رهبر انقلاب اسلامی در آخرین دیدار رئیس‌جمهور و هیئت دولت دوازدهم در آستانه عید غدیر خم فرمودند: «عید سعید غدیر، عید بسیار مهمّی است. حادثه‌ی غدیر جزو حوادث و وقایع تردید‌ناپذیر است؛ حالا در جزئیّات و گوشه‌کناره‌هایش در طول تاریخ بعضی از نویسندگان و تاریخ‌نویسان و امثال اینها سعی کرده‌اند یک تردیدهایی ایجاد بکنند -که همه‌ی اینها پاسخ داده شده- لکن در اصل این واقعه و اینکه رسول مکرّم (صلّی ‌الله ‌علیه‌ و آله ‌و سلّم) در این حادثه امیرالمؤمنین را با این عنوان «مَن کُنتُ مَولَاهُ فَهَذَا عَلیٌّ مَولَاه» معرّفی کرد هیچ تردیدی نیست و این جزو وقایع تردیدناپذیر است.» پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR به همین مناسبت گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین سیّدمحمد باقر علوی تهرانی، درباره‌ی این عید بزرگ داشته است.

  چه جایگاه و ویژگی‌هایی برای عید غدیر در روایات ذکر شده است؟
بسم الله الرّحمن الرّحیم؛ در پاسخ به این سؤال می‌توان جایگاه عید غدیر را با روایتی از حضرت صادق علیه‌السلام بیان کرد. امام در جمعی از دوستان و شیعیانشان از آن‌ها سؤال کردند که: «یعرفون یوما شید الله به الاسلام، و أظهر به منار الدین، و جعله عیدا لنا و لموالینا و شیعتنا»؛ آیا روزی را که خدا به‌وسیله‌ی آن بنای اسلام را محکم و رفیع و مناره‌ی دین را آشکار کرد و آن را برای ما و دوستداران و شیعیانمان عید قرار داد، می‌شناسید؟ در واقع امام در این فقره دین را تشبیه به یک ساختمان کردند و فرمودند در این روز بنای این ساختمان در مقابل حوادث مستحکم شد؛ اگر کسی بخواهد ایمنی و امنیت داشته باشد، باید داخل ساختمان باشد و خداوند بنای این ساختمان را رفیع قرار داد برای اینکه نسبت به ادیان دیگر تفوق داشته باشد، نه برابری.

منار یعنی ستون بلند، گلدسته‌ای که برای مساجد تعبیه می‌کنند که در آنجا چراغ روشن شود تا دیگرانی که از اطراف و اکناف می‌آیند، مسیر مسجد را گم نکنند. بعد اصحاب در پاسخ‌ به سؤال حضرت گفتند: «فقالوا: الله و رسوله و ابن رسوله اعلم أیوم الفطر هو، یا سیدنا؟ قال: لا. قالوا: أفیوم الاضحی هو؟ قال: لا، و هذان یومان جلیلان شریفان، و یوم منار الدین أشرف منهما، و هو الیوم الثامن عشر من ذی الحجه»؛ خدا و پیامبر و پسر پیامبرش داناترند. ای سرور ما، آیا روز فطر است؟ فرمود: نه، گفتند: آیا روز قربان است؟ فرمود نه، این دو روز از جلالت و شرافتی برخوردارند، ولی روز آشکارشدن مناره‌ی دین شریف‌تر از این‌هاست و آن روز هجدهم ذی‌الحجه است.

مگر راه گم می‌شود؟ بله! راه گم می‌شود. بعد از رسول خدا راه گم می‌شود. مستند قرآنی دارید؟ بله! مستند قرآنی داریم. آیه‌ی ۱۴۴ سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران می‌فرماید: «وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِکُمْ ۚ وَمَنْ یَنْقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئًا ۗ وَسَیَجْزِی اللَّهُ الشَّاکِرِین»؛ محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم جز یک پیامبر نیست که پیش از او نیز پیغمبرانی بودند و درگذشتند، آیا اگر او به مرگ یا شهادت درگذشت شما باز به دین جاهلیّت خود رجوع خواهید کرد؟ پس هر که مرتد شود به خدا ضرری نخواهد رسانید. البته خدا جزای نیک اعمال به شکرگزاران عطا کند. حالا برای گم‌نکردن راه باید چه کنیم؟ باید به هجدهم ذی‌الحجه پیوند بخوریم؛‌ چون منار دین و چراغ است و باید قطب‌نمایمان را رو به امیرالمؤمنین علیه‌السلام قرار بدهیم.

آ‌یا عید غدیر مخصوص جامعه‌ی شیعیان است یا پیامبر این ولایت را برای تمام مسلمانان اعلام کرد؟
هر امر و شأنی که به اسلام برمی‌گردد برای بشر الی‌یوم‌القیامه است. حالا عده‌ای می‌پذیرند فهو مؤمن و عده‌ای نمی‌پذیرند و منکر می‌شوند، ولی این انکار و نفی آن حقیقت را از بین نمی‌برد و به قوت خودش باقی است. فلذا، عید غدیر مانند تمام مسائل مطرح‌شده برای دین، عمومی است.

در کتاب شریف اثبات‌الهداة مرحوم شیخ حر عاملی از رسول خدا آمده است که می‌فرماید: «یَومُ غَدیرِ خُمٍّ أفضَلُ أعیادِ اُمَّتی»؛  روز غدیر خم برترین عید در بین اعیاد برای امت من است. خب عید غدیر چه روزی است؟ در ادامه پیامبر می‌فرماید: «وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذی أمَرَنی اللهُ فیه بِنَصْبِ أخیً علیِّ بن أَبی طالِبٍٍ عَلَماً لِأُمَّتی تَهْتَدُونَ بِهِ مِنْ بَعْدی»؛ و آن روزی است که خدا مرا فرمان داد برادرم علی‌بن‌ابی‌طالب را به جانشینی خویش منصوب سازم تا در نبود من مردم به‌وسیله‌ی او هدایت شوند. پیامبر اکرم هدف را هم بیان می‌کند. عَلَم دین است و به‌واسطه‌ی او امت هدایت پیدا می‌کند. غدیر خم هدایت و گم‌نشدن راه است.

حضرت صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «مَا بَعَثَ اللَهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیّاً قَطُّ إِلَّا وَ تَعَیَّدَ فِی هَذَا الْیَوْم وَ عَرَفَ حُرْمَتَه»؛ هیچ پیامبری به نبوت برانگیخته نشد، مگر اینکه این روز را عید گرفت و خدا احترام این روز را به او شناساند. این حدیث دو وجهی است. ما حدیث صحیحی داریم که بعثت انبیاء منوط به پذیرش ولایت حضرت امیر علیه‌السلام است. ابن‌ مسعود از رسول اکرم نقل می‌کند که جبرئیل در معراج به من گفت از ارواح انبیاء سؤال کن که چگونه به پیامبری مبعوث شدید. من هم سؤال کردم و انبیاء پاسخ دادند: «بُعِثنا بِوِلایَتِکَ و وِلایَة عَلیّ بن أبی طالب.»؛ یعنی ما به سبب پذیرش ولایت شما و علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام به مقام پیامبری برگزیده شدیم.

پس، این روز هم برای گذشتگان و هم برای امت اسلامی است و اختصاص به شیعه ندارد. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «هُـوَ عیـدُالله ِ الاَْکْبَرُ وَ ما بَعَثَ الله ُ نَبِیّـا اِلاّ وَ تَعَیَّدَ فِى هذَا الْیَومِ وَ عَرَفَ حُرْمَتَهُ وَ اِسْمُهُ فِى السَّماءِ یَوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْـهُودِ وَ فِى الاَْرْضِ یَوْمُ الْمیثاقِ الْمأخُوذِ وَ الْجَمْعِ الْمَشْـهُودِ »؛ روز غدیر خم عید بزرگ خداست و خدا پیامبرى مبعوث‌نکرده، مگر اینکه این روز را عیدگرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان و در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانى است. درواقع این روایت دارد به ما می‌گوید که غدیر را باید خیلی ترویج کرد، چراکه روز همایش آشکار و عمومی است.

پیام اصلی غدیر برای امت اسلامی چیست؟
پیام اصلی غدیر پیام امامت است. حضرت گفتند آن رسالتی که ۱۲۴ هزار پیامبر آوردند در من خلاصه شد و استمرار آن رسالتی که من آوردم باید ادامه پیدا کند و در کسی باشد که بتواند آن رسالت ۱۲۴ هزار پیامبر را محقق کند و عینیت به آن ببخشد. لذا، آن آدم باید کسی باشد که رابطه‌اش با من این همانی باشد؛ یعنی من روز غدیر همانی می‌آورم که ۲۷ رجب آمده، مگر در منصب رسالت. این همانی‌بودن، یعنی جا برای دیگری وجود ندارد. هرچقدر هم برای خودتان فضیلت درست کنید، اصلاً، وجود ندارد و این همان است. لذا، در این زمینه برای اثبات این همانی روایات متعددی وجود دارد.

رسول اکرم می‌فرماید: «أَنَا وَ عَلِىٌّ مِنْ شَجَرَهٍ واحِدَه»؛ من و علی از نور واحده هستیم و علی نظیر و نفس من است. حضرت می‌فرماید کف علی کف من است؛ یعنی آنچه علی با دست مبارکش تقسیم می‌کند همان چیزی است که من با دستم تقسیم می‌کنم. لذا، منصب امامت استمرار منصب نبوت است و همان ویژگی‌هایی را که نبی مکرم دارد، ائمه‌ی معصومین سلام‌الله‌علیهم هم دارند. این مسئله شاهد قرآنی هم دارد. آیه‌ی ۶۱ سوره‌ی آل  عمران که به آیه‌ی مباهله معروف است، می‌فرماید: «فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُم»؛ بگو بیایید ما و شما فرزندان و زنان و کسانی را که به‌منزله‌ی خودمان هستند، بخوانیم. مرحوم قاضی نورالله شوشتری در کتاب شریف احقاق الحق، جلد سه، صفحه‌ی ۴۶ می‌گوید ابناءنا به حسنین، نساءنا به حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و انفسنا به امیرالمؤمنین علیه‌السلام اشاره دارد و در پاورقی همین صفحات نام شصت نفر از بزرگان عامه را می‌آورد که ذیل آیه‌ی شریفه تصریح کرده‌اند که مراد از آیه‌ی مباهله اهل بیت هستند. مسلم در صحیح، احمد‌بن‌هنبل در مسند، حاکم در مستدرک، ابونعیم اصفهانی در دلایل‌النبوه، نیشابوری در اسباب النزول، فخر رازی در تفسیر الکبیر و آلوسی بیضاوی ابن اثیر همه‌ی شصت نفر را نام می‌برند که انفسنا امیرالمؤمنین علیه‌السلام است.

پس، پیام اصلی عید غدیر امامت است و هر آنچه که وجود نازنین نبی مکرم دارد، وجود نازنین ذوات مقدسه‌ی ائمه‌ی معصومین سلام‌الله‌اجمعین هم دارند.

رهبر انقلاب جمله‌ای دارند که می‌فرمایند: «عید غدیر عید ولایت است، عید سیاست است، عید دخالت مردم در امر حکومت است.» نظر حضرت‌عالی درباره‌ی فرمایش ایشان چیست؟
همان‌طور که عرض کردم، پیام اصلی غدیر امامت است. برای اینکه این موضوع روشن‌تر شود، من چند روایت در این‌باره می‌گویم. امام کاظم علیه‌السلام می‌فرماید: «مَا وَکَّدَ اَللَهُ عَلَى اَلْعِبَادِ فِی شَیْءٍ مِثْلَ مَا وَکَّدَ عَلَیْهِمْ بِالْإِقْرَارِ بِالْإِمَامَه»؛ خداوند به هیچ مسئله‌ای به اندازه‌ی مسئله‌ی امامت اقرار و اعتراف نکرده است.

امام باقر علیه‌السلام می‌فرماید: «بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوَلَایَةِ وَ لَمْ یُنَادَ بِشَیْ‌ءٍ مَا نُودِیَ بِالْوَلَایَةِ یَوْمَ الْغَدِیر»؛ اسلام پنج رکن دارد که یکی از آن ولایت است، امّا هیچ‌کدام به‌مثابه‌ی آن نیست.

رسول اکرم می‌فرماید: «وَالَّذی نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ ، لَو أنَّ عَبدًا جاءَ یَومَ القِیامَةِ بِعَمَلِ سَبعینَ نَبِیًّا ما قَبِلَ الله‌ُ ذلِکَ مِنهُ حَتّى یَلقاهُ بِوَلایَتی ووَلایَةِ أهلِ بَیتی»؛ سوگند به آن‌که جان محمّد در دست اوست، اگر در روز قیامت بنده‌اى با عمل هفتاد پیامبر حاضر شود خداوند آن‌ را از او نپذیرد، مگر اینکه با ولایت من و اهل بیتم خدا را دیدار کند. اینجا تنها بحث حکومت نیست. اگر عملی را بخواهند قبول کنند، باید ولایت اهل بیت در آن باشد. بحث حکومت جزئی از این مسئله است، نه تمام آن. حکومت، یعنی رابطه‌ی بین حاکم و ملت. اگر حاکم باشد و ملت نباشد، حکومتی معنا ندارد. اگر ملت باشد و حاکمیتی نباشد، باز معنا ندارد. بنابراین، برای تعیین و تقویت حاکم، ملت باید همیشه در صحنه باشند. در روز غدیر هم ۱۲۰ هزار نفر بیعت کردند، اما کوتاهی کردند و در سقیفه کاری را کردند که نباید می‌کردند.

با توجه به شرایط خاصی که منطقه‌ی ما دارد و اختلافات، نزاع و جنگ در برخی از کشورهاست، پیام امروز غدیر برای مسلمانان چیست؟
پیام همیشگی غدیر الی‌یوم‌القیامه همان آیات ۳۱ و ۳۲ سوره روم است که از فرقه‌فرقه‌کردن جامعه نهی می‌کند. خب، برای اینکه جامعه فرقه‌فرقه نشود، باید چه کار کنیم؟ حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها در خطبه‌ی فدکیه می‌فرمایند: «فَجَعَلَ اللهُ طاعَتَنا نِظاماً لِلمِلَّةِ وَ اِمامَتَنا أماناً لِلفِرقَه»؛ خداوند پیروی و اطاعت از ما را عامل انسجام جامعه قرارداده و امامت و پیشوایی ما عامل جلوگیری از تفرقه است. انسجام و پیوستگی جامعه بعد از پیغمبر با جامعه در زمان پیغمبر، امامت است. نسخه‌ی وحدت غدیر است. ما متأسفانه به این نسخه توجه کمی می‌کنیم. کتاب‌ ما، قبله‌‌ی ما و پیغمبر ما واحد است. رجوع به امامت امیرالمؤمنین علیه‌السلام وحدت است. پیام غدیر وحدت‌آفرین است، امّا متأسفانه عده‌ای این مسیر را تغییر دادند و ثمری هم نبردند و جامعه فرقه‌فرقه شد. به نظرم مهم‌ترین پیام غدیر همان وحدت است.

در پایان، اگر نکته‌ای باقی‌مانده بفرمایید ...
ما یک رسالتی در جامعه‌ی تشیع داریم و آن اهتمام‌ورزیدن به بحث غدیر است. مرحوم علامه‌ی امینی رحمه‌الله‌علیه همه‌ی عمر خود را در اثبات حقانیت امیرالمؤمنین علیه‌السلام گذاشت و ما هم نباید بگذاریم که این رسالت تمام شود. ما هم نقش داریم و باید آن را ترویج کنیم. من نمی‌خواهم خدای‌ناکرده جشن‌‌گرفتن و اطعام‌دادن را نفی کنم، ولی غدیر را در این‌ها خلاصه نکنیم. ما باید سبک زندگی و بندگی غدیر را ترویج کنیم؛ یعنی بحث‌های عمومی آن را ترویج کنیم. ما نتوانستیم سبک بندگی غدیر را ترویج کنیم. ما نتوانستیم سبک زندگی امیرالمؤمنین علیه‌السلام را ترویج کنیم. سبک زندگی امیرالمؤمنین علیه‌السلام مبتنی بر زهد، تقوا، عدالت و ... است. ما باید سبک زندگی امیرالمؤمنین علیه‌السلام را ترویج کنیم. ان‌شاءالله که بتوانیم این کار را انجام بدهیم.