش تسلط رژیم صهیونیستی بر سیاست و اقتصاد کل منطقهی غرب آسیا بلکه کل دنیای اسلام بود؛ یک برنامهی وسیعی را طراحی کرده بودند که این نتیجهاش بود.»
ایشان در ادامه با اشاره به حامیان اصلی این طرح افزودند: «این برنامه را با مقدمات زیادی پیش برده بودند؛ آمریکا پشت سر این برنامه بود، انگلیس پشت سر این برنامه بود، جامعهی صهیونیستهای جهانی پشت سر این برنامه بودند، بعضی از دولتهای منطقه با جدیت در این برنامه همکاری میکردند؛ این برنامه به لحظههای پایانی خودش رسیده بود؛ یعنی چیزی نمانده بود که این برنامه و نقشهی بلندمدت به مرحلهی اجرای عملی برسد. در یک چنین لحظهی حساسی حملهی طوفان الاقصی آغاز شد و همهی نقشههای دشمن را بر باد داد. طوفان پانزدهم مهر نقشهی با دقت طراحیشدهی دشمن را باطل کرد و با وضعی که در این هشت ماه پیش آمده است، امیدی هم به اینکه بتوانند این نقشه را دوباره احیا کنند چندان وجود ندارد. کار بزرگ مهمی انجام گرفت. (۶)»
در طول هشت دهه گذشته، سران رژیم صهیونیستی با پشتیبانی آمریکا، تلاش کردهاند تا وجود جعلی «اسرائیل» را از یک «تهدید حیاتی» برای امنیت کشورهای اسلامی به فرصتی برای ارتباط با غرب و اخیراً به عنوان تأمینکننده «کالای امنیت» مطرح سازند. ادامه این سیاست باعث شده است که مسئله فلسطین در میان خط سازش کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی کمرنگ شود و «منافع ملی» جایگزین آن گردد. زمانی انور سادات برای بازپسگیری صحرای سینا به توافق کمپ دیوید تن داد؛ اما امروزه برخی از کشورهای منطقه تنها برای به دست آوردن تسلیحات بیشتر یا قرار گرفتن در مسیرهای تجاری جدید، آماده هستند تا آرمان فلسطین را کنار بزنند. رهبر معظم انقلاب با پیروی از مسیر «ضد سازش»، سیاست اصولی حضرت امام (ره) را برای انزوای رژیم صهیونیستی و ایجاد وحدت در میان کشورهای اسلامی، به عنوان بخشی از دستور کار خود قرار دادهاند.
۱) B2n.ir/a83604
۲) B2n.ir/j48758
۳) https://www.upi.com/Archives/1982/11/21/Arafat-to-visit-Egypt/9591406702800/
۴) India–Middle East–Europe corridor
۴) India–Middle East–Europe corridor
۵) https://www.chathamhouse.org/2023/09/india-middle-east-europe-corridor-unlikely-boost-saudi-israel-normalization
۶) https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=56612