«نشان» ویژه‌نامه‌ی «مجله‌ی اینترنتی نگار» است که به موضوعات ویژه خواهد پرداخت. دومین شماره‌ی «نشان» به‌مناسبت اول ماه ذی‌الحجّه و سالروز ازدواج امیرالمؤمنین علیه‌السلام و حضرت زهرا سلام‌الله علیها به موضوع «ازدواج آسان» پرداخته است. در بخش نخست این برنامه، سرکار خانم دکتر فاطمه قاسم‌پور، نماینده‌ی مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون اجتماعی به تبیین دغدغه‌های رهبر انقلاب در حوزه‌ی ازدواج جوانان در دیدار خصوصی با فعالان این حوزه پرداختند و در ادامه برنامه‌های مجلس جدید برای تسهیل فرایندهای مرتبط با ازدواج جوانان را تشریح کردند.

به‌عنوان اولین سؤال، یک‌سری جلسات خصوصی با حضور رهبر انقلاب و فعالین حوزه‌ی زن و خانواده تشکیل شد که حضرت‌عالی هم در برخی از آن جلسات حضور داشتید. نوع نگاه رهبر انقلاب به بحث ازدواج آسان چگونه است؟ و ایشان چه توصیه‌هایی در این زمینه داشتند؟
مردادماه سال گذشته بود که خدمت رهبر معظّم انقلاب رسیدیم. در آن جلسه ایشان به‌طور خاص با فعالان حوزه‌ی خانواده گفت‌وگو کردند و دغدغه‌هایشان را در مورد این موضوع مطرح کردند. دغدغه‌های ایشان در چهار محور کلی بود و از جمع فعالان حوزه‌ی خانواده خواستند نسبت به این دغدغه‌ها اقدامات مؤثری را انجام بدهند. اولین دغدغه‌ای که ایشان مطرح کردند، «ازدواج و تشکیل خانواده» بود. الان مسئله‌ی ازدواج یکی از مسائل جدی جامعه‌ی ما هست. بیش از دوازده میلیون جوان ایرانی در سن ازدواج هستند و نیازمند حمایت اجتماعی و قانونی برای تشکیل خانواده‌اند.

ایشان فرمودند یکی از دل‌نگرانی‌های من همین ازدواج جوانان است و من برای جوانانی که طالب ازدواج‌اند و تمایل به ازدواج دارند، دعا می‌کنم. از فعالین حوزه‌ی خانواده هم خواستند که نسبت به این مسئله تمام تلاش و همتشان را صرف کنند. البته این مسئله قاعدتاً یک مسئله‌ای است که جبهه‌ی مردمی و فعالان مردمی نسبت به آن باید اقداماتی داشته باشند. ایشان فرمودند همه‌ی دستگاه‌های نظام باید نسبت به مسئله‌ی خانواده حساس باشند و برنامه‌هایی را در این زمینه داشته باشند. قاعدتاً نقش فعالان مردمی هم در این زمینه بسیار می‌تواند پررنگ و مؤثر باشد.

دومین دغدغه‌ای که ایشان مطرح کردند، «بقای خانواده» بود. زمانی که خانواده‌ای شکل می‌گیرد، برای اینکه تداوم داشته باشد نیازمند حمایت‌های اجتماعی و قانونی است. ایشان بحث بقای خانواده را مطرح کردند و فرمودند که نسبت به تحکیم و بقای خانواده باید حتماً اقدامات مؤثری داشته باشیم.

سومین دغدغه‌ای که ایشان مطرح کردند، «فرزندآوری» بود. فکر می‌کنم امروز یک اجماع نخبگانی و اجماع سیاستگذارانه نسبت به مسئله‌ی جمعیت در کشور شکل گرفته باشد. مسئله‌ی پیری جمعیت در سی سال آینده‌ یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های اساسی هست که حضرت آقا در مباحث مختلفشان نسبت به آن گوشزد می‌کنند و خواستار برنامه‌ریزی صحیح برای حل این معضل اساسی هستند. در آن دیدار هم درباره‌ی بحث فرزندآوری و هم درباره‌ی اقدامات در این زمینه توسط فعالان مردمی صحبت کردند. چون آن جلسه با فعالان مردمی حوزه‌ی خانواده بود. قاعدتاً یکی از کارهایی هم که فعالان مردمی باید انجام دهند مطالبه از دستگاه‌های سیاستگذار و مجری در این زمینه است.

چهارمین دغدغه‌ای که ایشان مطرح کردند، «محیط امن خانه» بود که به طور خاص زنان باید در خانه احساس امنیت داشته باشند. این دغدغه‌ی سالیان متمادی ایشان است که در مباحث زنان و خانواده مطرح کرده‌اند و خواستار تأمین امنیت زنان در خانه هستند. این بحث را هم به‌عنوان یک بحث جدی و اینکه باید حتماً نسبت به آن قانون‌گذاری صورت بگیرد، مطرح کردند. این چهار دغدغه‌ای است که ایشان مطرح کردند. البته مباحث دیگری هم مطرح شد. برای اینکه فعالان حوزه‌ی مردمی بتوانند این بحث‌ها را سامان بدهند، باید با همدیگر هم‌افزایی داشته باشند و نسبت به اینکه این هم‌افزایی به چه گونه‌ای باید اتفاق بیفتد و چه اقداماتی باید توسط خود فعالین مردمی صورت بگیرد، ایشان نکاتی را مطرح کردند.

یکی از موضوعاتی که در رسانه‌ها و افکار عمومی خیلی مطرح می‌شود، بحث قانون تسهیل ازدواج هست که حدود پانزده سال از تصویب این قانون می‌گذرد و عملاً اتفاق خاصی نیفتاده است. آیا اشکالی در این قانون وجود داشته است که تا الان عملی نشده است؟ برنامه‌ی مجلس جدید در این زمینه چیست؟ آیا برنامه‌ای برای عملی کردن این قانون وجود دارد؟
همان‌طور که اشاره کردید، قانون تسهیل ازدواج در سال ۸۴ مصوب شد، ولی قرار بر این بود طبق قانون، شش ماه بعد از تصویب آن، آیین‌نامه‌های اجرایی قانون توسط دولت وقت نوشته شود که متأسفانه این اتفاق نیفتاد و الان بعد از ۱۵ سال همچنان این قانون فاقد آیین‌نامه‌های لازم هست و اجرایی نشده است.

قاعدتاً یکی از شئون مجلس بحث نظارت بر اجرای قوانین است. طبق این شأن، مجلس یازدهم حتماً اجرایی شدن مفاد قانون تسهیل ازدواج را دنبال خواهد کرد. امّا بحثی که الان در مجلس یازدهم درباره‌ی ازدواج مطرح هست، با توجه به تحولاتی که مسئله‌ی ازدواج در این پانزده سال داشته و ما در مسائل خانواده و جمعیت با تغییرات پرشتابی مواجهه بودیم، ممکن است مفادی از این قانون نیازمند بازنگری و اصلاح داشته باشد که باید در اولین اقدام این بازنگری و اصلاح صورت بگیرد. بعد این مصوبه‌ی بازنگری شده را به دولت محترم حتماً ابلاغ شود و اجرایی شدن قانون پیگیری شود.

مسئله‌ی ازدواج یکی از مطالبات رهبر انقلاب در دیدار با مجلس بود که در حوزه‌ی اجتماعی مطرح شد. نگاه ما هم این هست که مسئله‌ی ازدواج، فرزندآوری و مباحث مربوط به خانواده را باید در یک فرآیند جدیدی در خود مجلس و با یک سرعت بیشتری هم از حیث تقنینی و هم از حیث نظارتی مورد توجه قرار دهیم. به همین جهت الان گفت‌وگویی بین برخی از نمایندگانی که دغدغه‌ی حوزه‌های اجتماعی علی‌الخصوص حوزه‌ی خانواده و جمعیت را دارند برقرار است که از جهت ساختار مجلس باید به چگونه مسائلی بپردازد که سرعت پرداخت مسئله بالا برود و از جهت محتوایی چه مفاد قانونی باید مورد توجه قرار بگیرد که نهایتاً بیشترین اثربخشی را ما از این قانون‌گذاری داشته باشیم. این مسئله الان بحث فعال مجلس است.

در همین هفته‌ی اخیر شاید بیش از بیست ساعت جلسات کارشناسی در مجلس درباره‌ی این مسائل برگزار شد که در حال پیگیری است. شنیدن دیدگاه‌های نخبگان، کارشناسان و ذی‌نفعان مسئله‌ی خانواده و جمعیت یکی از اصولی است که ما در این گفت‌وگوها داریم پیگیری می‌کنیم که نهایتاً بهترین تصمیم را در اسرع وقت بگیریم. ان‌شاءالله اگر همکاران ما در مجلس همراهی کنند، با تشکیل یک کمیسیون ویژه در حوزه‌ی جمعیت و خانواده، مسئله‌ی خانواده را با دقت و سرعت بیشتری مورد توجه قرار بدهد.

اساساً آسیب‌ها و خطرات مسئله‌ی ازدواج بیشتر مسائل اقتصادی است یا مسائل فرهنگی؟ یعنی مسائل اقتصادی سهم بیشتری در این موضوع دارند یا مسائل فرهنگی؟
قاعدتاً مسئله‌ی ازدواج یک مسئله‌ی ذوابعاد است. یعنی نمی‌شود بگوییم که هیچ‌کدام سهمی ندارند و یا سهم هرکدام به چه نسبتی هست. حتماً مباحث اقتصادی خیلی مؤثر است. ما الان با وضعیتی که کرونا برای فضای کشور ایجاد کرده، نگران نرخ رشد ازدواج و دغدغه‌های خانواده‌ها برای رفع کارهای جاری‌شان هستیم. مسئله‌ی ازدواج و فرزندآوری هم یکی از مسائلی است که به‌‌علت کرونا حتماً آسیب خواهد دید. قاعدتاً مسائل فرهنگی هم خیلی مؤثر است. تحولات سبک زندگی و تحولات معنایی که در جامعه اتفاق افتاده هم حتماً مؤثرند. در نظرسنجی‌ها و پیمایش‌های ملی که صورت گرفته هم نقش مباحث اقتصادی مثل بیکاری، مسکن و هزینه‌های ازدواج و خانواده و هم سهم تحولات معنایی و ترس از تشکیل خانواده، مسئولیت و ترس از شکست در تشکیل خانواده پررنگ است. همه‌ی این مشکلات باعث شده است که مسئله‌ی ازدواج الان تبدیل به یک بحران در جامعه‌ی ما شود. قاعدتاً سیاستگذاری‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که همه‌ی این مسائل را پوشش بدهد که نهایتاً ما بتوانیم یک جامعه‌ی پویا و یک خانواده‌ی فعال و پویا داشته باشیم.

بقای خانواده به اندازه‌ی تشکیل خانواده و چه بسا بیش از تشکیل خانواده باید مورد توجه قرار بگیرد که ان‌شاءالله مشکلاتی که الان دارد خانواده‌ها را تهدید می‌کند را ما بتوانیم با قانون‌گذاری صحیح کنترل کنیم.

یک لایحه‌ای به نام لایحه‌ی «تأمین امنیت زنان در برابر خشونت» وجود دارد. چه توضیحی درباره‌ی این لایحه دارید؟
همان‌طور که عرض کردم، براساس دغدغه‌های حضرت آقا، سال ۹۱ تدوین لایحه‌ی امنیت شروع شد، ولی الان بیش از هشت سال می‌شود که فرآیند تدوین و نگارش این لایحه طول کشیده است. البته در شهریورماه سال گذشته، این لایحه از طرف قوه‌ی قضائیه به دولت ارسال شد. قاعدتاً باید از طرف دولت هم هرچه سریع‌تر به مجلس ارسال شود. ما بر این اساس از معاونت امور زنان و خانواده‌ی ریاست جمهوری مطالبه کردیم که این لایحه را هرچه زودتر به مجلس دادند تا در مجلس هم بتوانیم فرآیند قانون شدن این لایحه را دنبال کنیم. چون امنیت زنان یکی از مسائل جدی و مهم انقلاب اسلامی هست. ان‌شاءالله با این لایحه بیش از پیش بحث امنیت زنان در جمهوری اسلامی تأمین شود.