جلسه نهم: توحید در ایدئولوژی اسلام
آزادی از عبودیت غیر خدا

آیات این جلسه

آیات ۱۶۵تا ۱۶۷ سوره بقره

واژگان کلیدی

توحید

جامعه‌ی توحیدی

بندگی غیر خدا

قیامت

عبودیت

آیه

نکات کلیدی

وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللّهِ أَنْداداً

گروهی از مردم بجز خدا به رقیبان و هماوردانی

(از جنس بشر یا جز آن) روی می­‌آورند.

یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللّهِ وَ الَّذینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبّاً لِلّهِ

به آنان مهر می‌­ورزند همچون مهری که به خدا باید ورزید. و مؤمنان راستین در دوستی خدا شدیدترند.

- برای خدا شریک از جنس بشر یا از غیر جنس بشر انتخاب می­کنند. و آنها را مانند مهر و محبتی که باید به خدا داشت، دوست می­دارند. ...[اما] از همه­‌ی این جلوه­‌های ظاهری، از همه­‌ی قطب­‌هایی که دل انسان را مثل کهربا به سوی خود جذب می­کنند، از همه‌­ی خدایان دروغین، از خدای نفس و شهوت؛ که خودت بگیر برو تا آن خداهایی که در صدر و بالای اجتماعات جا گرفته‌اند و جا می­گیرند و جای داده می­شوند، از همه­‌ی اینها خدا برای مؤمن محبوب­‌تر است.

وَ لَوْ یَرَى الَّذینَ ظَلَمُوا إِذْ یَرَوْنَ الْعَذابَ

اگر میدیدند آنان که (با سرسپردگی به غیر خدا) ستم کرده­‌اند آنگاه که عذاب را مشاهده می­کنند.

- ناگهان منتقل می­کند بیان را به صحنه‌ای از قیامت. آن لحظه‌­ای را بیان می­کند که خلایق جمع شده‌اند، محشور شده‌اند وسایل عذاب خدا و وسایل رحمت و لطف خدا هم هست،... بندگان خوب خدا و بندگان بد خدا هستند، بعد ستمگران و ظالمان ناگهان می­بینند که تمام قدرت در قیامت از آن خداست.

- ستمگر ظالم چه ستمگری که ستم می­کرد به دیگران، و چه ستمگری که به خودش ستم می­کرد و خودش را بنده‌­ی آن ستمگر اولی قرار داده ­بود، وقتی نگاه کنند، ببینند، عجب! اینجا همه­‌ی آن حرف­‌ها و ادعاها و باد و بُروت­‌ها و کاخ­‌ها و زندگی­‌ها، همه هیچ و پوچ است، هیچ کاری از دست کسی بر نمی­‌آید.

دو گروه را در نظر بگیرید، یک گروه، گروه دیگر را عبادت کردند؛ یعنی اطاعت، اطاعت بی قید و شرط، این دو گروه، روز قیامت رو به روی هم قرار می­گیرند، با هم جنگ و منازعه و مخاصمه دارند.

أَنَّ  الْقُوَّةَ لِلّهِ جَمیعاً وَ أَنَّ اللّهَ شَدیدُ الْعَذابِ(۱۶۵)

اینکه قدرت یکسره از آن خدا است. و اینکه عذاب خدا سخت و سهمگین است (بی­‌گمان از رفتار خود پشیمان می­شوند)

بی­‌گمان از رفتار خود پشیمان می­شدند، پشیمان می­شدند که در دنیا چه خِرگیری‌ای می­کردند، می­رفتند بنده و برده­‌ی ستمگرانی می­شدند که حالا این قدر در قیامت بی‌­عرضه­‌اند، این قدر از دستشان کار بر نمی‌­آید. اگر با چشم عبرت می‌­نگریستند، می­دیدند در دنیا هم به همان اندازه بی­‌عرضه اند.

إِذْ تَبَرَّأَ الَّذینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْاَسْبابُ (۱۶۶)

از پیروان و تابعان - آنگاه که پیشوایان و سران، بیزاری جویند و عذاب خدا را بنگرند و رابطه­‌ها و پیوند­ها میان آنان قطع شود.

وَ قالَ الَّذینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا کَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَما تَبَرَّؤُا مِنّا کَذلِکَ یُریهِمُ اللّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَرات عَلَیْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجینَ مِنَ النّارِ(۱۶۷)

و تابعان و دنباله­‌روان گویند: کاش ما را بازگشتی بود به دنیا- تا از آنان بیزاری می‌جستیم چنانکه آنان از ما بیزاری می‌جستند. بدین‌گونه خداوند کارهای آنان را بصورت مایه‌­ی حسرتی به آنان می‌نمایاند و آنان هرگز از آتش برون نخواهد آمد.

آن کسانی که آنجا دارند چوب می­خورند، چوب عبودیت غیر خدا را می­خورند، چوب این را می­خورند که بنده و برده‌­ی غیر خدا شدند؛ یعنی چیزی غیر توحید و ضد توحید، در حالی که قرآن تعبیرش«اتُّبِعُوا» است، دنباله‌­روان، پیروان.