حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در اولین روز سال ۱۴۰۲ در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در توصیف و تبیین حرکت بی‌نظیر مردم در ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ تأکید کردند: «بیست‌و‌دوّم بهمن سال ۱۴۰۱، از همه‌ی بیست‌ودوّم بهمن‌های این چند سال قبل پُرشورتر و پرجمعیت‌تر بود؛ این نشان‌دهنده‌ی استحکام درونی ملّت ایران است.» ۱۴۰۲/۰۱/۰۱
رسانه KHAMENEI.IR به بهانه اشاره چندباره رهبر انقلاب به این موضوع در گفت‌وگو با دکتر مصطفی ملکوتیان، عضو هیئت‌علمی و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به بررسی ریشه‌ها و پیامدهای رخداد مردمی عظیم و مهم راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۱ پرداخته است.

رهبر انقلاب از مراسم بیست‌و‌دوم بهمن ۱۴۰۱ با عنوان شنبه تاریخی یاد کردند و علی‌رغم فشارها و فضاسازی‌های که به مردم تحمیل شده بود، شاهد حضور کم‌سابقه‌ای بودیم. این حضور را چطور می‌توان تحلیل کرد؟

حضور گسترده مردمی همواره یکی از رموز پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی بوده است. اکنون مراکز دانشگاهی جهانی باید به این پرسش پاسخ دهند که علی‌رغم گستردگی توطئه‌های دشمنان، رمز ماندگاری انقلاب اسلامی چیست؟! تاکنون هیچ تحول و انقلابی در جهان به‌اندازه انقلاب اسلامی مورد هجوم دشمنانش قرار نگرفته است. غربی‌ها از صبح تا شب مشغول برنامه‌ریزی انواع توطئه‌های مختلف علیه این انقلاب هستند. به گفته خود آمریکایی‌ها، تاکنون شدیدترین تحریم‌ها در دنیا علیه انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته است. باوجود این هجوم گسترده، انقلاب اسلامی زنده و پویاست، توطئه‌ها را خنثی می‌کند و به حرکتش ادامه می‌دهد، این یکی از عجایب بزرگ دنیای معاصر است.

دشمن در مقابل انقلاب ما ذلیل و خوار شده و علی‌رغم اینکه چنین انقلابی را در مرکز سیبل و هدف خود قرار داده اما کاری از پیش نمی‌برد. انقلاب اسلامی در اعماق روح و جان مردم قرار دارد و حاضرند برای پویایی و بقای آن فداکاری و با جان و مال خود از آن حراست کنند. انقلاب ما به‌دلیل ظهور روحیه پاک انقلابی در آحاد جامعه به یک حرکت شکست‌ناپذیر و تأثیرگذار در مسائل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده و طرفداران بسیار زیادی در نقاط مختلف دنیا یافته است.

مردم ایران در راهپیمایی بیست‌و‌دوم بهمن ۱۴۰۱ علی‌رغم القائات مشتی از تحلیلگران وابسته به استکبار جهانی یا ناآگاه همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند شنبه‌ای تاریخی آفریدند و با حضور پررنگ‌شان در بیش از ۱۴۰۰ شهر و هزاران روستای کشور، دشمنان ملت را مات و مبهوت کردند. این راهپیمایی بزرگ در شرایطی رخ داد که از چند ماه قبل از آن، مراکز استکباری غربی و عوامل وابسته آن‌ها برای ضربه زدن به انقلاب اسلامی، هر توطئه‌ای را انجام دادند. آن‌ها تلاش‌ کردند و در یک جنگ ترکیبی گسترده درحال اجرای توطئه بودند؛ در این شرایط، این راهپیمایی عظیم رخ داد و درحالی‌که آن‌ها توطئه بزرگی برنامه‌ریزی کرده بودند، ملت ایران این توطئه را با حرکت خودش قبل از بیست‌و‌دوم بهمن و به‌ویژه در خود بیست‌و‌دوم بهمن خنثی کرد.

چه عواملی باعث حضور پرشور مردم بود و چرا مؤلفه‌هایی مثل مشکلات اقتصادی و یا اغتشاش‌ها که می‌توانست موجب کمرنگ شدن حضور مردم شود، مؤثر واقع نشد؟

علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری در غرب مبتنی بر یک سلسله مبانی فکری و فلسفی مدرنیته غربی است که از زمان رنسانس در غرب مطرح شد. نوع آموزش‌وپرورش در غرب معاصر به این صورت است که همه‌چیز را از دریچه مادی‌گرایی صرف می‌بیند و در این فرهنگ، همه انسان‌ها انگار درحال جنگ برای کسب منافع مادی بیشتر هستند. در این تحلیل‌ها توجه به همه ابعاد وجودی بشر جایی ندارد و مفاهیمی مثل فداکاری و گذشتن از جان و مال خود برای رسیدن به اهداف متعالی مطرح نیست. تحلیلگران غربی غالباً در تحلیل‌های خود به دنبال شناخت انگیزه‌های مادی هستند و از درک انگیزه‌های معنوی و ارزشی در تحلیل قضایای اجتماعی و سیاسی عاجزند و به همین دلیل نتوانستند وقوع و پیروزی انقلاب اسلامی را پیشگویی کنند. در ۴۴ سال گذشته، همواره در تحلیل‌هایشان به خطا رفتند و نوشته‌ها و مقالات زیادی نگارش شده است.

آن‌ها در تحلیل حضور مردم در صحنه در بیست‌و‌دوم بهمن به همان بیراهه‌های قبلی رفتند. پیش از این می‌گفتند برخی مشکلات اقتصادی موجود یا تحریکات رسانه‌ای تأثیر دارد و تصور می‌کردند مواردی مثل این‌ها مردم را از ورود به صحنه راهپیمایی بیست‌و‌دوم بهمن باز خواهد داشت؛ ولی حضور مردم را در همه شهرها و روستاها در این روز تاریخی دیدیم؛ این حضور توانست بار دیگر و به‌صورت مکرر نادرستی این تحلیل‌ها را ثابت کند و عمق اعتقاد مردم به نظام اسلامی را به جهانیان نشان دهد. بار دیگر مردم به صحنه آمدند تا بگویند انقلاب اسلامی نشان‌دهنده هویت واقعی آن‌هاست و هرگز این انقلاب را تنها نمی‌گذارند. تحلیلگران وابسته به نظام‌های غربی همچنان فاقد ابزارهای عینی و روشی لازم برای درک علل این حضور هستند و شاید بتوان گفت آن‌ها مصداق این شعر فارسی هستند که می‌گوید: «آن‌کس که نداند و نداند که نداند/ در جهل مرکب ابدالدهر بماند».

در این رابطه باید توجه کرد که در داخل این گروه‌ها ممکن است طیف‌های مختلفی وجود داشته باشند.

رهبر انقلاب در بیانات‌شان تصریح کردند حضور مردم به معنای استقامت‌ورزی و لج کردنشان با دشمن بود. این تقابل با دشمن خارجی و تحلیل رفتار مردم ایران چطور می‌تواند ارزیابی شود؟

تاریخ گذشته کشور ما پر از مداخلات بیگانه و تأثیر آن بر عقب‌ماندگی و وابستگی کشور بوده، یعنی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی؛ به دوره‌های قاجار و پهلوی توجه کنید که چطور بیگانگان بر سرنوشت کشور ما مسلط بودند و به تعبیر رهبر معظم انقلاب، در آن زمان در یک دوره طولانی انحطاط به‌سر می‌بردیم ولی انقلاب اسلامی که بزرگ‌ترین معجزه الهی در دنیای جدید است، ما را از این دوران انحطاط بیرون آورد و نجات داد. انقلاب راه مستقل زیستن و نتایج آن را به ما آموخت و طعم شیرین استقلال را جاری کرد.

قبل از ۴۴ سال گذشته، دشمن غارتگر، ایران راهبردی و واقع‌شده در بهترین منطقه در جهان یعنی غرب آسیا را در اختیار داشت و پس از آن به انواع طرح‌ها و نقشه‌ها برای بازگرداندن وضع سابق دست زد و در تکاپو افتاد اما همواره با مانع نقش‌آفرینی و حضور مردم در صحنه مواجه شد و از دستیابی به اهدافش ناامید شد.

مبارزه با دشمن خارجی و مقاومت در برابر آن به بخشی از فرهنگ سیاسی مردم تبدیل و در مردم درونی شده است. تقابل با دشمنان بیگانه از آموزه‌های ناب اسلامی و اعتقادی مردم برخاسته و آن‌ها رمز پیشرفت، تعالی و دستیابی به قدرت علمی، اقتصادی و سیاسی را در حفظ استقلال و مقاومت یافتند. حضور حماسی مردم در بیست‌و‌دوم بهمن، یک تأکید مجدد بر تداوم ایستادگی ملت در مقابل بیگانگان بود.

چرا برخی روشنفکران و جامعه‌شناسان، مراسمی مثل بیست‌و‌دوم بهمن را مورد تحلیل و توجه قرار نمی‌دهند، چیست؟

اصولاً غربی‌ها و نویسندگانی که غرب‌محورند در تحلیل‌های خود بر اساس مبانی علوم انسانی غربی و همین‌طور منافع سیاسی غربی‌ها، سعی می‌کنند انقلاب‌ها و نتایج آن‌ها را تخطئه بکنند و به آن بدوبیراه بگویند. اصولاً انقلاب‌های اصیل در دنیای معاصر ضد غربی‌اند.

خود غربی‌ها می‌گویند علت اینکه تحلیلگران غربی و غرب‌محور در مورد نتایج انقلاب‌ها زیاد نمی‌نویسند یا چیزی نمی‌نویسند این است که هر جا که واقعاً مردم انقلاب کرده‌اند، منافع غرب مورد هدف قرار گرفته و لذا در غرب نوشتن درباره نتایج انقلاب‌ها بایکوت می‌شود. عدم توجه این نویسندگان به حوادث بزرگ مرتبط با انقلاب اسلامی ازجمله حضور بسیار گسترده مردمی در ۱۴۰۰ شهر و هزاران روستا در راهپیمایی بیست‌و‌دوم بهمن هم از این قاعده مستثنا نیست. این نویسندگان و نظریه‌پردازان از یک طرف، حاصل آموزه‌های هویتی و فکری و فلسفی غربی هستند و از طرف دیگر، بسیاری از آن‌ها حقوق‌بگیر و مزدبگیر دستگاه‌های امنیتی و جاسوسی غربی بوده و اجرای بخشی از پروژه‌های آن‌ها را به عهده دارند.
 
با توجه به حماسه مردمی بیست‌و‌دوم بهمن، یک چارچوب جامع و کامل برای تحلیل واقعیت جامعه ایران از نظر شما چیست و باید چه مختصات و ویژگی‌هایی داشته باشد؟
جامعه ایران امروز با انقلاب اسلامی به خویشتن تاریخی خود و روح اسلامی خود بازگشته است. در واقع انقلاب اسلامی هویت تاریخی ایرانیان را زنده ساخت. این نکته مهمی است که زندگی مردم ایران با اسلام معنی می‌یابد و اسلام بخشی از وجود آن‌هاست و هر گونه تحلیلی که این واقعیت را نادیده بگیرد به خطا می‌رود و از تحلیل درست و آینده‌نگری منطقی به دور است.

برای تحلیل درست جامعه ایرانی و رفتارهایش باید اسلام را شناخت و به فداکاری، شهادت‌طلبی، ایثار، رفتارهایی که اندیشه اسلامی می‌آفریند و تربیت‌یافتگانی که حاضرند برای رسیدن به ارزش‌های معنوی خود جانفشانی کنند، توجه کرد. انقلاب اسلامی همان‌طور که در کلام رهبر معظم انقلاب هم آمده، بزرگ‌ترین و مردمی‌ترین انقلاب دوره معاصر است و انقلاب همچنان ارزش‌های خود را حفظ کرده و در تلاش برای دستیابی به آرمان مقدس خود است.

باتوجه به توضیحات قبلی و باتوجه‌به اینکه مبنای تحلیل‌های غربیان مادی‌گرایی صرف است، تحلیل‌های آن‌ها را اشتباه و نارسا و شناخت آینده را برای آن‌ها مکدر می‌کند.

تحلیل دقیق تحولات انقلاب اسلامی این واقعیت را گوشزد خواهد کرد که انقلاب اسلامی که تاکنون تحولات اساسی ایجاد کرده و موجب اعتلای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و علمی فن‌آوری کشور شده و باعث افزایش قدرت و اقتدار کشور در منطقه و جهان شده درحال تاثیرگذاری بیشتر بر نظامات منطقه‌ای و جهانی است و به بزرگ‌ترین چالشگر و دشمن نظم سلطه‌گرانه غربی‌ها تبدیل شده است. این انقلاب پیام‌آور ایجاد یک نظم جدید جهانی است که پس از ویرانی نظم سلطه‌گرانه موجود پدید خواهد آمد.