افزایش همکاری‌های تجاری ایران و روسیه، هوشیاری در مقابل سیاستهای فریبکارانه غرب، حفظ تمامیت ارضی سوریه و لزوم اخراج آمریکا از منطقه شرق فرات، خوی توسعه‌طلبی غربی‌ها و ناتو که باعث ایجاد بحران در اوکراین شد و تأکید بر تکمیل محور مواصلاتی شمال و جنوب، از مهم‌ترین محورهایی بود که در دیدار آقای ولادیمیر پوتین با رهبر انقلاب مطرح شد.
رسانه KHAMENEI.IR برای بررسی این موضوعات به گفت‌وگو با آقای دکتر کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه پرداخته است. آقای جلالی معتقد است رویکرد دولت‌های ایران و روسیه برای گسترش روابط، هم‌گرایی و هم‌سویی اراده‌های دو طرف را به‌وجود آورده است.

با توجه به اینکه در دیدار پوتین با رهبر انقلاب حضور داشتید، فضای دیدار را چطور ارزیابی می‌کنید؟
رهبر انقلاب به‌عنوان شخصیتی که نگاه بسیار نافذ و دقیقی نسبت به موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی دارند، مسائلی را بیان نمودند که به نظر من تحلیل‌های بسیار قابل‌توجهی برای طرف روسی بود. همچنین ایشان از جایگاه شخصیتی که دل‌سوزانه‌ به مسائل منطقه نگاه می‌کنند، نکات و هشدارهایی را بیان کردند. نظرات طرفین در مورد مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین همکاری‌های دوجانبه بسیار به همدیگر نزدیک بود و فضای دیدار مثبت بود و بحث‌های بسیار خوبی مطرح شد.

رهبر انقلاب در این دیدار اشاره کردند که هرچند جنگ یک مقوله‌ خشن و سخت است، اما اگر روسیه در ماجرای اخیر وارد جنگ نمی‌شد توسعه‌‌طلبی ناتو منجر به ایجاد درگیری در اوکراین می‌شد. با توجه به موضع روسیه، بازیگری این کشور در مقابل ناتو چگونه قابل تحلیل و تفسیر است؟
اگر از زاویه دید تاریخی هم نگاه کنیم، پیمان ناتو در مقابل پیمان ورشو بود. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی عملاً پیمان ورشو از بین رفت و از همان زمان روس‌ها نسبت به گسترش ناتو به شرق نگرانی داشتند. بر اساس آنچه سران امروز روسیه مطرح می‌کنند، غرب آن روز به آن‌ها وعده داد که از دیوار برلین به‌سمت شرق به‌هیچ‌وجه سوق پیدا نخواهد کرد و جلوتر نخواهد آمد، اما روس‌ها قائل‌اند که غربی‌ها به پیمان خودشان عمل نکردند.

در نتیجه برداشت روس‌ها این است که عضویت اوکراین در ناتو عملاً‌ تقویت جریان نئونازیسم در میان نئونازی‌های داخل اوکراین و حرکت به‌سمت تضعیف روسیه بود. روس‌ها قائل‌اند که اگر این عملیات به شکل پیش‌دستانه از جانب آن‌ها انجام نمی‌شد، این عملیات از ناحیه‌ غرب انجام می‌شد؛ چرا که از سال ۲۰۱۴ با انضمام کریمه به فدراسیون روسیه عملاً غرب تصمیم گرفته بود -چه با تحریم و چه با ابزارهای دیگر- در مقابل روسیه بایستد؛ لذا، توجیه روس‌ها در این مسئله این است که اگرچه ما با خون‌ریزی و جنگ مخالفیم، اما آمریکایی‌ها ما را به این سمت سوق دادند. البته روس‌ها قائل‌اند که اروپا در مقابل آمریکا دارای وزنی نیست. در همین ملاقات هم آقای پوتین گفت که برخی از رهبران کشورهای اروپایی در ملاقات با او اظهار کرده‌اند که ما به‌هیچ‌وجه خواهان گسترش ناتو به‌سمت شرق و به‌سمت شما نیستیم اما وقتی از آن‌ها سؤال شده است پس که چرا این اتفاق افتاد؟ می‌گویند این خواست آمریکاست. در اینجا هم نشان داده شد که عملاً‌ اروپایی‌ها وزنه‌ای در مقابل آمریکا نیستند.

موضوع سوریه از دیگر موضوعاتی است که موردتوجه دو کشور قرار دارد. ایران، سوریه، روسیه و ترکیه چگونه می‌توانند به یک تفاهم دست پیدا کنند که برای مردم منطقه هم منفعت‌افزا باشد؟
ما قائلیم که بهترین فرمت، فرمت آستانه است و سه کشور روسیه، ایران و ترکیه تضمین‌کننده هستند. باید تلاش شود که حاکمیت سوریه بر همه‌ کشور مسلط شود؛ حتی در شرق فرات هم باید نیروهای سوری مستقر شوند. طراحی عملیات نظامی برای دخالت نظامی نیروهای خارجی و اجنبی در داخل سوریه به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست و ایجاد امنیت نمی‌کند. همان‌طور که رهبر انقلاب در این دیدار باصراحت فرمودند، حمله‌ به مناطق شمالی و اطراف آن فاقد توجیه است، چراکه هرگونه عملیات نظامی در داخل سوریه می‌تواند منتهی به پیچیده‌ترشدن وضعیت سوریه شود. رهبر انقلاب همچنین اشاره دقیقی داشتند مبنی بر اینکه روسیه، ترکیه، جمهوری اسلامی ایران و دولت سوریه باید بتوانند با مشورت، رایزنی و از راه مذاکره و دیپلماسی مسائل را حل‌وفصل کنند. ما امیدواریم که این روند ادامه پیدا کند.

به هر حال، نقش جمهوری اسلامی ایران و نقش روسیه در مبارزه‌ با تروریسم در داخل سوریه بسیار مهم و یک نمونه موفق بود. ما توانستیم با تروریست‌ها در داخل سوریه مقابله کنیم. فراموش نمی‌کنیم که در سالیان گذشته غربی‌ها با ایجاد و کمک به گروه‌های تروریستی وضعیت منطقه را به آشوب و ویرانی کشیدند. رکن اصلی مبارزه‌ با تروریسم هم شهید سلیمانی بود. او با تروریست‌ها مقابله کرد و عملاً این فضا را فراهم کرد تا یک نوع هم‌گرایی بین روسیه و جمهوری اسلامی ایران برای مبارزه و مقابله‌ با تروریست‌ها ایجاد شود.

از دیگر موضوعات مطرح شده در دیدار اخیر، تأکید بر افزایش همکاری‌ها بین طرفین بود. ایران و روسیه چه ظرفیت‌هایی برای گسترش و توسعه روابط خود دارند؟
دغدغه‌ اصلی رهبر انقلاب این است که تفاهم‌ها و قراردادهای بین دو کشور پیگیری شود و به سرانجام برسد. ما الآن در یکی از بهترین دوران‌های تاریخ روابط دو کشور هستیم. در وضعیت کنونی، هم رویکرد دولت روسیه و هم رویکرد دولت ما برای گسترش روابط، هم‌گرایی و هم‌سویی اراده‌های دو طرف را به‌وجود آورده است. با توجه به اینکه روسیه هم از ناحیه‌ کشورهای غربی تحریم‌شده و با عنایت به اینکه ۵۸درصد تجارت روسیه با کشورهای اروپایی بوده و الآن خلائی جدی در این زمینه برای آن‌ها به‌وجود‌آمده، فرصت بسیار خوبی برای جمهوری اسلامی ایران است تا بتواند ارتباطات خودش را با روسیه توسعه دهد. البته روسیه به‌عنوان کشوری بزرگ، حجم تجارتش در دنیا بالاست. روس‌ها در سال ۲۰۲۱، فقط ۲۹۷ میلیارد دلار واردات داشتند و این برای جمهوری اسلامی ایران فرصت بسیار خوبی است تا بتواند وارد بازار روسیه شود. این فرصت برای ورود تجار ایرانی به بازار روسیه در حوزه‌های مختلف نقطه‌ بسیار خوبی است. در بخش مصالح ساختمانی، کیف و کفش و چرم، آبزیان و میگو و ماهی، لبنیات، لباس و دیگر حوزه‌ها که کشور ما هم پتانسیل خوبی در این‌‌ها دارد، می‌توان برای همکاری با روسیه از این‌ها استفاده کرد. ضمن اینکه روسیه هم می‌تواند کالاهای اساسی ما را برایمان تأمین کند. روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ روغن و غلات هم هست. ما می‌توانیم در این زمینه‌ها نیازهای خودمان را از طرف روسیه برطرف کنیم.

خوشبختانه با اراده‌ای که در دولت وجود دارد، در طول ماه‌های گذشته رفت‌وآمدهای بسیار زیادی بین دو کشور انجام‌شده و ما داریم در حوزه‌های مختلف با یک‌دیگر کار می‌کنیم. یکی از این حوزه‌ها‌ حمل و نقل است که مهم‌ترین بخش آن کریدور شمال به جنوب است. این کریدور سه حوزه دارد که حوزه‌ شرقی آن خوشبختانه در هفته‌ گذشته با حرکت قطار ۳۹ واگنی به شکل آزمایشی از ترکمنستان تا خلیج فارس و بندرعباس راه اندازی شد. این حوزه به‌لحاظ ترانزیتی می‌تواند برای ایران بسیار مفید باشد. حوزه مرکزی آن ترکیبی است؛ یعنی از بندرعباس شروع می‌شود و به بنادر شمالی ایران (بندر امیرآباد، بندر انزلی و بندر کاسپین) ختم می‌شود و از دریای خزر وارد روسیه می‌شود و می‌تواند به شکل ریلی مسیرش را ادامه دهد. در حوزه غربی هم از بندرعباس تا سن‌پترزبورگ راه‌آهن وجود دارد، ولی یک قطعه آن از رشت تا آستارا به طول ۱۶۲ کیلومتر فاقد راه‌آهن است؛ که این‌هم یکی از موضوعات مورد بحث دولت‌های دو کشور هست و روس‌ها تأکید دارند که هرچه سریع‌تر این ۱۶۲ کیلومتر تکمیل شود. طبعاً کریدور شمال به جنوب کریدور بسیار مهمی است و می‌تواند برای جمهوری اسلامی ایران درآمدزایی داشته باشد. ضمن اینکه این کریدورها ضریب امنیتی را هم در داخل کشورها افزایش می‌دهد؛ چون کشورهای دیگر به این کریدورها وابستگی دارند. الآن بسیاری از کالاهایی که از هند و از شرق آسیا به اروپا می‌رود، باید مسیر طولانی هفده هزار کیلومتری را بپیماید، درحالی‌که با محوریت ایران این مسیر به هفت هزار کیلومتر کاهش خواهد یافت و هم از لحاظ زمان و هم هزینه بسیار به صرفه است.

زیرساخت دومی که داریم روی آن کار می‌کنیم، زیرساخت پولی و بانکی است. خوشبختانه رئیس‌کل بانک مرکزی ما سفر بسیار خوبی به روسیه داشت. امروز روبل به عنوان یک ارز معتبر در صفحه‌ نمایشگر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. روی پیمان پولی و اینکه ایران از چه راه‌هایی می‌تواند برای خرید کالاهای خودش در داخل روسیه روبل داشته باشد هم بحث شد. استفاده از ارزهای ملی و جایگزینی دلار و استفاده روسیه و ایران و چین از سوئیفت‌هایشان هم یکی از بحث‌های قابل‌توجهی بود که انجام شد. ما باید بتوانیم با استفاده از مکانیزم‌های داخلی روابط اقتصادی و تجاری‌مان را تقویت کنیم.

زیرساخت بعدی که روی آن کارشده، زیرساخت‌های گمرکی است که خوشبختانه با سفر رئیس‌کل گمرک ایران به روسیه توافقات خوبی در این خصوص انجام شد. در این بخش نیازمند این هستیم که با جمهوری آذربایجان هم توافق داشته باشیم و ائتلاف سه‌گانه‌ گمرکی بین ایران، روسیه و آذربایجان وجود داشته باشد.

به موضوع جایگزینی پول ملی دو طرف و حذف تدریجی دلار در تعاملات دو کشور اشاره کردید. چه بسترهایی برای تحقق این کار در نظر گرفته شده است؟
همین الآن که من دارم با شما صحبت می‌کنم، ۶۰درصد مبادلات تجاری ما با روبل و ریال دارد انجام می‌شود و ما الآن در این زمینه جلو هستیم. ما می‌توانیم بقیه‌ مبادلات تجاری‌مان را هم به این سمت پیش ببریم؛ چون برای این امر، هم در روسیه و هم در جمهوری اسلامی ایران اراده‌ جدی وجود دارد. یکی از مباحث عمده سفر رئیس کل بانک مرکزی به روسیه این بود که ما بتوانیم از ارزهای ملی‌مان استفاده کنیم.

اما چون تجارت‌ ما با روسیه نامتوازن است، یعنی تجارت روسیه مثبت است، باید تلاش کنیم تا بتوانیم در داخل روسیه روبل داشته باشیم که برای این‌هم سازوکارهایی اندیشیده شده است.