1402/10/30
رساترین دادخواهی و روشنگری
شرح خطبهی حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبهی فدکیه
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر مداحان اهلبیت علیهمالسلام «جهاد تبیین» را یکی از ویژگیهای برجسته حضرت فاطمهی زهرا سلامالله علیها دانستند و با اشاره به خطبه فدکیه فرمودند: «دربارهی آن خطبهای که در جمع صحابه بیان کردند، مرحوم مجلسی (رضوان الله علیه) طرق متعدّدی را، اسانید مختلفی را ذکر کرده؛ غیر از ایشان هم دیگران سندهای معتبر و مهمّی را بیان کردهاند. ابنابیالحدید این خطبه را که نقل میکند، میگوید من از کتب شیعه و علمای شیعه نقل نمیکنم اینها را، از طرق اهلسنّت نقل میکنم؛ ذکر میکند که از چه کسی نقل میکند این خطبه را و او شخص ثقهای است و خصوصیّاتش را بیان میکند. آن کسانی که روایتِ این خطبه به آنها نقل میشود چند نفرند، از جمله جناب عایشه است؛ عایشه یکی از نقلکنندگان خطبهی فدکیّهی حضرت زهرا است. از جناب زیدبنعلی (سلام الله علیه و علی ابیه) نقل شده است که من دیدم بزرگان آل ابیطالب این خطبه را از پدرانشان نقل میکردند، به فرزندانشان یاد میدادند، برای اینکه این خطبه در تاریخ بماند؛ عبارت ایشان این است: رَاَیتُ مَشایِخَ آلِ اَبی طالِبٍ یَروونَهُ عَن آبائِهِم وَ یُعَلِّمونَهُ اَبنائَهُم؛ یعنی اعتبار این خطبه اینجوری است، در این حد است. انتظام فکری و منطق قوی در این خطبه، از لحاظ مضمون، همراه شده با استحکام لفظی و زبان فاخر و با زیباییهای ادبی. تصوّرش را بکنید فاطمهی زهرا (سلام الله علیها)، بانوی هجدهساله، بیستساله، حدّاکثر بیستوپنجساله، با آن مصائب، خطبهای بیان میکند که بزرگان اهل بلاغت اینجور با حیرت آن را تلقّی میکنند و به آن نگاه میکنند.» ۱۴۰۲/۱۰/۱۳
حقیقت، وفادارترین پاسبان آیین راستین اسلام و اهداف عالی آن است و باید تنها گمشدهی محافل علمی باشد تا دستهای نورانی محققان صادق، راهبلدِ امینِ گرفتاران دریای شبهات باشند.
خطبهی مبارک حضرت زهرا (علیهاالسلام) با مضامین بلند و درعینحال زیبای خویش که تالیتلو وحی قرآنی است، «فدکیه» نامیده میشود و یکی از بهترین و افتخارآمیزترین منابع شیعی بهشمار میآید.
زندهتر شدن نام و یاد حضرت زهرا (علیهاالسلام) در جامعه با پیروزی انقلاب شکوهمند انقلاب اسلامی، بیانات و تأییدات مراجع عظام تقلید، ندای رزمندگان اسلام و ثبت خطبهی فدکیه به منزلهی سندی تاریخی برای جویندگان حقیقت، پیشنهادِ شرح این خطبه به علامه محمدتقی مصباح یزدی «ره» را در پی داشت.
ایشان در ۵۶ جلسه در سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ این خطبه را در دفتر مقام معظم رهبری در شهر قم تبیین کردند که در قالب دو جلد با عنوان «رساترین دادخواهی و روشنگری: شرح خطبهی حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبهی فدکیه» توسط انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدسسره) قم منتشر شده است.
حقیقت، وفادارترین پاسبان آیین راستین اسلام و اهداف عالی آن است و باید تنها گمشدهی محافل علمی باشد تا دستهای نورانی محققان صادق، راهبلدِ امینِ گرفتاران دریای شبهات باشند.
خطبهی مبارک حضرت زهرا (علیهاالسلام) با مضامین بلند و درعینحال زیبای خویش که تالیتلو وحی قرآنی است، «فدکیه» نامیده میشود و یکی از بهترین و افتخارآمیزترین منابع شیعی بهشمار میآید.
زندهتر شدن نام و یاد حضرت زهرا (علیهاالسلام) در جامعه با پیروزی انقلاب شکوهمند انقلاب اسلامی، بیانات و تأییدات مراجع عظام تقلید، ندای رزمندگان اسلام و ثبت خطبهی فدکیه به منزلهی سندی تاریخی برای جویندگان حقیقت، پیشنهادِ شرح این خطبه به علامه محمدتقی مصباح یزدی «ره» را در پی داشت.
ایشان در ۵۶ جلسه در سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ این خطبه را در دفتر مقام معظم رهبری در شهر قم تبیین کردند که در قالب دو جلد با عنوان «رساترین دادخواهی و روشنگری: شرح خطبهی حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام معروف به خطبهی فدکیه» توسط انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدسسره) قم منتشر شده است.
در ابتدای کتاب دو مسألهی اساسی بررسی و تبیین شده است:
الف) وحدت امت اسلامی (مفهوم وحدت و اختلاف، وحدت مطلوب و راهکارهای تحقق آن)
ب) فلسفهی خطبهی فدکیه
سپس، سخنان حضرت زهرا (علیهاالسلام) در شش محور تبیین و تحلیل شده است. سه محور اول در جلد اول و سه محور دوم در جلد دومِ این کتاب سامان یافته و هر محور یک بخش از بخشهای هشتگانهی کتاب را به خود اختصاص داده است. محورهای ششگانهی مزبور به ترتیب بدین شرح است:
۱. خداشناسیِ فاطمه (علیهاالسلام): مباحث مطرح شده در هشت فصلِ این بخش عبارتاند از: مسألهی حمد، شکر و ثنای الهی در کلام حضرت زهرا (علیهاالسلام)، دریای نعمتهای الهی، شکر نعم الهی، حقیقت توحید و شناخت خدا، صفات سلبی خدا، افعال الهی، هدف اصلی آفرینش، اهداف طولی آفرینش.
۲. راه و راهنماشناسیِ فاطمه (علیهاالسلام): مباحث مطرح شده در پنج فصلِ این بخش عبارتاند از: برگزیدهی خدا، فلسفهی نبوت، اصالت توحید و عرضی بودن شرک در دوران حیات بشر، رسالتهای پیامبر، رحلت پیامبر.
۳. قرآنشناسیِ فاطمه (علیهاالسلام): اوصافی از قرآن و شمّهای از اسرار و معارف کلیِ آن، دو فصلِ این بخش را شکل دادهاند.
۴. آسیبشناسی جامعهی اسلامی پس از درگذشت پیامبر (صلیاللهعلیهوآله): حضرت زهرا (علیهاالسلام) در این بخش ضمن معرفی خود و بیان خدمات رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و فضائل امیرمؤمنان (علیهالسلام)، به آسیبشناسی جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) میپردازد و نحوه شکلگیری انحراف در جامعه اسلامی را تشریح میکند. این بخش در ۶ فصل ساماندهی شده است.
۵. احتجاجهای فاطمه (علیهاالسلام): در این بخش، مسألهی تصرف فدک، احتجاجهای حضرت زهرا (علیهاالسلام) و چالشها ونقدهای دلایل تصرف فدک در دو فصل تحلیل شده است.
۶. سخنِ فاطمه (علیهاالسلام) با گروه انصار: حضرت زهرا (علیهاالسلام) در این بخش ضمن تبیین وظیفهی انصار پس از رحلت پیامبر (صلی الله علیه وآله)، فریاد یاریخواهیِ حق برآورده، حجت را بر همه تمام کرده است. این بخش در سه فصل تشریح شده است.
پاسخ به احتجاج حضرت زهرا سلاماللهعلیها و اتمام حجت آن حضرت، بخش هفتم این کتاب را به خود اختصاص داده است که در سه فصل تنظیم شده است. بخش هشتم کتاب با عنوان «دفاع فاطمه علیهاالسلام از ولایت در بستر بیماری» شرح و تفسیر خطبهای است که آن حضرت به منظور دفاع از امیرمؤمنان (علیهالسلام) در واپسین روزهای عمر خویش، در بستر بیماری ایراد فرمودند. شِکوه از نامردمیها، ویژگیهای حکومتی علی (علیهالسلام)، تعجب فاطمه (علیهاالسلام) از انتخاب مردم، انذار پایانی و ماجرای سقیفه از دیدگاه اهل بیت (علیهمالسلام)، پنج فصل این بخشِ پایانیِ کتاباند.
آشنایی عمیقتر با سیرهی علمی و عملی حضرت زهرا (علیهاالسلام) و تشخیص وظیفه در غبار فتنهها و ستمها، از رهآوردهای مهم مطالعهی این اثر است.
الف) وحدت امت اسلامی (مفهوم وحدت و اختلاف، وحدت مطلوب و راهکارهای تحقق آن)
ب) فلسفهی خطبهی فدکیه
سپس، سخنان حضرت زهرا (علیهاالسلام) در شش محور تبیین و تحلیل شده است. سه محور اول در جلد اول و سه محور دوم در جلد دومِ این کتاب سامان یافته و هر محور یک بخش از بخشهای هشتگانهی کتاب را به خود اختصاص داده است. محورهای ششگانهی مزبور به ترتیب بدین شرح است:
۱. خداشناسیِ فاطمه (علیهاالسلام): مباحث مطرح شده در هشت فصلِ این بخش عبارتاند از: مسألهی حمد، شکر و ثنای الهی در کلام حضرت زهرا (علیهاالسلام)، دریای نعمتهای الهی، شکر نعم الهی، حقیقت توحید و شناخت خدا، صفات سلبی خدا، افعال الهی، هدف اصلی آفرینش، اهداف طولی آفرینش.
۲. راه و راهنماشناسیِ فاطمه (علیهاالسلام): مباحث مطرح شده در پنج فصلِ این بخش عبارتاند از: برگزیدهی خدا، فلسفهی نبوت، اصالت توحید و عرضی بودن شرک در دوران حیات بشر، رسالتهای پیامبر، رحلت پیامبر.
۳. قرآنشناسیِ فاطمه (علیهاالسلام): اوصافی از قرآن و شمّهای از اسرار و معارف کلیِ آن، دو فصلِ این بخش را شکل دادهاند.
۴. آسیبشناسی جامعهی اسلامی پس از درگذشت پیامبر (صلیاللهعلیهوآله): حضرت زهرا (علیهاالسلام) در این بخش ضمن معرفی خود و بیان خدمات رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و فضائل امیرمؤمنان (علیهالسلام)، به آسیبشناسی جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) میپردازد و نحوه شکلگیری انحراف در جامعه اسلامی را تشریح میکند. این بخش در ۶ فصل ساماندهی شده است.
۵. احتجاجهای فاطمه (علیهاالسلام): در این بخش، مسألهی تصرف فدک، احتجاجهای حضرت زهرا (علیهاالسلام) و چالشها ونقدهای دلایل تصرف فدک در دو فصل تحلیل شده است.
۶. سخنِ فاطمه (علیهاالسلام) با گروه انصار: حضرت زهرا (علیهاالسلام) در این بخش ضمن تبیین وظیفهی انصار پس از رحلت پیامبر (صلی الله علیه وآله)، فریاد یاریخواهیِ حق برآورده، حجت را بر همه تمام کرده است. این بخش در سه فصل تشریح شده است.
پاسخ به احتجاج حضرت زهرا سلاماللهعلیها و اتمام حجت آن حضرت، بخش هفتم این کتاب را به خود اختصاص داده است که در سه فصل تنظیم شده است. بخش هشتم کتاب با عنوان «دفاع فاطمه علیهاالسلام از ولایت در بستر بیماری» شرح و تفسیر خطبهای است که آن حضرت به منظور دفاع از امیرمؤمنان (علیهالسلام) در واپسین روزهای عمر خویش، در بستر بیماری ایراد فرمودند. شِکوه از نامردمیها، ویژگیهای حکومتی علی (علیهالسلام)، تعجب فاطمه (علیهاالسلام) از انتخاب مردم، انذار پایانی و ماجرای سقیفه از دیدگاه اهل بیت (علیهمالسلام)، پنج فصل این بخشِ پایانیِ کتاباند.
آشنایی عمیقتر با سیرهی علمی و عملی حضرت زهرا (علیهاالسلام) و تشخیص وظیفه در غبار فتنهها و ستمها، از رهآوردهای مهم مطالعهی این اثر است.