1402/01/26
|گفتوگو|
از اقدامات مُسکن و کماثر در مهار تورم باید دوری کرد
![https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif)
![https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif)
رسانه KHAMENEI.IR به همین مناسبت در گفتوگو با دکتر محمد خوشچهره، اقتصاددان و عضو هیئتعلمی دانشکدهی اقتصاد دانشگاه تهران و از نمایندگان سابق مجلس شورای اسلامی به بررسی اهمیت شعار سال ۱۴۰۲، سال «مهار تورم، رشد تولید» و راهکارهای عملیاتی شدن آن پرداخته است.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
رهبر انقلاب در زمانی که مصالح و منافع ملی دچار اختلال میشود که اکنون نیز در حوزه اقتصاد این اتفاق افتاده، ورود میکنند، اولویت را نشان داده و وظیفهشان را انجام میدهند.
همواره باید به دل حوادث و مشکلات کشور برویم تا ببینیم مسئله، دغدغه و انحراف چیست و زودتر آنها را استخراج کنیم. باید کندوکاوهای بعدی و تکمیلی را انجام دهیم که کمک میکند بر مسائل مسلط شده و مانع برخی از اتفاقاتی شویم که دشمن بر آنها سوار میشود. نامگذاری سالها، توان کشور را برای رفع مشکلات کشور متمرکز میکند و با همافزایی، اثردهی اقدامات را بالاتر میبرد.
رهبر انقلاب طبق قانون اساسی جایگاهی که دارند راهبری نظام است و نظام ضمن اینکه جهتگیریهای استراتژیک، حیاتی و ضروری را برای کشور مطرح میکند، درعینحال باتوجه به تغییراتی که در سطح جهانی و منطقهای رخ میدهد، مواردی را پیش رو میآورد که نظام برنامهریزی را به بازنگری هدفگذاریهایش معطوف میکند؛ مثلاً جنگ اوکراین موجب شد اروپا در برنامههایش باتوجه به تحولاتی که در حوزههای ضربهپذیر مثل انرژی داشت، بازبینی کند و تمهیداتی بیندیشد، صرفهجویی کرده و منابع ذخیره استراتژیک را مدیریت کنند. باتوجه به این تغییرات، رهبر انقلاب متناسب با منافع و مصالح ملی، تأکیدات خود را اولویتبندی میکنند؛ یعنی نامگذاری سالها، تبلور دریافت ایشان از تغییرات و تحولاتی بوده که بر محیط داخل ممکن است تأثیر بگذارد و یک امر قابلقبول است.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
در برخی مواقع، تورمهای لجامگسیخته داشتهایم که برجستهترین آن در بخش مسکن، اجاره و نیازهای ضروری مردم است. مهار تورم یک هدف استراتژیک و یک اولویت است و تأکید بر آن برعهده نظام تصمیمگیری است. از نظر اقتصادی، رشد تولید ملی به تولیدات بخشهای صنعت، خدمات و کشاورزی برمیگردد و افزایش تولید و مهار تورم، برای سال جاری تبدیل به یک هدف شده است. رفع تورم و بیکاری اولویت اول و دوم هستند و رهبر انقلاب نیز بر آن تأکید دارند که یک تأکید قابلدفاع است.
در بسیاری موارد نامگذاریها به طور کامل عملی نمیشوند به دلیل اینکه باور و قبول ضرورت در سیاستگذار و تصمیمگیر وجود ندارد؛ مثلاً در اقتصاد مقاومتی بارها گفته شده جنگ اقتصادی وجود دارد و باید از تولید ملی حمایت شود اما چون دولت قبل نپذیرفت با وقفه و بعدها تحت عنوان قرارگاه جنگ و قرارگاه اقتصاد مقاومتی استفاده شد که اصطلاحات بزرگی بودند ولی عملکرد منطقی و مفهومی نداشتند.
دولت قبل با تأخیر در سالهای آخر، جنگ اقتصادی را قبول کرد و وقتی با تأخیر قبول کرد، نشان میدهد برای آن اهمیتی قائل نبود؛ درنتیجه شرایطی را پیش آورد که تحریمها بر اقتصاد اثر بگذارند و اگر الزامات جنگ اقتصادی را درک کرده بودند اینگونه نبود.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
در راهحلها یا اظهارنظرهایی که از برخی افراد شنیده میشود سادهانگاری وجود دارد و فکر میکنند با فلان کار میتوانند مسئله را حل کنند؛ مثلاً با دادن یک وام مشکل مسکن حلشده یا با دادن سبد غذایی مشکل معاش کنترل میشود و ریشهای برخورد نمیکنند؛ این کارها مُسکنهای کماثری هستند و اگر خوب مدیریت صورت نگیرد، شرایط رنجآورتر میشود. اینکه به چنین درکی رسیدهاند که تورم وجود دارد، کافی نیست و باید این موضوع تحت نقد و بررسیهای عالمانه قرار بگیرد و رصد شود و با استفاده از ظرفیتهای افراد منصف دانشگاهی غنی شوند که هیچ دولتی کاملاً این کار را انجام نداده و برخی از دولتها عملیات محدود آن هم با درک ناصحیح داشتهاند.
وظیفه قوه مجریه و مقننه بازنگری و تبیین دقیقی از مسائل با ظرفیت بالای علمی است. تورم اکنون به سطحی از شکنندگی رسیده که ممکن است چالشهای دیگری در حوزههای فراتر از اقتصادی ایجاد کند و موجب سختی معیشت گروههای اجتماعی و سرخوردگیشان شود.
امیدوارم در سال جدید شاهد سادهانگاری دولت و مجلس در برخورد با مسئله تورم و مسائل اقتصادی نباشیم. در دولتهای مختلف درک صحیحی از مفهوم رشد اقتصادی و ماهیت و شیوههای اجرای آن مخصوصاً از پیامدهای ناشی از روشهای غلط دستیابی به نرخ موردنظر یا برآورد روشهای تبیین آن وجود نداشته و به همین دلیل در همه سالهایی که گفته شد یکی از وجوه اشتراک نرخ رشد اقتصادی این است که همیشه به طور کامل محقق نشده است.
به افزایش سطح تولید، نرخ رشد گفته میشود که میتواند تغییرات یکساله، میانمدت یا بلندمدت باشد. نرخ رشد اقتصادی شرط لازم در هر کشوری است تا به متغیرهای اصلی و کلان که یک مورد آن اشتغال است پاسخ دهند و سایر متغیرها را از طریق نرخ رشد اقتصادی میتوان پیشگیری کرد و تغییرشان داد. رشد اقتصادی پیششرطها و پیامدهایی دارد. پیششرط آن این است که اولاً چطور محاسبه شده؟! باید اشکال در نرخ رشد اقتصادی، از نظر روش و شیوههای محاسبه برطرف شود، وگرنه مشکلات قبلی پیش میآید.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
درک نرخ رشد اقتصادی برای مجلس و دولت با ادبیاتی که گفتم بهشدت لازم است که ببینند اولاً مبتنی بر اطلاعات و دادهها و واقعیتهای درست اجتماعی است یا بیشتر تصورات، تخیلات، باورها و آرزوهایی است که دولتمردان دارند و در قالب لایحه ارائه میدهند و مجلس آنها را به طرح تبدیل میکند. نرخ رشد شرط لازم است و شرط کافی دارد که نرخ رشد تولید است. این الزامات جزو وظایف دولت، مجلس، محافل دانشگاهی و گروههای استراتژیک و تصمیمگیر است و باید مستمر باشد؛ یعنی درست است امسال نامگذاری شده اما در برنامههای چهار و پنجساله آهنگ رشد بایستی مستمر باشد. استمرار آنچنان مهم است که اگر درصد نرخ رشد را پایین بوده ولی مستمر باشد، قابل دفاع است.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
تجربه علمی و عملی ما این است که در ایران بسیاری از دولتها و برخی از مجالس مشکلات را بر سر راه رفاه ملی که ناشی از تولید رشد اقتصادی است، عمدتاً کمبود منابع و جذب سرمایه میدانستند. باید ضمن اینکه به هر سرمایه جدید مولد خوشآمد میگوییم ولی هر منبعی شرایطی دارد؛ یعنی مهمترین شرط منابع خارجی قبل از اینکه وارد شوند مدیریت آنهاست. منابع کم نداریم در حد اینکه بتوانیم رفاه بالاتری ایجاد کنیم اما مشکل این است که از منابع موجود خوب استفاده نمیکنیم و هدررفت زیاد، سوءمدیریت تخصیص منابع، سوءتفکر و نفوذیهای بسیار فعالی داریم که چطور منابع ما را در موارد غیر اولویتدار به مصرف میرسانند و کارایی لازم را ندارند؛ لذا صرف منابع چالش و تنگنای اصلی نیست و اول باید ببینیم مدیریت منابعمان چطور است.
اصلیترین بهرهوری، بهرهوری عقلایی در نظام تصمیمگیری و سیاستگذاری است که در برنامهریزی کمتر به آن توجه میشود. تصمیمات ناپخته بعداً خود را در اسراف منابع نشان خواهد داد.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
یک مثال بزنم. آرژانتین بعد از ۲۰ سال نرخ رشد دورقمی داشت ولی در ابتدای سال ۲۰۰۱ دچار فروپاشی اقتصادی شد و دلیل آن این بود که ۳۸ درصد از جمعیت زیر خط فقر بودند و ۳۴ درصد بیکار داشت؛ کشوری که نرخ رشد اقتصادی بالا داشت اما شکاف طبقاتی و غیره در آن موجب فروپاشی شد. تأثیر نرخ رشد اقتصادی در تولید ناخالص ملی که افزایش مییابد باید بتواند اشتغالزا باشد.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
نرخ رشد اقتصادی باید واقعی باشد و مجلس و دولت باید الزاماتش را بدانند. به تبع رشد اقتصادی باید اشتغال هم افزایش یابد. ضمن اینکه شرط اصلی است اما انحراف دارد؛ یعنی اگر سرمایهگذاری در بخشهای نفت، گاز و... باشد مثلاً ۲۰ -۳۰ میلیارد که برای صیانت آن لازم است این اتفاق رخ دهد ولی اگر ۳۰ میلیارد به این بخش برود، اشتغال مستقیم ایجادشده کمتر از ۱۰ هزار فرصت شغلی است؛ زیرا نیاز این بخشها بیشتر لوله، تجهیزات و دستگاههای انتقال و فشار است و فرصت شغلی ایجاد نمیکنند.
در دورههای قبل از روی جهالت یا تعمد این نوع سرمایهگذاریها را محاسبه میکردند که مثلاً هر صد هزار دلار یک فرصت شغلی میشود و ادعای ایجاد یکمیلیون فرصت شغلی میکردند. میدیدیم که روی عدد و فرمول میگویند و چون ۲۰ میلیارد سرمایهگذاری کردهاند، پس در نتیجه نزدیک به یکمیلیون فرصت شغلی ایجاد کردهاند؛ پس باید به این محاسبات عوامفریبانه در مورد اشتغال دقت کرد. اگر دو میلیارد از ۲۰ میلیارد به بخش کشاورزی بهمنظور رفع موانع آبیاری یا غیره داده شود، فرصتهای شغلی چند میلیونی برای کشاورزی در دامداری و غیره پدید میآورد یا در مشاغل کارگاهی مثل پوشاک با یک یا دو میلیون دلار فرصتهای شغلی بسیاری میتوان ایجاد کرد. اینکه منابع سرمایهگذاری چگونه و در کجا سرمایهگذاری میشوند نتیجه آن میتواند متفاوت باشد.
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)