این روزها و با شدت گرفتن بیماری همه‌گیر کرونا، مساله مقابله با این ویروس منحوس به یکی از مهمترین دغدغه های مردم و مسوولان تبدیل شده است. مساله‌ای که در پیام تلویزیونی اخیر رهبر انقلاب در ۲۰ مردادماه بر ابعاد مختلف آن تاکید شد و یکی از این نقاط، تلاش مضاعف در تامین واکسن برای همه مردم اعم از تولید و واردات است. اما داستان واردات واکسن مطمئن و بدعهدی برخی کشورها در این زمینه چه بوده است؟ انتشار جزئیات توافق صورت‌گرفته بین مسئولان رژیم صهیونیستی و یک شرکت آمریکایی تولید واکسن در زمستان سال گذشته بسیاری را شگفت‌‌زده کرد. این قرارداد در حالی امضاء شده بود که سازمان غذا و داروی آمریکا به عنوان یگانه نهاد تاییدکننده موضوعات دارویی در این کشور هنوز تأییدیه‌ای برای این محصول صادر نکرده بود. مسئولان رژیم اشغالگر قدس تا انتهای مسیر را پیش رفته بودند. انتخابات در پیش بود و هر یک از دو حزب اصلی صهیونیست تلاش داشتند تا از واکسیناسیون عمومی به عنوان یک برگ برنده انتخاباتی بهره ببرند.

رژیم صهیونیستی متعهد شده بود در ازای دریافت فوری واکسن از این شرکت آمریکایی، نتایج حاصل شده را سریع و در مقیاسی گسترده در اختیار شرکت آمریکایی بگذارند. بافت جمعیتی ساکن در سرزمین‌های اشغالی شامل افرادی از چهارگوشه دنیا و نژادها و ملیت‌های گوناگون بود که آن را تبدیل به یک آزمایشگاه بزرگ انسانی برای این شرکت آمریکایی می‌کرد. این مساله را خود مقامات صهیونیست هم اذعان کرده بودند. طرف آمریکایی اثرات محصول خود را در عرصه میدانی مشاهده می‌کرد و طرف صهیونیست هم به منافع سیاسی خود می‌رسید!

این ابهامات در کنار بعضی سوابق این شرکت و اتهامی که یک دهه قبل مبنی بر تبلیغات گمراه‌کننده به آن وارد شده بود، در کنار تجربیات تلخ تاریخی و ضدبشری که توسط کشورهای سلطه‌گر رقم خورده بود برای جمهوری اسلامی ایران کافی بود تا بدبینی‌اش به واکسن آمریکایی تقویت شود. در کنار همه اینها مساله خون‌های آلوده‌ وارداتی از فرانسه در دهه ۶۰ هم پابرجا بود. خون‌هایی که با خود ویروس ایدز را برای ایرانیان به ارمغان آوردند. همه این‌ها باعث شد تا زمان مقتضی و اطمینان از ماجرا، کسی زیر بار واردات و مصرف واکسن آمریکایی‌ نرود. موضوعی که رهبر انقلاب هم در بیانات خود در دی‌ماه ۹۹ به آن تاکید کردند: «ورود واکسن آمریکایی و انگلیسی به کشور ممنوع است ... البته من به فرانسه هم خوش‌بین نیستم؛ چون سابقه ورود خون‌های آلوده را داریم.» ۱۳۹۹/۱۰/۱۹

با وجود منع واردات مستقیم از آمریکا، درخواست واردات از سایر کشورهای صادر کننده معتبر هنوز پابرجا بود حتی فایزرهای غیرآمریکایی که قرار بود در کشورهای دیگر و به صورت قابل اطمینان تولید شوند. چند روز قبل از تاکیدهای رهبر انقلاب در دی‌ماه ۱۳۹۹ رئیس وقت بانک مرکزی اعلام کرده بود هزینه ارزی لازم برای خرید ۱۶ میلیون دُز واکسن به حساب سازمان بهداشت جهانی واریز شده است. دستور کار نهادهای مسئول مشخص بود؛ تأمین واکسن مطمئن اعم از واردات یا تولید داخل با در نظر گرفتن منع واردات واکسن از آمریکا و انگلیس. رئیس سازمان غذا و دارو این را صراحتا اعلام کرده بود که منابع و شرکت‌های معتبر خارجی دیگری از کوبا، روسیه و چین شناسایی شده‌اند که توانایی تولید واکسن در مقیاس بالا را دارند. هنوز یک‌ماه از تاکیدهای رهبر انقلاب نگذشته بود که اوّلین محموله واکسن وارداتی در ۱۶ بهمن ۱۳۹۹ وارد ایران شد.

از زمستان ۱۳۹۹، آرام آرام واکسنهای غیرآمریکایی و غیرانگلیسی نیز به جهان عرضه شده بود.مشهورترین‌ واکسن‌ها اسپوتنیک روسیه، آسترازنکای کره جنوبی، سینوفارم چین و بهارات بیوتک هند بودند؛ واکسن‌هایی که هم در میان دیگر کشورها مقبول افتادند و هم در برنامه وارداتی ایران قرار گرفتند. هرچند با وجود منع واردات واکسن آمریکایی، برنامه واردات دیگر واکسن‌های مطمئن از زمستان ۱۳۹۹ آغاز شد؛ امّا یک مساله باعث شد تا مسیر واردات هموار شود؛ موفقیت واکسن ایرانی و عملیاتی‌شدن آن در اواخر بهار ۱۴۰۰. موضوعی که در آخرین دیدار کابینه دولت دوازدهم با رهبر انقلاب هم از سوی رئیس‌جمهور وقت صریحاً به آن اشاره شد. چندی بعد رهبر انقلاب نیز در پیام تلویزیونی بیستم مرداد به نقل از مسئولان وقت به این موضوع اشاره کردند: «خب خوشبختانه در داخل، تولید واکسن انجام گرفت و تولید داخلی به‌نحوی موجب شد که واردات خارجی هم آسان‌تر بشود، همین‌طور که مسئولین این را بر زبان آوردند و گفتند.» ۱۴۰۰/۵/۲۰

بررسی آمار واردات واکسن، قبل و بعد از نهایی‌شدن تولید داخلی هم این موضوع را تایید می‌کند. در‌حالی‌که طی ۵ ماه از بهمن ۹۹ تا خرداد ۱۴۰۰ حدود ۱۰ میلیون دُز واکسن وارد ایران شد، این آمار اما در دو ماه تیر و مرداد، یعنی بعد از نهایی‌شدن موضوع واکسن داخلی به ۱۶.۷ میلیون دُز رسید تا واردات در این دو ماه به تنهایی از ۵ ماه گذشته بالاتر برود و مجموع واکسن‌های وارداتی تا آخر مرداد ۱۴۰۰ به ۲۶.۷ میلیون دُز برسد.

در کنار همه اینها ایران با وجود کارشکنی‌های تحریمی آمریکا، تأمین منابع ارزی برای طرح سازمان بهداشت جهانی موسوم به کواکس را هم از همان بهمن سال گذشته در دستور کار خود قرار داده بود، امّا آنچه از جانب طرح سازمان بهداشت جهانی هم عاید ایران شد، بسیار کمتر از چیزی بود که طرف خارجی تعهد داده بود. قرار بود در اسفندماه ۹۹، دو میلیون دُز واکسن به ایران تحویل داده شود، امّا بعد اعلام شد ۱.۲ میلیون دُز تحویل داده می‌شود،‌ ولی در نهایت آنچه تاکنون نصیب ایران شده بسیار کمتر از این مقدار است.

دلیل این بدعهدی‌ها توسط رئیس سازمان بهداشت جهانی اعلام شده است. اوایل امسال بود که رئیس این سازمان از نحوه توزیع واکسن در دنیا انتقاد کرده و اعلام کرده بود توازن توزیع واکسن در جهان هولناک است. به اعتقاد او بعضی کشورها با انعقاد قراردادهای دوجانبه با واکسن‌سازان در مقیاس بالا، دیگران را از دسترسی به واکسن محروم می‌کنند. نمونه‌اش کشوری مانند کانادا که حدود ۴ برابر مصرفش را پیش خرید کرده بود.

بحران کرونا منهای همه سختی ها و مشقت هایش، امّا یک زشتی بزرگ دیگر را دوباره به رخ بشر کشید؛ ناعادلانه‌بودن ساختارهای بین‌المللی! در این ساختارها، به کسی جز خود امید داشتن، تصوری واهی است. رهبر انقلاب هم بعدها در مرداد سال جاری با اشاره به بدقولی‌کردن عده‌ای در فروش واکسن، فرمودند: «اختلالی در برخی از موارد در مسئله‌ی تقسیم واکسن بین مردم به وجود آمد که البتّه عمدتاً ناشی از بدقولی کسانی بود که قول داده بودند واکسن را به ما بفروشند و بدقولی کردند. خب این یک بار دیگر به ملّت ایران و مسئولین کشور یادآوری میکند که ما بایستی در همه‌ی مسائل بتوانیم روی پای خودمان بِایستیم.» ۱۴۰۰/۵/۱ سازوکارهای حاکم بر این کره خاکی ناعادلانه‌تر از آن است که چیزی عاید دیگرانی شود که در باشگاه کشورهای سلطه‌گر نیستند. تنها راه غلبه بر این حلقه بسته، شکستن انحصار زورمداران جهان و قدرتمندترشدن است؛ مقصدی که البته رسیدن به آن اراده‌ و همتی بزرگ می‌طلبد؛ همتی که پشتوانه اش امید به خدا و عزم و اراده‌ است، نه چشمداشت به دست بیگانه.