دهلیزِ ماه مبارک رمضان
ماه های مبارک رجب، شعبان و رمضان «عید بندگان صالح خدا و اولیاءاللَّه محسوب میشود؛ چون وقتِ مناجات و تضرّع و توجّه به حضرت ربّ‌الارباب است.» ۱۳۷۷/۰۷/۲۹ چون «این ماهها، فرصت بازبینى است.» ۱۳۸۱/۰۷/۱۷ «مشخصا ماه شعبان با قطع نظر از این اعیاد هم ماه بسیار مهمّی است» ۱۴۰۰/۱۲/۱۹ ماهی که «پیغمبر تا لحظه‌ی مرگ هم، ماه شعبان و روزها و شبهای شعبان را گرامی میداشتند و همه‌ی شعبان ها در زندگی آن بزرگوار این‌طور بود.» ۱۳۸۶/۰۶/۰۴ در واقع این ایام «دالان و دهلیز ماه رمضان است.» ۱۳۸۳/۰۷/۱۳ ماهی که «بارش رحمت الهى است... یک ظرف زمانى بسیار ارزشمندى است براى بهره‌گیرى از رحمت پروردگار.» ۱۳۹۶/۰۲/۲۰ حال، وظیفه ما این است که «از این روزها استفاده کنیم و خودمان را در این وادى رحمت الهى به معنویّت وارد کنیم و بهره ببریم؛ اصل این است.» ۱۳۹۶/۰۲/۲۷

فرصت‌های معنویت‌ساز
استفاده از فرصت در این ماه به این است که «بارِ مبناى معنویت خود را تکمیل نماییم. اگر ذخیره‌ى معنوى در وجود انسان از حدّ لازم پایین‌تر رود، انسان دچار لغزشها و گمراهی هاى بزرگى خواهد شد.» ۱۳۸۱/۰۷/۱۷ و نتیجه این می‌شود «آدمهاى خبیثى که در دنیا مشاهده میکنید که یا ظالمند، یا سفّاکند، یا پول‌پرستند، یا شهوت‌پرستند، یا شکم‌پرستند و ابعاد مادّى بر وجود اینها غلبه کرده، اینها کسانى هستند که آن بُعد معناگرا را، معنویّت‌گرا را در خودشان رشد ندادند، بتدریج ضعیف شده و از بین رفته.» ۱۳۹۵/۰۲/۰۱ بنابراین مهمترین برنامه در این ماه، «تقویت معنویت» است. از مهمترین راه‌های تقویتِ معنویت، «دعا» است و اساسا دعا «دلِ انسان را با خدا متّصل و جان آدمی را سرشار از صفا و معنویت می کند.» ۱۳۷۷/۰۷/۲۹ از طرفی دیگر «ماه شعبان، ماه دعا و ماه عبادت است.» ۱۳۸۳/۰۷/۱۳ به عبارت بهتر، ماه «رجب، بیشتر ماه نماز است؛ شعبان، بیشتر ماه دعا و روزه است.» ۱۳۸۳/۰۷/۱۳ و نیز به این نکته توجه کنیم که در میان دعاها، «دعاهایى که از ائمّه رسیده است، بهترین دعاهاست.» ۱۳۸۴/۷/۲۹ زیرا اولا «اگر در معانی این دعاها تدبّر کنیم، بزرگترین هدیه‌های معنوی الهی را در اینها خواهیم یافت.» ۱۳۷۷/۰۷/۲۹ و ثانیا «در خلال دعاهای مذکور، نقطه‌های ضربه‌پذیرِ معنوی را به یادِ ما می‌آورند و هشدار میدهند که: ممکن است از این نقاط ضربه بخورید و آسیب ببینید.» ۱۳۷۳/۱۱/۲۸ لذا برای تقویت معنویت باید سراغ دعاهای مأثوره برویم.

پُرشورترین مناجات عارفان
یکی از بهترین این دعاها، «مناجات شعبانیه» است. «خود این مناجات شورانگیزی هم که روایت شده است و نقل شده است در این ماه، شاهد بر عظمت این ماه است. این فقراتی که در این مناجات شریف و عزیز وجود دارد، در کمتر [جایی هست]. » ۱۴۰۰/۱۲/۱۹ مناجات شعبانیه، از چند جهت ممتاز است. اول اینکه «یکی از دعاهایی است که لحن عارفانه و زبان شیوای آن، با مضامین بسیار والا و سرشار از معارف عالی‌یی همراه است که نظیر آن را در زبانهای معمولی و محاورات عادی نمی‌توان یافت.» ۱۳۶۹/۱۰/۰۱ بالاتر از این «در دعاهاى معتبر خیلى معارف وجود دارد که انسان این‌ها را در هیچ جا پیدا نمى‌کند؛ جز در خود همین دعاها... ما در روایات و حتّى در نهج البلاغه از این‌گونه معارف کمتر مى‌بینیم؛ اما در صحیفه‌ى سجادیه و در دعاى کمیل و در مناجات شعبانیه... فراوان مى‌بینیم.» ۱۳۸۴/۰۷/۱۷

حضرت امام خمینی نیز توجه ویژه‌ای به مناجات شعبانیه داشتند: «بنده یک‌وقتی از امام بزرگوار سؤال کردم که در بین این دعاهای مأثور از اهل‌بیت، شما بیشتر دلبسته‌ی کدام دعا هستید و به آن اُنس دارید؛ فرمودند مناجات شعبانیّه و دعای کمیل. ایشان، این مرد عارفِ پخته‌ی عمل‌کننده‌ی در راه خدا، به این دو دعا توجّه داشتند.» ۱۳۹۶/۰۲/۲۷ هر دوی این دعاها از امیرالمومنین است و جالب اینکه «وقتى انسان مراجعه مى‌کند به این دو دعا، دقّت مى‌کند، مى‌بیند چقدر هم شبیه همند این دو دعا.» ۱۳۹۲/۰۳/۲۲ و «اتفاقاً هر دو دعا هم مال ماه شعبان است.» ۱۳۸۳/۰۷/۱۳ بنابراین «مناجات شعبانیّه یک تحفه‌اى است که در اختیار ما قرار داده شده است.» ۱۳۹۲/۰۳/۲۲ و «نمونه‌ی کاملی از تضرع و وصف حال برگزیده‌ترین بندگان صالح خدا با معبود و محبوب خود و ذات مقدس ربوبی است.» ۱۳۶۹/۱۰/۰۱

رمز توفیق امام و اُمّت
بر این اساس، مهم‌ترین کار در ماه مبارک شعبان «در درجه‌ی اول، آمادگی به توجه و حضور قلب است؛ خود را در محضر علم الهی دانستن، در محضر خدا دانستن، همه‌ی حالات خود را، حرکات خود را، نیّات خود را، خطورات قلبی خود را در معرض و محضر علم الهی دانستن.» ۱۳۹۲/۰۲/۲۵ «یاد ماه شعبان و مناجات شعبانیه و معنویات این ماه و استقبال ماه مبارک رمضان، به ایشان [امام خمینی ] حال و معنویت خاصى مى‌داد.» ۱۳۶۸/۱۲/۱۰ قطعا «اگر امامِ بزرگوارِ بى‌نظیرِ ماکه واقعاً در میان مردم این زمان، نظیرى براى ایشان نمى‌شناسیم... ‌با این مفاهیم مأنوس نبود و با مناجات و دعا سروکار نداشت و اهل تضرع و استغفار و استغاثه و گریه و توسل نبود، بسیار بعید بود که خداى متعال این‌همه توفیق را به ایشان ارزانى بدارد.» ۱۳۶۸/۱۲/۱۰ لذا این نکته درس‌آموز است که «جامعه‌ی ما اگر جامعه تقوا و دعا و معنویت باشد، بسیاری از مشکلات مادّی او هم قطعاً برطرف خواهد شد.» ۱۳۷۷/۱۰/۰۴ چنانکه «تا امروز هم ملت ایران هر توفیقى پیدا کرده است، به برکت تکیه به معنویات آن را به دست آورده است... این معنویت را باید روز به روز زیاد کرد.» ۱۳۷۷/۰۷/۲۹ از مهمترین الزامات تقویتِ معنویت هم این است که بیماری های روحی خود را درمان کنیم. و بدانیم «بهترین کسى که مى‌تواند بیمارى ما را تشخیص دهد، خودمان هستیم. بیاورید روى کاغذ! بنویسید: حسد. بنویسید: بخل. بنویسید: بدخواهى براى دیگران... این‌ها را روى کاغذ بیاوریم.» ۱۳۷۱/۱۲/۰۴ سپس آنها را یکی یکی برطرف کنیم.

جُرعه ای از معنویت
از جمله نکات مهم در توجه به دعاها و مشخصا مناجات شعبانیه دقت در مضامین و محتوای آنهاست: «تدبر و توجه به این مضامین و الفاظ و انس با آنها، براى یک‌یک کسانى که مى‌خواهند به وظایف بزرگ خود عمل بکنند، واجب و لازم و ضرورى است.» ۱۳۶۸/۱۲/۱۰

برخی از فرازهای برجسته این مناجات، دارای مضامین معنوی فوق‌العاده است:
 

الف) و اسمع دعائی اذا دعوتک: «دعا اگر خوب خوانده بشود، آن‌وقت دعای یُسمَع است... یک جور دعا خواندنی هست که خدا آن را نمی‌شنود. در دعا میخوانیم:... وَ مِن دُعاءٍ لا یُسمَع.» ۱۳۹۵/۰۴/۰۵

ب) و انر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک: «این نورانی کردن چشم دل و روشن کردن حقایق برای دل بیدار و چشم بصیر مؤمن، رایگان به دست نمی‌آید و بدون مجاهدت و تلاش و ارتباط با خدا، امکان ندارد تحقق پیدا کند.» ۱۳۶۸/۱۲/۱۰

ج) حتّى تخرق ابصار القلوب حجب النّور: «حجابهایى که ما گرفتار و اسیرش هستیم و در آن‌ها دست و پا مى‌زنیم - حجاب نام، حجاب نان، حجاب حسادتها، حجاب منیّتها - حجابهاى ظلمانى و حیوانى است؛ اما کسانى که خود را از این حجابها خالص مى‌کنند، باز حجابهاى دیگرى هم سر راهشان وجود دارد که حجابهاى نورانى است. ببینید گذر از این حجابها چقدر براى انسان، بالا و والاست!» ۱۳۸۱/۰۷/۱۷

«این فقره‌ی اوج این دعا که اماممکرّر این فقره را در بیاناتشان ذکر میکردند: اِلهى‌ هَب لى‌ کَمالَ الاِنقِطاعِ اِلَیکَ وَ اَنِر اَبصارَ قُلوبِنا بِضیاءِ نَظَرِها اِلَیکَ حَتَّى‌ تَخرِقَ اَبصارُ القُلوبِ حُجُبَ النّور. ماها واقعاً چه جوری میتوانیم اینها را بگوییم؟ جلوی ما حجب ظلمانی هم یکی پس از دیگری هست؛ آن وقت درخواست این دعا این است که: حَتّى‌ تَخرِقَ اَبصارُ القُلوبِ حُجُبَ النّور. » ۱۹/۱۲/۱۴۰۰

د) الهى ما اظنک تردنى فى حاجة قد افنیت عمرى فى طلبها منک: «این حاجت چیست‌؟ حاجتى که مى‌گوید من همه‌ى عمرم را در طلب آن سپرى کردم، عبارت است از مغفرت الهى. آمرزش الهى به معناى اصلاح خطاهاست؛ به معناى جبران کردن ضربه‌هایى است که بر خودمان و بر دیگران وارد کردیم.» ۱۳۸۴/۰۸/۰۸