1392/01/18
فضیلت نافله‌ی شب و نافله‌ی ظهر؛
شرح حدیث در ابتدای جلسه درس خارج فقه
کانَ فی وَصیَّةِ النَّبِیِّ (صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) لِعَلیٍّ (عَلَیهِ السَّلامُ) [اَن قالَ: یا عَلیُّ] ... وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیلِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیلِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیلِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوالِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوالِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوَال.(۱)
کانَ فی وَصیَّةِ النَّبِیِّ (صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه) لِعَلیٍّ (عَلَیهِ السَّلام)
چند فقره از این وصیّت نبیّ مکرّم به امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) را قبلاً در اینجا خواندیم.
وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیلِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیلِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیل
حضرت سه مرتبه تکرار میفرمایند این جمله را که نافله‌ی شب را حتماً به جا بیاور. خصوصیّاتی در این بلند شدن در نیمه‌ی شب -سحر- و عبادت کردن و توجّه کردن وجود دارد که در هیچ یک از نمازهای ۲۴ ساعتِ شبانه روز، این خصوصیّات وجود ندارد؛ لذاست که تأکید شده است، حضرت هم در اینجا سه مرتبه به امیرالمؤمنین این را تأکید میکنند که حتماً نماز شب را به جا بیاورید. از قول مرحوم آقای حاج میرزا علی آقای قاضی (رضوان الله علیه) نقل کرده‌اند که آن اوایل که مرحوم آقای طباطبائی رفته بودند نجف و با ایشان آشنا شده بودند، ایشان میگفتند در راه با آقای طباطبائی برخورد کردند و [ایشان را] دیدند، گفتند که آقا جان، یا پسرم! اگر دنیا میخواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت میخواهی نماز شب بخوان؛ یعنی اوّلین توصیه‌ی مرحوم حاج میرزا علی آقای قاضی (رضوان الله علیه) به یک شاگرد برگزیده‌ی برجسته هم همین بود که نماز شب [بخوان]. دوستان، بخصوص افرادی که بنیه‌ی جوانی دارند، باید این را مراعات کنند؛ این خصوصیّتِ بسیار مهم را رعایت کنند، نماز شب را نگذارند ترک بشود؛ یعنی رفتار با نماز شب باید مثل نماز فریضه باشد. حالا یک وقت جوری شد که انسان نتوانست و خسته بود و نشد، خب هیچ؛ امّا مادامی که قادر است و میتواند و محذور مهمّی ندارد و اضطراری ندارد، حتماً مقیّد باشد به اینکه نماز شب را به جا بیاورد؛ این را بایستی همه رعایت کنند.
وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوالِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوالِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوَال
سه مرتبه هم فرمودند «صلاة زوال». به نظر میرسد به قرینه‌ی «صلاة اللیل» که قبلاً فرمودند، مراد نافله‌ی ظهر است نه نماز ظهر. خب نماز ظهر که فریضه و واجب است؛ این تأکیدی که کرده‌اند مربوط به نافله‌ی ظهر است. اینجا هم مرحوم آقای قاضی (رضوان الله علیه) در یکی از مکتوباتی که به بعضی از تلامذه‌ی خودشان دارند، روی نافله‌ی ظهر خیلی تکیه میکنند، میفرمایند که این «صلاة الاوّابین» است؛ این تعبیر مرحوم آقای قاضی است که نافله‌ی ظهر «صلاة الاوّابین» است، که خب خیلی اهمّیّت دارد، جزو نوافل بسیار مهم است.
۱) کافی، ج ۸، ص ۷۹؛ «وصیّتی که پیغمبر (صلّی الله علیه و آله) به حضرت علی (علیه السّلام) فرمودند این بود که ایشان فرمود: بر تو باد به [خواندن] نماز شب، بر تو باد به [خواندن] نماز شب، بر تو باد به [خواندن] نماز شب، بر تو باد به [خواندن نافله‌ی] نماز ظهر، بر تو باد به [خواندن نافله‌ی] نماز ظهر، بر تو باد به [خواندن نافله‌ی] نماز ظهر.»
کانَ فی وَصیَّةِ النَّبِیِّ (صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه) لِعَلیٍّ (عَلَیهِ السَّلام)
چند فقره از این وصیّت نبیّ مکرّم به امیرالمؤمنین (علیه الصّلاة و السّلام) را قبلاً در اینجا خواندیم.
وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیلِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیلِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ اللَیل
حضرت سه مرتبه تکرار میفرمایند این جمله را که نافله‌ی شب را حتماً به جا بیاور. خصوصیّاتی در این بلند شدن در نیمه‌ی شب -سحر- و عبادت کردن و توجّه کردن وجود دارد که در هیچ یک از نمازهای ۲۴ ساعتِ شبانه روز، این خصوصیّات وجود ندارد؛ لذاست که تأکید شده است، حضرت هم در اینجا سه مرتبه به امیرالمؤمنین این را تأکید میکنند که حتماً نماز شب را به جا بیاورید. از قول مرحوم آقای حاج میرزا علی آقای قاضی (رضوان الله علیه) نقل کرده‌اند که آن اوایل که مرحوم آقای طباطبائی رفته بودند نجف و با ایشان آشنا شده بودند، ایشان میگفتند در راه با آقای طباطبائی برخورد کردند و [ایشان را] دیدند، گفتند که آقا جان، یا پسرم! اگر دنیا میخواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت میخواهی نماز شب بخوان؛ یعنی اوّلین توصیه‌ی مرحوم حاج میرزا علی آقای قاضی (رضوان الله علیه) به یک شاگرد برگزیده‌ی برجسته هم همین بود که نماز شب [بخوان]. دوستان، بخصوص افرادی که بنیه‌ی جوانی دارند، باید این را مراعات کنند؛ این خصوصیّتِ بسیار مهم را رعایت کنند، نماز شب را نگذارند ترک بشود؛ یعنی رفتار با نماز شب باید مثل نماز فریضه باشد. حالا یک وقت جوری شد که انسان نتوانست و خسته بود و نشد، خب هیچ؛ امّا مادامی که قادر است و میتواند و محذور مهمّی ندارد و اضطراری ندارد، حتماً مقیّد باشد به اینکه نماز شب را به جا بیاورد؛ این را بایستی همه رعایت کنند.
وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوالِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوالِ وَ عَلَیکَ بِصَلاةِ الزَّوَال
سه مرتبه هم فرمودند «صلاة زوال». به نظر میرسد به قرینه‌ی «صلاة اللیل» که قبلاً فرمودند، مراد نافله‌ی ظهر است نه نماز ظهر. خب نماز ظهر که فریضه و واجب است؛ این تأکیدی که کرده‌اند مربوط به نافله‌ی ظهر است. اینجا هم مرحوم آقای قاضی (رضوان الله علیه) در یکی از مکتوباتی که به بعضی از تلامذه‌ی خودشان دارند، روی نافله‌ی ظهر خیلی تکیه میکنند، میفرمایند که این «صلاة الاوّابین» است؛ این تعبیر مرحوم آقای قاضی است که نافله‌ی ظهر «صلاة الاوّابین» است، که خب خیلی اهمّیّت دارد، جزو نوافل بسیار مهم است.
۱) کافی، ج ۸، ص ۷۹؛ «وصیّتی که پیغمبر (صلّی الله علیه و آله) به حضرت علی (علیه السّلام) فرمودند این بود که ایشان فرمود: بر تو باد به [خواندن] نماز شب، بر تو باد به [خواندن] نماز شب، بر تو باد به [خواندن] نماز شب، بر تو باد به [خواندن نافله‌ی] نماز ظهر، بر تو باد به [خواندن نافله‌ی] نماز ظهر، بر تو باد به [خواندن نافله‌ی] نماز ظهر.»