1400/12/23
|یادداشت|
خانواده باید نسل مهدوی تربیت کند
بخش زن و خانواده پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR (ریحانه)، به مناسبت فرارسیدن ولادت حضرت ولی‌عصر عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف و عید نیمه‌ی شعبان، در یادداشتی به قلم سرکار خانم مریم معین‌الاسلام، استاد حوزه و دانشگاه به بررسی ویژگی‌های خانواده مهدوی پرداخته است.
تربیت مهدوی؛ تربیت یک نسل آماده و مهیا برای ظهورمنظور از تربیت مهدوی، تربیت نسلی است که آماده و مهیا باشد. به بیان دیگر، تربیت یک نسل مهدی باور و مهدوی یاور؛ یعنی نسلی که از نظر علمی، عملی و جسمی رشد و آمادگی لازم برای ظهور حضرت حجت عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف را داشته باشد؛ نسلی که احترام و عشق به امام زمان در وجودش نهادینه و تبدیل به باور شده باشد. اگر ما موفق به تربیت چنین نسلی شویم، می‌گوییم تربیت یک نسل مهدوی.
شناخت؛ اساس تربیت مهدویاساس تربیت مهدوی مبتنی بر شناخت است. در روایت داریم: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّة»؛ اگر کسی امام زمانش را نشناسد و بمیرد، مرگش مرگ جاهلی است. آیت‌الله جوادی آملی می‌فرمایند مرگ انسان عصاره زندگی اوست. انسان همان‌طور می‌میرد که زندگی کرده است. اگر او دچار جهالت باشد، مرگش هم مرگ جاهلانه می‌شود؛ لذا شناخت، از مؤلفه‌های اصلی تربیت مهدوی است. در آن دعای معروف داریم: «... اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی»؛ خدایا حجت خودت را به من بشناسان که اگر من حجتت را نشناسم، از دین گمراه می‌شوم.
اگر می‌خواهیم دین‌دار باشیم و زندگی و مرگ عاقلانه داشته باشیم، باید امام زمانمان را بشناسیم. یکی از مؤلفه‌های اصلی تربیت مهدوی، شناخت امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف است.
وابستگی و علقه عاطفی مؤلفه دیگر تربیت مهدویمؤلفه دیگر تربیت مهدوی، وابستگی عاطفی و دل‌بستگی است؛ یعنی شناختی که از آن صحبت کردیم باید به‌گونه‌ای به فرزندان و نسل آینده منتقل شود که وابستگی و علقه عاطفی ایجاد کند. طبیعتاً اگر شناخت به‌درستی صورت گیرد و منجر به وابستگی عاطفی و دل‌بستگی شود، نتیجه‌اش می‌شود اطاعت‌پذیری؛ یعنی نسل ما یک نسل اطاعت‌پذیر و تکلیف‌پذیر نسبت به دستورات دین و دستورات امام زمانش خواهد شد.
تربیت یک نسل منتظر نتیجه تلاش همه دستگاه‌ها و نهادهابا توجه به اینکه امروزه تربیت امری پیچیده و غامض شده است، ما نمی‌توانیم تنها نهاد خانواده را متولی تربیت یک نسل مهدی باور و مهدی یاور بدانیم. موفقیت در تربیت چنین نسلی منوط به این است که همه نهادهای مرتبط با امر تربیت دست‌به‌دست هم دهند. نهادها و سازمان‌های فرهنگی، فضای مجازی، صدا‌و‌سیما، آموزش‌وپرورش، دانشگاه و... همه باید هم‌سو و هم‌جهت حرکت کنند تا یک نسل منتظر تربیت شود. البته باز هم ریشه و اساس این تربیت در خانواده شکل می‌گیرد.
خانواده مهدوی یک خانواده ولایی استخانوادهای می‌تواند موفق به تربیت نسل منتظر شود که خودش یک خانواده مهدوی باشد. خانواده مهدوی چه خانواده‌ای است؟ خانواده‌ای که بنیانش بر اساس قرآن، اهل‌بیت علیهم‌السلام و ارزش‌های والای الهی شکل‌گرفته و این مهم‌ترین ویژگی چنین خانواده‌ای است.
ویژگی دیگر خانواده مهدوی این است که خانه‌شان محل رفت و آمد فرشتگان باشد. در روایتی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام، یکی از ویژگی‌های خانواده در آخرالزمان این‌گونه معرفی شده است: «بیوتهم مملو من الشیاطین»؛ خانه‌هایشان مملو از شیاطین است. در چنین خانواده‌ای نمی‌شود یک نسل مهدوی تربیت کرد. باید خانه‌ای داشته باشیم که محل رفت و آمد فرشتگان و پر از معنویت و برکت باشد. در معنای برکت گفته‌اند خانه‌ای که در آن رشد و خیر کثیر باشد. در روایات بسیاری از عوامل ایجاد برکت و عوامل برکت‌زدا نام برده‌شده و رهنمودهای جالبی در ارتباط با آن مطرح شده است که خانواده‌ها می‌توانند با یک جست‌وجوی ساده به آن‌ها پی برده و طبق رهنمودها عمل کنند و خانه خودشان را خانه‌ای پر از برکت، پر از نور قرآن و اهل‌بیت و محل رفت و آمد فرشتگان قرار دهند. خانواده باید این عوامل که در تربیت نسل مهدوی واقعاً تأثیرگذارند را به‌دست‌آورده، عوامل برکت‌زا را به خانه‌اش واردکرده و عوامل برکت‌زدا را از خانه‌اش دور کند. خانواده باید عوامل ایجاد معنویت را که در روایات ذکرشده نیز به‌کار بگیرد و یک فضای معنوی در خانه ایجاد کند.
آسیب‌های خانواده در دوران آخرالزماندر روایات آخرالزمانی روایت‌های بسیار زیبا، قابل‌توجه و هشداردهنده‌ای وجود دارد که به آسیب‌های خانواده در دوران آخرالزمان می‌پردازد. خانواده‌ای که دغدغه تشکیل یک خانواده مهدوی و تربیت یک نسل منتظر را دارد، موظف است پیرامون این روایات تحقیق و پژوهش کند تا بتواند خانواده خود را از این آسیب‌ها دور نگه دارد.
در این مجموعه روایات، راهکارهای مقابله با آسیب‌ها هم ذکرشده که نشان می‌دهد پیامبر اکرم و ائمه‌اطهار در ۱۴۰۰ سال پیش نگران اوضاع خانواده در آخرالزمان بودند و مطالبی دقیقاً منطبق با مشکلات و آسیب‌های خانواده مطرح کرده‌اند. خانواده‌های محترم باید به این احادیث و روایات ورودکرده و برنامه عملی خود را از آن‌ها دریافت کنند.
وَیْلٌ لِأَوْلَادِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِمْ!فرزندان ما در دوره آخرالزمان در دوره بسیار سختی به سر می‌برند. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در روایتی می‌فرمایند: «وَیْلٌ لِأَوْلَادِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِمْ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ آبَائِهِمُ الْمُشْرِکِینَ فَقَالَ لَا مِنْ آبَائِهِمُ الْمُؤْمِنِینَ لَا یُعَلِّمُونَهُمْ شَیْئاً مِنَ الْفَرَائِض»؛ این روایت نشان می‌دهد در دوره آخرالزمان فرزندان و نسل ما به‌شدت در معرض خطرند به‌گونه‌ای که پیامبر فرموده‌اند: «وَیْلٌ لِأَوْلَادِ آخِرِ الزَّمَان»؛ وای بر بچه‌های آخرالزمان! افرادی که کنار پیامبر بودند از ایشان سؤال کردند به این سبب که پدرانشان مشرک‌اند چنین می‌گویید؟ پیامبر فرمودند نه، پدرانشان مؤمن‌اند. اصحاب تعجب کردند و پرسیدند پس چرا می‌گویید وای به حالشان؟! پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمودند به‌خاطر اینکه «لَا یُعَلِّمُونَهُمْ شَیْئاً مِنَ الْفَرَائِضِ»؛ هیچ‌کدام از فرائض را به فرزندانشان آموزش نمی‌دهند.
به‌راستی در سبد هزینه خانواده‌های ما چقدر آموزش فرائض دینی جای دارد؟ چقدر خانواده‌های ما اهتمام دارند فرائض دینی را به فرزندانشان منتقل کنند؟ اگر قرار است ما یک نسل مهدی باور و مهدی یاور تربیت کنیم، قدم اول این است که باید یک نسل دین‌باور، یک نسل مقید به فرائض دینی و یک نسل مقید به عبودیت و بندگی پروردگار داشته باشیم. ما چقدر برای این مسئله هزینه می‌کنیم؟
ما میلیون‌ها تومان برای فرزندانمان هزینه می‌کنیم تا به کنکور راه پیدا کنند و در بهترین رشته‌های دانشگاه قبول شوند، آن‌وقت به‌محض اینکه پایشان به دانشگاه می‌رسد با هجمه‌ای از مسائل فرهنگی و اعتقادی مواجه می‌شوند و بلافاصله خودشان را می‌بازند و بنیان‌های دینی‌شان فرو می‌ریزد. این مسئله به این خاطر است که بنیان‌های دینی با آموزش فرائض دینی تقویت نشده است. متأسفانه برخی از خانواده‌های ما اهتمام به تربیت دینی فرزندانشان ندارند.
جالب است در ادامه آن روایت، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌فرمایند حتی اگر بچه‌ها خودشان هم بخواهند در این زمینه قدمی بردارند، پدر و مادر مانع می‌شوند؛ مثلاً، می‌گویند شما الآن درس داری، باید بروی دنبال کلاس‌های کنکور و ... . تازه علاوه بر این، هجمه شدید بنیان برانداز دینی و دین‌ستیزی از طریق برنامه‌های ماهواره، فضای مجازی و ... پیگیری می‌شود و فرزندان را در معرض خطر دوری از دین قرار می‌دهد؛ لذا، خانواده‌ها باید نسبت به تربیت دینی فرزندانشان و آموزش مباحث دینی به آن‌ها اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.
سه قانون مهم و غیرقابل‌تغییر در خانواده مهدویخانوادهای که می‌خواهد موفق به تربیت یک نسل مهدوی شود، باید سه قانون مهم را در خود نهادینه کند. این قوانین که جزو قوانین و سنت‌های غیرقابل‌تغییرند، عبارت‌اند از: خداگرایی، ولی‌گرایی و والاگرایی اخلاقی.
خداگرایی، یعنی در خانواده مهدوی باید همه مناسبات حول محور رضایت پروردگار باشد. در همه تصمیمات خانواده باید رضایت پروردگار در نظر گرفته شود و گفتمان غالب در خانواده توحید باشد. قانون خدامحوری باید قانون لایتغیر در خانواده‌های ما باشد. هر کاری می‌خواهند انجام دهند، ببینند خداوند راضی هست یا نه. تحت هیچ عنوانی نباید خانواده رضایت به انجام کاری خلاف دستور پروردگار بدهد. پدر و مادر باید روی این مسئله حساسیت نشان بدهند و بچه‌ها را به‌گونه‌ای تربیت کنند که کسب رضایت خداوند برایشان مهم باشد. قانون دوم، ولی‌گرایی و ولی‌محوری است؛ یعنی هم کسب رضایت خدا و و هم امام زمان یکی از قوانین اصلی حاکم بر خانواده باشد. اگر ما نسلی با آن مؤلفه‌هایی که ذکر شد، تربیت کردیم خودبه‌خود اطاعت‌پذیری در او شکل می‌گیرد. قانون سوم، ارزش‌گرایی اخلاقی است؛ یعنی خانواده معتقد به انجام اصول اخلاقی باشد.
خانه، کانون ولایت و دینآشنایینکته مهم دیگر اینکه ما باید خانه‌هایمان را به کانون ولایت و دین‌آشنایی تبدیل کنیم. در روایت هم داریم: «تَزاوَرُوا فی بیوتِکُم»؛ در خانه‌هایتان جلسه آشنایی با دین بگذارید، نشست خانوادگی بگذارید و حرف دین بگویید، احادیث و روایات گفته شود و ...؛ چون فضای خانواده یک فضای عاطفی است، پیام‌های دینی در آن خیلی بهتر منتقل می‌شود. خانه باید تبدیل به آموزشگاه علمی قرآن، آموزشگاه حکمت‌پذیر، محفل دیدار محبان اهل‌بیت با هدف احیای امر آن‌ها و کانونی برای آشنایی با امام زمان شود. البته همه این‌ها نیاز به آموزش و کلاس دارد. ما نمی‌توانیم بدون آموزش از خانواده‌هایمان انتظار داشته باشیم در این زمینه موفق باشند؛ لذا، مهارت آموزش تربیت یک نسل مهدوی از ضروری‌ترین مهارت‌هایی است که ما باید به خانواده‌هایمان ارائه دهیم.
اصول حاکم بر خانواده مهدویبر خانواده مهدوی اصولی حاکم است. این خانواده باید در نیازهای اعضایش توسعه دهد و فقط به نیازهای مادی آن‌ها توجه نکند. یکی از بزرگ‌ترین آرمان‌های این خانواده، زمینه‌سازی ظهور بوده و خانواده نسبت به این امر تقید داشته باشد. خانواده مهدوی باید با سخت‌کوشی زیاد معصیت را از اعضایش دور کند و به عضویت بیوت اهل‌بیت علیهم‌السلام دربیاید. در این رابطه، فرمایشات آیت‌الله جوادی آملی قابل‌توجه است. ایشان می‌فرمایند نااهلان از بیوت اهل‌بیت خارج می‌شوند همان‌طور که حضرت نوح علیه‌السلام به پسرش فرمود: «انّه لیس من اهلک»؛ تو دیگر از اعضای خانواده ما نیستی. آیت‌الله جوادی آملی در ادامه می‌گویند سعی کنید با دورکردن خانواده خود از معصیت، خودمان را به عضویت بیوت اهل‌بیت دربیاوریم و در نهایت عضوی از خانواده آن‌ها بشویم تا خانواده‌های ما خانواده‌هایی نورانی باشند.
برای عضویت در خانه ولایت امام زمان سه شرط لازم است؛ اولین شرط، عشق و محبت نسبت به امام زمان است. در روایت داریم: «مَن أَحَبَّنا فَهُوَ مِنَّا أهلُ البَیت»؛ اگر عشق نسبت به امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف در خانواده‌تان باشد حتماً عضوی از بیوت اهل‌بیت خواهید شد و از برکات این عضویت برخوردار می‌شوید. دومین شرط، تقوا و اصلاح‌طلبی است. در روایت داریم: «مَنِ اتَّقى مِنکُم و أصلَحَ فَهُوَ مِنّا أهلَ البَیت»؛ اگر تقوا داشته و به‌دنبال اصلاح باشید از ما اهل‌بیت می‌شوید. شرط سوم هم اطاعت و پیروی از خداوند است. «إِذَا أَطَعْتَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَأَنْتَ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْت»؛ اگر اطاعت خدا را داشته باشید، از ما اهل‌بیت می‌شوید.
این اصول باید در خانواده‌های ما حاکم بوده و از این مؤلفه‌ها برخوردار باشد تا موفق به تربیت یک نسل مهدوی شوند. این مهم‌ترین وظیفه ما شیعیان برای زمینه‌سازی ظهور است؛ چون یکی از شرایط اصلی ظهور امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف تربیت نسلی منتظر است که امیدوارم این توفیق برای همه خانواده‌ها ایجاد شود.