حضرت آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، بعد از یک عمر تلاش و مجاهدت بی‌وقفه علمی و عملی، در سن ۱۰۳ سالگی دعوت حق را لبیک گفت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی در پیامی که به‌مناسبت ارتحال این عالم پرسابقه صادر کردند، ایشان را «مرجع بصیر و دلسوز برای انقلاب و کشور» توصیف کردند.
به همین مناسبت پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این یادداشت، به گوشه‌هایی از حیات علمی و سیاسی و اجتماعی آن فقیه عالیمقام پرداخته است.

از برجستگان علمی و عملی حوزه علمیه قم
حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی به‌واسطه هوش سرشار و همچنین جهد و مجاهدت علمی و خستگی‌ناپذیری در حوزه کسب علم و دانش از محضر اساتید شاخصی همچون سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمدتقی خوانساری، سیدمحمدحجت کوه‌کمره‌ای، سیدصدرالدین صدرعاملی، سیدمحمدرضا گلپایگانی در قم بهره برد و همچنین از درس محمدکاظم شیرازی، سیدجمال‌الدین گلپایگانی و شیخ محمدعلی کاظمی‌ خراسانی در شهر نجف بهره گرفت؛(۱) تلاشی علمی‌ای که حاصل آن تسلط بر علوم فقه و اصول، تفسیر، کلام، رجال و درایه و ... شد. به تعبیر رهبر انقلاب: «ایشان از استوانه‌های حوزه علمیه قم و از برجستگان علمی و عملی و پرسابقه‌ترین عالم دینی در آن حوزه مبارک بودند.»(۲)

از برترین شاگردان حضرت آیت‌الله بروجردی
حضرت آیت‌الله بروجردی که از جمله بزرگ‌ترین مراجع جهان تشیع و یکی از ارکان اصلی قوام و هویت حوزه علمیه قم محسوب می‌شود، پس از دوران تأسیس حوزه علمیه قم توسط شیخ عبدالکریم حائری یزدی، بیشترین نقش را در آن دوران در تربیت شاگردان و پرورش مکتب فقهی و اصولی حوزه علمیه قم داشت به‌گونه‌ای که بسیاری از مراجع تقلید همچون آیات سیدرضا گلپایگانی، میرزاجوادآقا تبریزی، فاضل لنکرانی، محمدتقی بهجت و... از شاگردان درس حضرت آیت‌الله بروجردی محسوب می‌شوند. آیت‌الله صافی گلپایگانی نیز «در دوران مرحوم آیةالله بروجردی در شمار برترین تلامذه آن استاد بزرگ»(۳) محسوب می‌شد که این نشان‌دهنده فضل علمی، درک عمیق و تسلط آن مرحوم بر مباحث فقهی و اصولی است. به همین خاطر بود که آیت‌الله صافی گلپایگانی از سوی آیت‌الله بروجردی به‌عنوان اصحاب خاص استفتای ایشان انتخاب‌ شد و پاسخ‌گویی به سؤالات فقهی و کلامی مهم به وی واگذار شد. ایشان در سال‌های پس از رحلت حضرت آیت‌الله بروجردی و در «زمان مرحوم آیةالله سیدمحمدرضا گلپایگانی همراه و مشاور علمی و عملی ایشان»(۴) بود.

حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی، تلاش‌های علمی خود را به‌صورت ممتد پیگیری و سال‌ها در کسوت استاد حوزه علمیه قم، شاگردان زیادی را تربیت کرد. آثار و کتب ایشان در بیش از ۱۵۰ مجلد تألیف شده است.

مرجع بصیر
حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی در «دوران انقلاب، امین و مورد اعتماد حضرت امام خمینی رحمةالله‌علیه به‌شمار می‌رفتند.»(۵) ایشان در سال ١٣۵٨، از استان مرکزی به نمایندگی مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ‌ایران انتخاب شد و همواره مواضع سیاسی و انقلابی و مذهبی ایشان موردتوجه نمایندگان منتخب در مجلس خبرگان بود.

مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی در نطقی که به‌صورت مشروح داشت، بر ضرورت عرضه مکتب و مرام سیاسی اسلام تأکید می‌کند: «ما اصلاً برای این آمده‌ایم که مکتب اسلام را در اینجا عرضه کنیم و بفهمانیم که اسلام هم خودش یک نظام مستقلی است و یک نظامی است غیر از نظام‌های دیگر، نه حکومت مردم بر مردم است به آن معنایی که عرض کردم، نه اینکه مردم در حکومت وارد نیستند و نمی‌توانند دخالت کنند و ما به آن معنی حکومت بر مردم که «ان الحکم الا لله» نباشد این نمی‌شود، در اسلام حکومت خدا بر مردم است.»(۶) ایشان معتقد بود که «در عصر غیبت، نظام و امور مردم در دست فقهاست. این‌‌ ‌‌موضوع را من در کتاب‌های «التعزیر»، «ولایت تکوینی و تشریعی» و «ضرورت‌‌ ‌‌حکومت» یادآوری کرده و نوشته‌ام که در عصر غیبت حکومت باید باشد و ضرورت دارد. این‌ها مسائلی است که بین شیعه مشهور و معروف بوده است.»(۷)

مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی در همان سال‌های ابتدایی انقلاب، از طرف بنیان‌گذار جمهوری اسلامی،‌ حضرت امام خمینی رحمه‌الله‌علیه، به عضویت فقهای شورای نگهبان انتخاب شد و مدتی مسئولیت دبیری آن شورا را عهده‌دار بود که نظرات و مواضع مهم ایشان در شورای نگهبان در حفظ هویت اسلامی‌ نظام و پاسداری از احکام معروف و مشهور است. به همین خاطر بود که ایشان «سال‌ها در شورای نگهبان رکن اصلی آن شورا محسوب می‌شدند.»(۸)

مرجع بصیری که سال‌های سال حامی و ناصح دل‌سوز انقلاب اسلامی بود و پس از رحلت امام خمینی رحمه‌الله‌علیه نیز چنانچه رهبر انقلاب می‌فرمایند: «همواره درباره‌ مسائل انقلاب و کشور، دل‌سوزانه و مسئولانه ورود می‌کردند و بارها اینجانب را از نظرات و مشورت‌های خود مطلع و بهره‌مند می‌ساختند.»(۹)

سالیان دراز، مشی سیاسی حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی نشان‌دهنده بصیرت و عمق دید سیاسی وی در حمایت از اصل انقلاب اسلامی و همراهی با امام خمینی رحمه‌الله‌علیه و رهبر انقلاب بود که نمونه آن حمایت از انقلاب اسلامی در صحنه‌های گوناگون سیاسی همچون دفاع مقدس، محکومیت فتنه ۸۸، تکریم یاد و نام شهید حاج‌قاسم سلیمانی و دعوت از آحاد مردم برای حضور در انتخابات گوناگون کشور بود.

دارای حافظه تاریخی و دغدغه‌دار مسائل اجتماعی
«قریحه‌ شعری، حافظه‌ تاریخی و پرداختن به مسائل اجتماعی از دیگر ابعاد شخصیت این عالم کهنسال و بزرگوار بود.»(۱۰) شخصیت شکل‌گرفته آن بزرگوار که ترکیبی از حافظه تاریخی و زبان نغز بود، موجب شد تا ایشان تجربیات ارجمند خویش را با زبان لین و با دل‌سوزی تمام در اختیار افراد مختلف به‌خصوص افراد مؤثر در فعالیت‌های حوزوی، اجرایی، سیاسی و فرهنگی قرار دهد.  

تعظیم شعائر الهی؛ بزرگداشت و احیاء امر اهل‌بیت علیهم‌السلام؛ تحکیم هویت اسلامی؛ توجه به فرهنگ انتظار و مهدویت؛ حفظ عزت و سربلندی کشور؛ ضرورت عقلانیت و تدبیر عالمانه اداره کشور؛ ضرورت انتخاب مدیران صالح و دل‌سوز برای اداره امور مردم؛ توجه مسئولان کشور به مسئله اقتصاد و رفع مشکلات تورم و گرانی و لزوم دست‌گیری از محرومان جامعه و توجه به فقرا و ایتام؛ ضرورت آگاه‌بودن نسل جوان به نقشه‌های استعماری؛ تقویت فرهنگ امربه‌معروف و نهی‌از‌منکر و توصیه به حفظ امور شرعی و اخلاقی همچون حجاب، بخشی از توصیه‌های ایشان در دیدارهای مختلف با مردم و مسئولان در طول این سال‌ها بود.

شیخِ حوزه‌های علمیه با تجربه سالیان طولانی تحصیل، ایفای نقش در مجلس خبرگان و دبیری شورای نگهبان به‌خوبی به مشکلات و تنگناهای امور اجرایی اشراف داشت و پس از بیان توصیه‌ها و نصایح با محبت و تکریم و دعا، مسئولان را برای انجام بهتر وظیفه خویش تشویق می‌کرد.

در پایان، غیرت دینی و بصیرت حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی و حساسیت ایشان نسبت به مقدسات و مبانی و شعائر دینی و دل‌سوزی ایشان نسبت به مسائل اجتماعی و فرهنگی و سیاسی کشور و امور جهان اسلام و شیعیان، درسی است که می‌تواند الگویی برای دیگران به‌خصوص طلاب و فضلای حوزوی باشد.

پی‌نوشت:

(۱ زندگی‌نامه حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی، قابل دسترسی در https://saafi.com