1401/01/19
گفتوگو با عضو مجلس خبرگان رهبری
شهید صدر؛ نابغه مبارز
![https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif)
![https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif)
به مناسبت سالگرد شهادت شهید صدر (۱۹ فروردین ۱۳۵۹) بخش فقه و معارف رسانه KHAMENEI.IR پیش از این در پرونده «متفکر نابغه» به معرفی ابعاد مختلف شخصیت شهید صدر پرداخته بود. در ادامه مطالب این پرونده گفتوگویی با حجتالاسلام والمسلمین عباس کعبی درباره شخصیت علمی، مبارزاتی و تفکرات انقلابی شهید صدر منتشر میشود.
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
با پیروزی انقلاب اسلامی، کل جریان شهید صدر در خدمت امام و انقلاب قرار گرفت و شهید صدر در تراز مرجع شناختهشده و آن متفکر بزرگ جهان اسلام در میدان خدمت به نظام و در جهت خط امام بهعنوان سرباز عمل کرد و از مرجعیت خود دست برداشت و به یاران و نیروهای خود هم گفت که هیچکس حق ندارد از مرجعیت من تقلید کند؛ چون هدف از مرجعیت پیروزی اسلام است و اسلام با مرجعیت رشید امام خمینی رحمةاللهعلیه پیروز شد و همه ما باید در خدمت مرجعیت امام خمینی باشیم.
ایشان در مشورت با امام در نجف تا پای شهادت باقی ماند و در راه تحکیم آرمانهای اسلام ناب محمدی و در مکتب اهلبیت و در دفاع از انقلاب اسلامی شهید شد و در سال منتهی به پیروزی انقلاب و در سال بعد از پیروی انقلاب، کتابهای ارزشمندی تدوین کرد که آن کتابها جزو پایههای تئوریک نظام اسلامی میتواند حساب شود.
اگر بخواهم شهید صدر را با شخصیتهای معروف انقلاب اسلامی مقایسه کنم، باید بگویم که شهید صدر از لحاظ مایه فکری، از تفکر عمیق شهید مطهری و از لحاظ تشکیلاتی، از بعد تشکیلاتی و سازماندهی شهید بهشتی برخوردار بود و از بعد مرجعیت، مرجعیتش در تراز مرجعیت امام خمینی رحمةاللهعلیه و مرحوم آیتالله خوئی و بزرگان اینچنینی بود. واقعاً نابغه متفکری بود که در سن میانسالی شهید شد و همه این دستاوردها را در ۴۷ سال عمرش بهدست آورد. یکی از بعدهای مهم شهید صدر، اخلاص و برای خدا کارکردن و ازخودگذشتن و قیام لله بود که جزو آرمانهای فکری و انقلابی امام خمینی بود.
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
من خاطرهای از لسان استادمان، مرحوم آیتالله شاهرودی قدساللهنفسه خدمت شما بگویم. ایشان برای من تعریف میکرد هنگامی که امام خمینی رحمةاللهعلیه بحث ولایت فقیه را در نجف شروع کردند، من سر درس امام حاضر میشدم و بحث ولایت فقیه را مینوشتم، با اینکه جزوههای درس ولایت فقیه به آنهایی که حاضر میشدند، داده میشد. بعد میگفت من نوشتههای خودم را هر روز تقدیم شهید صدر میکردم، شهید صدر با دقت میخواند و تحسین میکرد و به ما میگفت که حتماً بحث ولایت فقیه را تا آخر با امام خمینی پیگیری کنید؛ چون روش ارائه بحث ولایت فقیه امام روش حکومتی است و از دل بحث ولایت فقیه امام، تشکیل حکومت اسلامی برمیآید و تا حالا از فقهای شیعه کسی با این رویکرد تشکیل حکومت به ولایت فقیه نگاه نکرده است و معمولاً ولایت فقیه را در چهارچوب وجود حکومت جور بحث کردهاند؛ اما اینکه ولایت فقیه خودش برای مبارزه با طاغوت و تشکیل نظام اسلامی پایه شود، این از ویژگیهای ولایت فقیه امام خمینی رحمةاللهعلیه بود که در اندیشههای شهید صدر هم تبلور داشت و بعد شهید صدر هم در حد شارح اندیشه سیاسی امام خمینی رحمةاللهعلیه در عرصه دولت و در عرصه ولایت فقیه و امتسازی و تمدنسازی ظهور و بروز کرد و کتاب «الاسلام یقود الحیات» (اسلام راهبر زندگی) را نوشت.
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
بنابراین، باید بگویم که اینهمانی بین اندیشههای فقه حقوق اساسی شهید صدر و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و امروز هم کتابهای شهید صدر بهعنوان مبانی نظری قانون اساسی جمهوری اسلامی مورد مطالعه میتواند قرار بگیرد.
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
همین جمله را شهید صدر در کتاب «الاسلام یقود الحیات» هم آورده است. ایشان روز پیروزی انقلاب در درس وارد میشود و به شاگردانش اشاره میکند که دیگر انقلاب اسلامی پیروز شد، هدف از مرجعیت پیروزی اسلام است، نه پیروزی اشخاص؛ از امروز همه ما باید مرجعیت امام خمینی را تبلیغ کنیم و کسی حق ندارد مرجعیت من را تبلیغ کند. بعد این را در قالب نامهای با امضای ابوکم (پدر شما)، فرستاد و اطرافیان شهید صدر گفتند که اجازه بدهید که ما شما را شخص دوم مطرح کنیم. شهید صدر فرمود نه، شخص دوم بعد از امام خمینی باید یکی از شاگردان امام خمینی باشد و در تهران هم زندگی کند که مرکز دولت اسلامی است.
من خاطره دیگری ازخودگذشتگی ایشان نقل کنم. موقعی که ایشان کتاب «الفتاوی الواضحه» را بهعنوان رساله عملیه منتشر کرد، به شاگردان اصلیشان که مروج مرجعیت ایشان بودند، میگوید بهشرطی من این مرجعیت را قبول میکنم که اگر در میانه کار کسی پیدا شد که از من برای پیروزی اسلام اولیتر باشد، همه ما باید او را تبلیغ کنیم. بعد سرش را پایین برد و با تأمل بالا آورد و فرمود مانند مرجعیت آیتالله خمینی که اگر اسلام با مرجعیت ایشان پیروز شد، همه ما باید سرباز امام شویم.
بعد از انقلاب هم آن جمله معروف شهید صدر است که میگوید: «ذوبوا فیالامامالخمینی، کما ذاب هو فیالاسلام»؛ ذوب شوید در امام خمینی همانطور که امام در اهداف اسلام ذوب شد.
به هر جهت بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب، نامههای زیادی در پشتیبانی از انقلاب، خطاب به ملت ایران داد. بعد از اینکه ایشان تصمیم گرفت در عراق تا پای شهادت بماند، دستور داد که آیتالله سیدمحمود شاهرودی که از شاگردان برجستهاش بود، از عراق مهاجرت کند و به ایران بیاید. به ایشان هم نامهای خطاب به امام خمینی داد و ایشان را رابط خود و نهضت امام خمینی قرار داد تا آیتالله شاهرودی ادامهدهنده مکتب فکری شهید صدر باشد. حقیقتاً هم آیتالله شاهرودی در کنار امام و رهبری و در تعمیق اندیشههای فقهی حکومتی شهید صدر سنگ تمام گذاشت.
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
شهید صدر بهخوبی از عهده تبیین مکتب اقتصادی اسلام برآمده است و اصول قانون اساسی، اصل ۴۳، ۴۴، ۴۵ و آن شاخصههای اقتصاد اسلامی بهویژه سیاستهای اصل ۴۴ که بهوسیله رهبری ابلاغ شد، اینها کاملاً با اندیشههای اقتصادی شهید صدر انطباق دارد.
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
![*](http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_2.gif)
![*](https://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/li_star_1.gif)
این خاطرهای را که میخواهم بگویم، زیاد گفتهاند. زمانی که ایشان احساس کرد باید حرکت حسینی کرد تا ملت عراق بیدار شود و علیه صدام شورش کند، در اوایل دهه پنجاه تصمیم میگیرد که با یاران خود در حرم امیرالمؤمنین علیهالسلام جمع شوند و علیه صدام افشاگری کنند تا صدام مجبور شود در حرم آنها را شهید کند تا بعداً از شهادت و خون شهید صدر و یارانش ملت عراق بیدار شود.
این تصمیم را میگیرد و مرحوم آقای سیدعلیرضا حائری، از شاگردان خود را به شکل محرمانه پیش حضرت امام خمینی رحمةاللهعلیه میفرستد. مرحوم آقای سیدعلیرضا حائری، داماد آیتالله مشکینی و رئیس دائرةالمعارف فقه اهلبیت بود که بعد از آیتالله شاهرودی مرحوم میشود. ایشان پیش امام میرود و تصمیم شهید صدر را برای امام میگوید، ولی امام مخالفت میکنند و میفرمایند که این حرکت زودرس است و نتیجهبخش نخواهد بود و من این را مصلحت نمیدانم. شهید صدر صرفاً بهخاطر تعبد به اندیشه امام این حرکت حسینی را انجام نداد.
نکته جالب در این خاطره این است که شهید صدر از همان اوایل آماده شهادت در راه اسلام بود و به فکر نام و شهرت و مرجعیت بههیچوجه نبود و شهادت در راه خدا را برای رشد و تعالی اسلام میخواست.