1400/08/23
طاهره صفارزاده، بانوی ایرانی، سیمای جهانی
«خانم صفارزاده بحمدالله رتبهی شعری بسیار والا و برجستهیی دارند؛ این خیلی جای خوشحالی است. خانم صفارزاده بحمدالله زبانشان، زبان بسیار خوبی است؛ یعنی سطح شعرشان واقعاً خیلی بالاست.» این عبارات بخشی از بیانات رهبرانقلاب در تمجید از جایگاه ادبی بانو طاهرهصفارزاده است. مرحوم صفارزاده شاعر، ادیب و مترجم قرآنمجید بود که از ایشان آثار متعددی در زمینه ترجمه و شعر به یادگار مانده است.بخش زن و خانواده پایگاه اطلاعرسانی KHAMENEI.IR (ریحانه)، به مناسبت ۲۷ آبان ماه، زاد روز این شاعره، مروری بر زندگی و فعالیتماندگار این بانوی ادیب داشته است.
بانو طاهره صفارزاده همنشین قرآن و حدیث و شعر است. به یاری این نیروهاست که از کنار مرداب نفس به سلامت میگذرد و به دانشِ بیتفاوت و هنرِ بیتعهد تن نمیسپارد. او زبان بیگانه را میآموزد و با بیگانگان نیز نشست و برخاست دارد، اما نه همچون دیگرانی که پیشینهی فرهنگی و مذهبی خود را متاعی بیارزش میدانند و حشر و نشرشان با غربیها آنها را واژگون میکند؛ او از این تعامل، بهترین بهره را میبرد و بعدها کلام وحی را به زبان انگلیسی برمیگرداند تا تشنگان حقیقت و ایمان را سیراب کند. کتاب «ترجمهی مفاهیم بنیادی قرآن مجید»، خدمت متعالی دیگری است از او بعد از تسلط بر زبان انگلیسی و تدبر در قرآن. صفاررزاده در آمریکا به عضویت گروه نویسندگان بینالمللی درمیآید و به او درجهای اعطا میشود که ویژهی نویسندگان صاحبرأی و دارای قوهی نظریهپردازی و نقد است. وقتی صفارزاده به ایران بازمیگردد، اولین کسی است که ترجمه را در جایگاه یک دانش، تدریس میکند و به نقد علمی آن میپردازد؛ ازاینرو میتوان او را با عنوان «بنیانگذار تدریس علمیِ ترجمه» در ایران شناخت.ریاست بر دانشگاه شهید بهشتی و دانشکدهی ادبیات آن، گویای مقبولیت طاهره صفارزاده در فضای دانشگاهی کشور نیز هست. او در زمان تصدی این کرسیها، خدمات شایانی به دانشگاه و دانشجویان ارائه میکند که از آن جمله تألیف کتابهایی به زبانهای دیگر برای رشتههای مختلف دانشگاهی است.
طاهره صفارزاده و شعر بیداریطاهرهی شاعره، با مدد پژوهشها و مطالعات فراوانش در ادبیات، با زبانی نو «شعر طنین» را به دنیای ادب عرضه میکند که شعر پایداری است با مضامین دینی. آنجا که از بیداری و پایداری و از شوریدن بر ستمکاری میسُراید، رایحهی آسمانی آیات قرآن در شعرش به مشام میرسد. او نه چون شاعران فرورفته در روزمرگی و تکرار، بلکه همانند یک مجاهد بیدار، خود را همخون ستمدیدگان میبیند و بر ستمگرانی که بر خود، نام ابَرقدرت نهادهاند، میتازد: «در منتهای صبر و ستیز/ باید دانست/ که در مقام قادر یکتا/ قدرت وجود ندارد/ یگانه ابرقدرت اوست.» تلاش او بر هنجارشکنی و هنجارستیزی نیست، بلکه با اجتهاد ادبی و اِشرافی که بر فضاهای گوناگون علمی و ادبی دارد، یک هنجارِ نو پدید میآورد و شعرش در سیاقی تازه و رکودگریز جلوهنمایی میکند. طاهره صفارزاده معتقد است که: «عاطفه و احساس یک بخش جزئی در شعر هستند؛ شاعر باید مسئولانه اندیشه کند!»
صفارزاده پس از انقلاب، با یاری نویسندگان دیگر، مرکزی را با نام «کانون فرهنگی نهضت اسلامی» تأسیس میکند و در جذب و گردهمآیی شاعران مسلمان و انقلابی میکوشد.
در روزگاری که نواختن ساز مخالفت با دین و انقلاب، به خودی خود، نویسندگان را به درجهی مجعول روشنفکری میرساند، این بانوی روشنروان خدمت به قرآن را درپیشمیگیرد و آن را هم به زبانهای فارسی و انگلیسی ترجمه میکند و هم در چکامههای ارزشمندش یاد کلمات نورانی این کتاب بیهمتا را زنده نگاه میدارد.
نامآوری و فعالیت ادبی صفارزاد پیش از انقلاب، او را از همقدمی با انقلاب بازنمیدارد؛ چراکه او همواره در پی روشنی است. او با معمار انقلابِ بیسابقهی ایران بیعت میکند و حتی پیش از انقلاب، در شعرش امام روحالله را جلودار حماسه و معلم بیداری میبینیم: «بازآ/ بازآ/ ای مهربان معلم بیداری/ ای رهبر نبرد رهایی/ بیداری از سروش قم آمد/ و خانههای قبرگونه شکافت/ انسان ز خواب گران برخاست.»
شعر صفارزاده دور محور حقیقت، دینباوری و اندیشه میگردد. او به شعر نیمایی، رنگی الهی و دینی میبخشد؛ «خدا و شعر/ اینهایند/ پیوندان جاویدم.» در «دفتر صبح» به مظلومیت ملتها اشاره کرده و دروغهای مداوم مجامعی را افشا میکند که تنها در لایهی نام و ادعا مدافع حقوق ملتها هستند. کتاب شعر «سفر پنجم» سرودههایی از او را دربردارد که راجعبه مقاومت است با درونمایهای دینی. قلمش از شتابزدگی بهدور است و آشنایی با کلام وحی و ادبیات کهن و ریشهدار ایران، به شعرش رزانت و متانت میدهد.
آثار خانم طاهره صفارزاده نهتنها در ایرانِ پیش و پس از انقلاب، بلکه در محافل علمی و ادبی دنیا مورد توجه است. در کشورهای دیگر، سرودههای انگلیسی این بانو به زبانهای مختلف ترجمه شده و از چنان اعتباری برخوردار است که گاهی به عنوان واحدهای درسی تدریس میشود. برخی اهالی موسیقی و نوازندگان غربی برای ساختن آهنگهایشان، از شعرهای انگلیسی او و یا ترجمهی اشعار فارسی او استفاده کردهاند یا دستکم از این متون باارزش الهام گرفتهاند.
افتخاراتی که بانوی ایرانی برای زنان مسلمان کسب میکندجشنوارهی بینالمللی داکا که در سال ۶۷ برگزار میشود، در طاهره صفارزاده درجهای از اعتبار و دانش میبیند که او را به عنوان یکی از پنج بنیانگذار کمیتهی ترجمهی آسیا معرفی میکند. در سال ۱۳۷۱ وزارت علوم و آموزش عالی، به او عنوان استاد نمونهی کشوری میدهد. در سال ۱۳۸۰ مفتخر به دریافت عنوان «خادم القرآن» میشود و این، پس از انتشار ترجمهی قرآن کریم به زبانهای فارسی و انگلیسی است. یکی دیگر از برگهای درخشان زندگی او این است که در سال ۲۰۰۶ سازمان نویسندگان آسیا و آفریقا او را بانوی مسلمان و شاعر مبارز معرفی میکند. این سازمان، دکتر طاهره صفارزاده را «مبارز بزرگ، شاعر و نویسندهی ارجمند ایرانی، نمونهی والایی برای زن مسلمان و مؤمن» میخواند که وجود او مایهی افتخار هر مسلمانی است. سازمان یادشده، تاریخچهی مبارزاتی و دانش فراوان این شخصیت را درخور بزرگداشت اعلام میکند.
آثار خانم صفارزادهاگر مقالات و مصاحبههای علمی و اجتماعی صفارزاده را در نظر نگیریم، دستکم باید به تعدّد مجموعههای شعر و کتابهای ترجمهاش اشاره کنیم که در مجال قرآن و حدیث و دانش و ادبیات منتشر کرده است. ترجمهی اشعار او به زبانهای مختلف، از خوشوقتی خوانندگان شعر جهان است.
تعدادی از آثار این شاعر فرهیخته عبارتند از:اصول و مبانی ترجمه/ ترجمههای نامفهوم/ ترجمهی مفاهیم بنیادی قرآن مجید/ ترجمههای قرآن مجید به فارسی و انگلیسی/ مفاهیم قرآن در حدیث نبوی؛ گزیدهای از نهجالفصاحه با ترجمهی فارسی و انگلیسی/ ترجمهی ادعیهی مشهور شیعه.
و مجموعههای شعر: پیوندهای تلخ/ رهگذر مهتاب/ طنین در دلتا/ سد و بازوان/ سفر پنجم/ حرکت و دیروز/ بیعت با بیداری/ مردان منحنی/ دیدار صبح/ در پیشواز صلح/ هفت سفر/ روشنگران راه.
طاهره صفارزاده در سن ۷۲ سالگی و در آبان ۱۳۸۷ از دنیا میرود. رهبر انقلاب به شاعران تسلیت میگویند و در ضمن پیامی، این بانوی درخشاننام را «مترجم قرآن، و نویسنده و شاعر خلاق» وصف کرده و ترجمهی او را از قرآن، «ترجمهای ماندگار» میخوانند.