داستانِ تحریم‌های ظالمانه علیه ایران از اینجا شروع شد که «ملّت ایران به‌خاطر نیازهای صلح‌آمیز کشور، به دنبال فعّالیّت هسته‌ای بوده و هست. ما تا چند سال دیگر احتیاج داریم به حدّاقل بیست هزار مگاوات نیروی برقی که از امکانات هسته‌ای و از نیروی هسته‌ای استفاده بشود و به ‌دست بیاید... [لذا] نظام جمهوری اسلامی دنبال اقدام علمی و عملی در این راه حرکت کرد؛ یک کار مشروع، یک کار صحیح، یک کار بی‌ضرر و بی‌خطر... ایالات متّحده‌ی آمریکا که از پیشرفت علمی این ملّت و همه‌ی ملّتهای دیگر نگران است و مایل به پیشرفت علمی نیست و اجازه نمیدهد ملّتها پیشرفت کنند در مقابل این حرکتِ مشروع و صحیحِ جمهوری اسلامی، تحریمهای ظالمانه‌ای را تحمیل کرد.»۹۶/۰۶/۲۶ هرچند که «مسئله‌ی ایرادگیری آمریکا و تحریمهایی که علیه ما اعمال میکنند و دشمنی‌ای که با ما میکنند، مربوط به انرژی هسته‌ای نیست، این بهانه است.»۹۷/۰۲/۱۹ اما با این‌حال «مسئولین کشور به این نتیجه رسیدند که مذاکره کنند و از بخشی از این حقّ خود صرف‌نظر کنند، برای اینکه تحریمها برداشته بشود و این کار را کردند.» ۹۶/۰۶/۲۶ در واقع هدف مشخص جمهوری اسلامی از مذاکرات هسته‌ای و توافق‌نامه‌ی برجام «رفع تحریم» بود: «ما مذاکره کردیم که تحریم برطرف بشود؛ شروع مذاکره برای این بود، ادامه‌ی مذاکره برای این بود.»۹۷/۰۳/۰۲ و همچنین «برجام اصلاً برای برداشتن تحریمها بود؛ برای اینکه تحریمهای ظالمانه برداشته بشود.»۹۵/۰۵/۱۱

نقضِ روح و جسم برجام
اما واقعیت این است که تا مدتها در صحنه‌ی عمل «جمهوری اسلامی به تمامی تعهّدات برجامی عمل کرد.»     ۹۹/۱۱/۱۹ و در نقطه‌ی مقابل «آمریکا و سه کشور اروپایی که همه‌ی تعهّدات برجامی را زیر پا گذاشتند... یک برهه‌ی بسیار کوتاهی در اوّل کار بعضی از تحریمها را -نه همه‌ی تحریمها را- موقّتاً تعطیل کردند، دوباره برگشتند و بعد تحریمها را افزایش هم دادند؛ شاید دو برابر، سه برابر تحریمها را زیاد هم کردند.»۹۹/۱۱/۱۹

این بدعهدی اولا از سوی هر دو دولت دمکرات و جمهوریخواه آمریکا بود: «آمریکا پابند به تعهّدات خودش نیست. نگویید اینها کار ترامپ است؛ نه، دولت قبل هم که با ما نشست، صحبت کرد و وزیر خارجه‌اش ده روز، پانزده روز در اروپا پابند جلسات بود، آنها هم تقریباً همین‌جور [بودند]؛ حالا به شکل دیگری عمل کردند ولی نقض کردند؛ آنها هم تحریم کردند، آنها هم برخلاف تعهّدات خودشان عمل کردند. دولت آمریکا برخلاف تعهّدات خودش عمل میکند.»۹۷/۰۳/۳۰ ابتدا «روح و جسم برجام» در دولت اوباما نقض شد و در ادامه این روند با اقدامات ترامپ تکمیل شد: «دولتی که به این راحتی معاهده‌ی بین‌المللی را نقض میکند، بعد هم مثل آب خوردن زیر امضایش میزند و میگوید من از معاهده خارج شدم.»۹۷/۰۳/۰۲ و البته اروپایی‌ها هم که «دنباله‌روِ آمریکا» هستند به وظایف‌شان عمل نکردند: «وظیفه‌ی اروپایی‌ها این بود که می‌ایستادند در مقابل آمریکا، میگفتند ما به تعهّد خودمان پایبندیم؛ تعهّد آنها این بود که تحریمها به طور کلّی برداشته بشود؛ باید محکم می‌ایستادند، [امّا] با بهانه‌های مختلف نایستادند.»۹۸/۰۱/۰۱

گفتم به آمریکا اعتماد نکنید!
هرچند اتفاقات رخ داده در این مسیر به بدعهدی و ذات استکباری و سُلطه‌گر دولت آمریکا برمی‌گردد اما برای ما نیز تجربه‌ای گرانبها در عرصه‌ی دیپلماسی و تعامل بین‌المللی شکل گرفت. تجربه‌ای که نشان داد اعتماد به دشمن می‌تواند هزینه‌های سنگینی را به ما تحمیل کرده و مانع تأمین منافع ملی شود: «از روز اوّل بارها و بارها گفتم به آمریکا اعتماد نکنید!... اگر میخواهید قرارداد ببندید، تضمین‌های لازم را فراهم بکنید، بعد صحبت کنید، بعد قرارداد ببندید، بعد امضا کنید؛ به حرفِ اینها اعتماد نکنید. یکی از چیزهایی که بنده آن‌وقت، بخصوص روی آن تصریح کرده بودم این بود که گفتم ما این قرارداد را قبول میکنیم به این شروط -چند شرط بود- یکی از شرط‌ها این بود که گفتیم رئیس‌جمهورِ وقتِ آمریکا بنویسد و امضا کند که تحریمها برداشته شد؛ این جزو شرایط ما بود، جزو شرایط بنده بود؛ خب، مسئولین محترم زحمت کشیدند، تلاش کردند، عرق ریختند، [ولی] نتوانستند و این نشد و نتیجه‌اش این است که دارید مشاهده میکنید.»۹۷/۰۲/۱۹

در حقیقت، عجله و شتابزدگی و فراهم نساختن تضمین و پشتوانه‌ی مستحکم موجب «خسارت» شد: «وقتی عجله داریم که کار را زودتر تمام کنیم و به جایی برسانیم، از جزئیات غفلت می‌کنیم و گاهی غفلت از یک امر جزئی، موجب ایجاد رخنه و نقطه‌ی سلبی در آن کار می‌شود.»    ۹۵/۰۹/۰۷ نکته‌ی دیگر اینکه ما در مقابل تمام نقض عهدهای آمریکا و اروپا طی چند سال اخیر «حرکت عملیِ قوی» نکردیم: «ما خب در مقابل خیلی از این تحریمهایی که اینها ایجاد کردند، کارهایی که کردند، خلافهایی که کردند، اعتراض کردیم امّا یک حرکت عملی قوی‌ای انجام ندادیم.»۹۷/۰۳/۰۲ و این موجب شد آنان که بدهکار بودند «گستاخ، طلبکارانه، وقیح، می‌آیند به میدان و حرف میزنند، طلبکاری میکنند.»۹۷/۰۳/۰۲ این تجربه نشان داد که «عقب‌نشینی در مقابل آنها، انعطاف در مقابل آنها هیچ تأثیری در کم‌ کردن دشمنی آنها ندارد.» ۹۷/۰۳/۰۲ در حقیقت «این برجام شد برای ما یک نمونه، یک تجربه... گفتم برجام و این مذاکرات هسته‌ای، برای ما یک نمونه خواهد بود؛ ببینیم آمریکایی‌ها چه‌کار میکنند... حالا معلوم شد در عمل چه‌کار میکنند! در ظاهر وعده میدهند، با زبان چرب و نرم حرف میزنند امّا در عمل توطئه میکنند، تخریب میکنند، مانع از پیشرفت کارها میشوند.»۹۵/۰۵/۱۱

چه باید کرد؟
حال و بعد از طی این مسیر و کسب این تجربه، امروز برای تأمین منافع ملی چه باید کرد؟ گام اول این است که بدانیم «به دشمن اطمینان نمیشود کرد.»۹۵/۰۵/۱۱ و «عقب‌نشینی در مقابل آنها هیچ تأثیری در کم‌ کردن دشمنی ندارد.» ۹۷/۰۳/۰۲

در حقیقت راه درست برای تأمین منافع ملی این است که در مقابل آمریکایی‌ها «طرف مقابل هم اگر ابزار فشاری در اختیار دارد، از آن ابزار فشار استفاده کند؛ راه فقط این است. اگر چنانچه از آن ابزار فشار استفاده کرد، آن وقت طرف را میتواند متوقّف کند؛ یا فشار را کم کند یا فشار را متوقّف کند.»۹۸/۰۳/۰۸ بر این اساس «تصمیم مجلس و دولت در باب لغو تعهّدات برجامی، تصمیم درستی است؛ کاملاً تصمیم منطقی و عُقلایی و قابل قبولی است. وقتی طرفِ مقابل، تقریباً به هیچ کدام از تعهّدات خودش در برجام عمل نمیکند، معنی ندارد که جمهوری اسلامی به همه‌ی تعهّدات خودش در برجام عمل کند؛ لذا از مدّتی پیش تدریجاً بعضی از تعهّدات را لغو کردند، اخیراً هم تعهّدات دیگری را کنار گذاشتند.»۹۹/۱۰/۱۹

سیاستِ قطعیِ جمهوری اسلامی
حالا ماجرای تحریم و برجام به این نقطه رسیده که توپ در زمین آمریکا و اروپاست: «آمریکا و سه کشور اروپایی که همه‌ی تعهّدات برجامی را زیر پا گذاشتند، دیگر حق ندارند برای برجام شرط و شروط تعیین کنند... آن طرفی که حق دارد برای ادامه‌ی کار برجام شرط معیّن کند ایران است.»۹۹/۱۱/۱۹ و جمهوری اسلامی ایران نیز #حرف_قطعی خود را اعلام کرده: «باید آمریکا تحریمها را کلا لغو کند؛ آن هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم؛ نه، بایستی در عمل تحریمها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم و احساس کنیم که درست تحریمها لغو شده، آن وقت ما هم به این تعهّدات برجامی برمیگردیم.»۹۹/۱۱/۱۹  

ملت ایران یک مطالبه‌ی کاملا مشخص دارد: «اصلاً مسئله‌‌ی ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه‌ی منطقی و عقلانی ما است، رفع تحریمها است؛ تحریمها باید برداشته بشود. این حقّ غصب‌شده‌ی ملّت ایران است.»۹۹/۱۰/۱۹ البتّه «مسئله‌ی خسارتها هست که جزو مطالبات ما است و در مراحل بعدی دنبال خواهد شد.»۹۹/۱۰/۱۹

حالا داستانِ تحریم به اینجا رسیده که توطئه‌ دشمن در مقابل اراده ملت ایران ناکام مانده و این نوید پیروزی است: «تحریمی هم که علیه ملّت ایران راه انداختند... در تاریخ سابقه ندارد و انشاءالله شکستی هم که آمریکا در این قضیّه میخورد، در تاریخ بی‌سابقه خواهدبود.»۹۷/۱۰/۱۹