1400/02/15
نگاهی به فرایند اشغالگری صهیونیست‌ها از دریچه کتاب «صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد»؛
قصه پر غصه یک سرزمین
زمستان ۹۶ بود که بیان خاطره از دیدار کوتاه دکتر موسی نجفی با رهبر انقلاب روی خط رسانه‌ها رفت. شرح کوتاهی از دیدار این استاد و محقق تاریخ با رهبر انقلاب و صحبتی که راجع به یک کتاب پدید آمده بود: «از نکات جالب این جلسه به روز بودن ایشان در زمینه فرهنگ و مطالعه کتاب است؛ در این مورد البته این بار نیز مثل دفعه قبل، جلوی ایشان کم آوردم چرا که ایشان کتابی را مطالعه کرده بودند که راجع به سقوط امپراطوری عثمانی بود. سوال کردند شما کتاب «صلحی که همه صلح ها را بر باد داد» را خوانده‌اید؟ جواب ما منفی بود. چون از چاپ کتاب زمان اندکی نگذشته و به اصطلاح تازه از تنور در آمده.»«صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد» به قلم دیوید فرامکین روایتی از فروپاشی امپراتوری عثمانی و شکل گیری منطقه‌ای است که در حال حاضر نقش مهمی در جغرافیای سیاسی جهان بازی میکند. منطقه‌ای که امروز غرب آسیا و خاورمیانه خوانده می‌‌شود و علاوه بر همه‌ی مسائل مهم دیگرش بیش از ۷۰ سال است که یک غصه‌ی تاریخی را هم با خود حمل میکند. کتاب نشان میدهد که چگونه سیاستمداران انگلیسی، فرانسوی و آمریکایی چهره‌پردازان اصلی منطقه پرالتهاب امروز در غرب آسیا شدند. اینان این منطقه را جزئی لاینفک یا بوته‌ی آزمایشی برای جهان‌بینی‌های سلطه‌جویانه خود میدانستند و با شور و شوق بر این عقیده بودند که قرن بیستم آرمانی غرب همچون ققنوسی از دل خاکستر جنگ جهانی اول بر می خیزد یا باید برخیزد. بدین سان، میتوان تاریخی را که این کتاب بدان پرداخته سفر پیدایش قرن بیستم و خاورمیانه‌ی امروزی دانست.
نویسنده‌ی کتاب با اذعان به اینکه منطقه‌ی امروزی در غرب آسیا محصول تصمیمات متفقین در جنگ جهانی اول و پس از آن است، تلاش میکند از مسیر تحقیق و پژوهش و جستجو در بایگانی‌ها، به چرایی و چگونگی و انگیزه‌های این تصمیم پی‌ببرد و مخاطب را با خود از پستوی تاریخ عبور دهد. به روند تصمیم‌گیری‌هایی می‌پردازد و از دوران یکه تازی اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۲ میلادی پرده بر می‌دارد. زمانی که دور هم نشستند و روی اراضی مسلمان باقی مانده از امپراطوری عثمانی تقسیم غنایم کردند و هر یک منطقه‌ای را به دندان کشیدند و مرزهای امروز را در غرب آسیا پدید می آوردند؛ به تعبیر خود نویسنده کتاب «عراق و اردن را انگلیسی‌ها اختراع کردند. حدود عربستان و کویت و عراق را یک کارمند دولت انگلیس در سال ۱۹۲۲ تعیین کرد و مرزهای میان مسلمانان و مسیحیان را فرانسه بین سوریه و لبنان و روسیه بین ارمنستان و آذربایجان شوروی کشید.» و از این میان، فلسطین به عنوان قصه پر غصه قرن، سهم انگلیس شد.
سهمی که البته سیاستمداران انگلیسی پیش از آن قولش را به یک جنبش سیاسی نژادپرست یهود داده بودند. کتاب با تبیین شرح وقایعی که منجر به تجزیه‌ی امپراتوری عثمانی در خلال جنگ جهانی اول تلاش میکند خواننده را از دل تاریخ عبور داده و به خصوص به مسئله‌ی فلسطین می‌پردازد. نشان میدهد که چگونه چرچیل که همیشه به آمال یهودیان و آزاری که دیده بودند با دلسوزی می‌نگریسته اما چون از مخالفت اعراب فلسطینی با صهیونیسم خبر داشت، معتقد بود که اگر برنامه‌ای بتواند استقامت اولیه را با مشوق‌ها و مصالحه های جذاب همراه کند، بر مخالفت ایشان غلبه خواهد کرد.
کتاب درخصوص مسئله‌ی فلسطین با دقت و ریزبینی، خط و ربط سیاستهای سیاستمداران غرب و به خصوص انگلیسی را پیگیری کرده و نشان میدهد، قیمومیتی که به امانت به انگلیس واگذار شده و قرار بود بعد از یک دوره گذار، حاکمیت منطقه‌ی فلسطین را به بومیان آن سرزمین واگذار کند چگونه با سیاستهای متعدد، صهیونیسم سیاسی را زیر چتر حمایت مستقیم و غیرمستقیم خود آورد و در نهایت هم با تکه‌تکه کردن خاک و زمین و حریم دیگران، کشوری جعلی روی سرزمین‌های اسلامی بنا کرد. غده‌ای که تا امروز دمل چرکین اشغال را بر پیکره‌ی منطقه تحمیل کرده است.
نویسنده در پایان کتاب با تأکید مجدد بر اینکه شکل کنونی خاورمیانه حاصل تقسیمات قدرتهای اروپایی است معتقد است وقایع سال های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۲ گرچه مسئله‌ی خاورمیانه اروپا را حل کرد، مسئله‌ای خاورمیانه برای خود خاورمیانه آفرید. او در ادامه با بیان این مسئله که، در خاورمیانه این مناقشات از این هم فراتر میروند و از این پس مسائل ظاهراً چاره ناپذیر اما مشخصی مثل آینده‌ی سیاسی کردها یا سرنوشت سیاسی اعراب فلسطین، به شکل عمومی‌تری خود نمایی میکند، این پرسش را مطرح میکند که آیا نظام سیاسی مدرن که اختراعی اروپایی است و در خاورمیانه جنبه‌ی وارداتی دارد -و یکی از ویژگی‌های آن تقسیم کره‌ی زمین به دولتهای سکولار مستقل بر اساس شهروندی ملی است- در خاک بیگانه‌ی خاورمیانه دوام خواهد یافت؟
در واپسین جملات کتاب، فرامکین که گویی قصه‌ی پرغصه‌ی این روزهای این منطقه را به تماشا نشسته است، در یک جمع‌بندی غیر رسمی از مجموع مطالب کتابش می‌نویسد: ترتیبات سال ۱۹۲۲ تماماً و حتی اکثراً در گذشته نمانده‌اند و تا امروز در کانون جنگها و اختلافات و سیاستهای خاورمیانه‌ای بر جای مانده‌اند. مسائلی که کیچنر و لوید جورج و چرچیل به وجود آورده‌اند اکنون در خیابان‌های ویران بیروت و کناره‌های دجله و فرات و سواحل رود اردن با اسلحه محک می‌خورند.
حجم این کتب ۶۱۳ صفحه‌ای اگرچه قطور است اما خواننده‌ی مشتاق تاریخ و جستجوگر اوضاع کنونی جهان معاصر را مشتاق میکند تا با تأمل در گذشته و سیر در آنچه بر انسان معاصر و جهان او گذشته، چشم انداز خود را به جهان دگرگون سازد و علاوه بر لذت بردن از مرور داستان های واقعی جذاب و داستان هایی از اهمیت ژئوپولتیک خاورمیانه، اکتشاف نفت، جنگ میان قبائل و فرهنگ ها، در مواجهه با جهان معاصر نگاهی عمیق‌تر داشته باشد.