حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان (عج) به قضیه شیوع بیماری کرونا که باعث تعطیلی برخی شغلها شده اشاره کردند و همه مردم را برای کمک مؤمنانه به نیازمندان توصیه کردند. ایشان برای این اخلاق اجتماعی تعبیر «رزمایش» برای مواسات و همدلی را بکار بردند و آن را یکی از ویژگیهای جامعه مهدوی برشمردند. به همین مناسبت بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR مفهوم اجتماعی و تمدن‌ساز مواسات و آثار و فواید آن را در این یادداشت به صورت تحلیلی بررسی کرده است.
 
مفهوم‌شناسی «مواسات» در کتابهای لغت
واژه مواسات، از ریشه «أسو» یا «أسی» است؛ اما بیشتر لغت‌شناسان آن را ذیل ریشه‌ی «أسو» بحث کرده‌اند. در لغت کهن عربی از ریشه «أسو» به معنی این است که «طبیب، جراحات بر بدن دیگران را معالجه و مداوا کند.» در کتب لغت دیگر به معنی «اصلاح»(۱)، «مداوا کردن»(۲)و «از بین بردن غم و اندوه»(۳) نیز به کار رفته است. در این موارد به دارو می‌گویند «إساء» و به شخص درمانگر می‌گویند «آسی».(۴) اما از ریشه‌ی «أسی» به معنی «اندوه بر چیزی»(۵) است.
بنابراین واژه‌ی مواسات دارای دو معنی میتواند باشد:
۱. اصلاح و درمان دردها
۲. حزن و اندوه بر دردها.
در جمع‌بندی نظرات لغت‌شناسان میتوان گفت ریشه‌ی مواسات به معنای «درمان‌کننده، معالجه‌کننده و اصلاح‌کننده‌ی دردها، ناراحتی‌ها و اندوه‌ها» است. و تأسی به معنی «ابراز همدردی و غم نسبت به دیگران»(۶) است. برخی از معاصرین نیز این‌گونه گفته‌اند: «به معنای جبران ضعف و اصلاح ضعفها است و وجود ضعف و ضرر باعث حزن و اندوه میشود.»(۷) نکته مهم اینکه این واژه با کلماتی مانند «أسوة، تأسّی، آسیة» هم‌خانواده است. لذا برای فهم بهتر معنای مواسات توجه به واژه «اسوه»(۸) نیز ضروری است.

در زبان عرب وقتی میگویند «فلانٌ أسْوَتُک، قد أَصابَه مِثل ما أصابک‌»(۹) فلانی اسوه است، یعنی هر اندوهی به تو رسیده، به او هم رسیده است. لذا «رَضِیَ و سَلَّم»(۱۰) در نتیجه دچار رضایت‌مندی میشود و آرام می‌گیرد. یا وقتی می‌گویند «هو إِسْوَتُک، أَی أَنت مثله و هو مثلک»(۱۱) تو مثل او هستی و او هم مثل تو است. همچنین وقتی می‌گویند «آسَیْتُهُ بمالی مواساةً، أی جعلته إسْوَتِی فیه»(۱۲) یعنی فلان شخص را در اموالم همانند قرار دادم. و نیز «آساهُ بمالِهِ مُواساةً: أَنَالَه منه، و جَعَلَه فیه إسْوَة»(۱۳)یعنی از مال خود به او بخشید و او را در اموالش همانند گردانید.

بنابراین اسوه و تأسّی به معنای این است که «افراد یک جامعه در یک موضوعی یکسان باشند» و اینکه اسوه را الگو ترجمه میکنند، از این جهت است که «می‌خواهد خودش را مانند دیگری کند.»(۱۴) مواسات در زبان فارسی نیز به معنای «غم‌خواری، یاری‌گری، مددکاری به مال، برابر گردانیدن او با خویش، مشارکت و سهیم شدن در رزق و معاش، فداکاری، از خود گذشتگی، نیکخواهی، خیراندیشی، خیررسانی، حمایت، رعایت، به یک چشم دیدن، همدردی، شریک ساختن»(۱۵) آمده است.
 
مواسات یعنی کمک کردن به دیگران در تمام امور
بر اساس آنچه گفته شد میتوان مواسات را به طور دقیق این‌گونه معنا کرد: «مواسات یعنی اندوهگین شدن از مشکلات و دردهای دیگران و ابراز همدردی با آنان، به گونه‌ای که خود را مانند آنان ببیند و از داروها و دارایی‌های خود، آن مشکلات را اصلاح و دردها را درمان کند.» بر اساس این معنا، مفهوم مواسات، تنها مربوط به مواسات مالی نیست. بلکه مواسات در تمام مشکلات، نیازها و خلأهای جامعه است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز درباره مواسات می‌فرمایند: «مواسات یعنی همراهی کردن و کمک کردن به برادر مؤمن در همه‌ی امور. انسان وظیفه بداند؛ کمک فکری، کمک مالی، کمک جسمانی، کمک آبروئی»(۱۶) و «یعنی هیچ خانواده‌ای از خانواده‌های مسلمان و هم‌میهن و محروم را با دردها و محرومیتها و مشکلات خود تنها نگذاشتن؛ به سراغ آنها رفتن و دست کمک رسانی به سوی آنها دراز کردن.»(۱۷)

مواسات یعنی به یکدیگر یاری رساندن و دیگران را در دسترنج و حاصل تلاشهای خود، شریک ساختن. اگر افراد جامعه، دارایِ ثروت، علم و آبرویی هستند، می‌بایست به‌وسیله آنها خلأهای اجتماعی را پر کنند تا جامعه‌ی اسلامی از قدم برداشتن در مسیر تقرب به خدا عقب نیفتد.
 
مفهوم‌شناسی «مواسات» در منابع دینی
مفهوم مواسات، در منابع دینی نیز هماهنگ با معنای لغوی آن است. البته کاربردهای این ماده در قرآن محدود به چند آیه است(۱۸) و همچنین خود واژه مواسات در قرآن به کار نرفته است. اما میتوان از کلیدواژه‌های دیگری مانند «انفاق، زکات»  و به‌ویژه از سوره‌ی ماعون (که درباره‌ی نیازمندیهای مردم سخن می‌فرماید) استفاده کرد. اما این واژه در روایات به طور گسترده‌ای به کار رفته است و با بررسی آنها به این نتیجه می‌رسیم که «مواسات» دو معنا دارد:

۱. همدردی با دیگران در نیازها و مشکلاتشان و سهیم ساختن آنان در بهره‌گیری از امکانات زندگی خویش
۲. رعایت حقوق دیگران به طور یکسان و رعایت عدالت در برخورد با دیگران. (که خود دارای اقسام مختلفی مانند عدالت اجتماعی، آموزشی، خانواده و... است.)(۱۹)

اما درباره‌ی این مصادیق باید به دو نکته توجه کرد: ۱. مصداق اصلی مواسات در روایات، همان «مواسات مالی» است. این مصداق با معنای لغوی آن و کارکرد مواسات (رفع فقر از جامعه اسلامی) هماهنگ‌تر است. هرچند بقیه‌ی مصادیق نیز نباید مغفول بماند. ۲. بسیاری از مصادیق ذکر شده در روایات «مساوات» نام دارد؛ نه «مواسات» و به تعبیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای «مواسات با مساوات فرق دارد؛ برابری نیست.»(۲۰) «مساوات» در اسلام به این معناست که احکام تشریعی و تکالیف الهی، برای همه لازم‌الاجرا هستند و همه در برابر عدالت، یکسانند. مفهوم مساوات، ابعاد مختلفی برای بحث دارد که از هدف این یادداشت خارج است.
 
تفاوت مواسات با سایر مفاهیم مشابه
نکته مهم اینکه پژوهشهای اسلامی، نباید مبتنی بر بررسی تک کلیدواژه‌ها باشد؛ بلکه باید منظومه‌ای از واژگان مفهومی را بررسی کرد. در این موضوع نیز برای تحقیق در آیات و روایات، واژگان متعددی معنای مواسات را می‌رسانند؛ واژگانی منسجم مانند «ایثار، خدمت، اخوت، تعاون، انصاف، انفاق، مسئولیت» این منظومه معارفی را تشکیل میدهند. اما با این حال مفهوم مواسات با مفاهیم مشابه خود تفاوتهایی دارد که به آنها اشاره می‌کنیم.

اولاً این مفهوم، از جهات بسیاری شبیه به مفهوم «انفاق» است. زیرا انفاق به معنی «آن چیزی است که یک خلأی را پر می‌کند. یک نیازی را برآورده می‌کند... انفاق کار مردمان باهوش است. آنهایی که خلأ‌ها و نیاز‌ها را می‌فهمند و حاضر می‌شوند به جا آن خلأ‌ها و نیاز‌ها را پر کنند.»(۲۱) و مواسات و انفاق نیز همین کارکرد را دارند. منتها تفاوت انفاق (و مفاهیم شبیه آن مانند صدقه، زکات، هدیه) با مواسات این است که انفاق «کمک کردن به نیازمندان از اضافه بر نیاز خود» است؛ اما مواسات یعنی «شریک کردن نیازمندان با خویش و سهیم کردن آنها در آنچه خود به آن نیازمند و علاقه‌مند است.»

ثانیاً از جهات دیگری با مفهوم «ایثار» شباهت‌های بسیاری دارد. اما تفاوت ایثار با مواسات این است که ایثار «واگذار کردن همه آنچه خود به آن نیاز دارد، به دیگران و مقدم کردن آنان بر خودش» است اما در مواسات، «شریک کردن در نیازمندی‌ها» است.(۲۲) به بیان دیگر، در مواسات، «سود رساندن به دیگران را مانند سود رساندن به خود بداند و دفع ضرر از دیگران را مانند دفع ضرر از خود بداند.» اما ایثار یعنی «در سود رساندن و دفع ضرر، دیگران را بر خودش مقدم کند.»
 
مواسات نسبت به نیازمندان؛ رفتار همیشگی مؤمنان
اساساً مفاهیم بنیادی اسلامی را باید با نگاه تمدن‌ساز نگریست. مفهوم مواسات نیز مانند بسیاری از مفاهیم دیگر یک مفهوم تمدن‌ساز است. مواسات، نقش اساسی در ساختن جامعه و کشور اسلامی (به عنوان یکی از مراحل مهم تمدن نوین اسلامی) دارد.

به همین دلیل پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «مَثَلُ الْمُؤْمِنِ فِی تَوَادِّهِمْ وَ تَرَاحُمِهِمْ کمَثَلِ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَکی بَعْضُهُ تَدَاعَی سَائِرُهُ بِالسَّهَرِ وَ الْحُمَّی.»(۲۳) مثل مؤمنان در پیوند و دوستی و محبت و رحمت به هم (واهمیت دادن به سرنوشت یکدیگر) مثل یک پیکر زنده است که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اجزای پیکر با آن اظهار همدردی می‌کنند.
لذا وقتی ایشان حکومت اسلامی را در مدینه تأسیس کردند، به ویژه در اوایل هجرت، با توصیه به مواسات، پایه‌های حکومت اسلامی را ایجاد و تقویت کردند. همان‌گونه که در تاریخ معروف است، مهاجرت پیامبر و یارانشان به مدینه، سختی‌های بسیاری را  برای مهاجران، به وجود آورده بود، مانند نبود خانه، مشکلات اقتصادی و... در این میان، انصار با عمل به دستور مواسات، توانستند این مشکلات را برطرف کرده و نظام اسلامی را «قوی» کنند.

انصار، در خانه‌های خود با مهاجرین مشترک زندگی می‌کردند، محصول خرمای خود را با مهاجرین تقسیم می‌کردند.(۲۴) این رفتار پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) و مواسات انصار و مهاجرین، یک الگوی کامل برای «تقویت» نظام اسلامی و عبور از مشکلات است و به خوبی نشان میدهد اساساً نسخه‌ی کارآمد برای «قوی کردن» نظام اسلامی در دوران سختی‌ها و مشکلات، عمل به «مواسات» است.

لذا رهبر انقلاب اسلامی دوره‌ی کنونی را فرصتی برای رزمایش همدلی مردم می‌دانند: «عدّه‌ای هستند که در این شرایط و در این اوضاع حقیقتاً زندگی‌شان بسختی قابل گذران است و نمیتوانند زندگی معمولیِ عادیِ خودشان را اداره کنند؛ مردمی که دستشان باز است و توانایی دارند بایستی در این زمینه فعّالیّت وسیعی را شروع کنند... یک رزمایش گسترده‌ای در کشور به وجود بیاید برای مواسات و همدلی و کمک مؤمنانه به نیازمندان و فقرا که این اگر اتّفاق بیفتد.» (۲۵)

امام باقر (علیه‌السّلام) در روایتی با عنوان «ثَلَاثٌ مِنْ أَشَدِّ مَا عَمِلَ الْعِبَاد»(۲۶) سه ویژگی «انصاف، مواسات و ذکر» را نام می‌برند و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در شرح این روایت می‌فرمایند: «سه چیز هست که جزو تکالیف بسیار مهم و دشوار مؤمنین است؛ کارهای سخت... جزو مهمترین کارهاست؛ البته سخت است. و هیچ کار خوب و بزرگی بدون سختی که امکان ندارد.»(۲۷) همچنین در دعا می‌خوانیم: «وَ ارْزُقْنِی مُوَاسَاةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِک بِمَا وَسَّعْتَ بِهِ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِک‌»(۲۸) خدایا! مرا این عطا فرما که از آنچه به فضل خود بر من گشایش داده‌ای، نسبت به کسی که روزی را بر او تنگ کرده‌ای، مواسات کنم.

در اهمیت مواسات همین بس که حکومت نبوی و علوی مبتنی بر مواسات بودند و حکومت مهدوی نیز بر اساس مواسات اداره می‌شود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره ویژگی حکومت مهدوی می‌فرمایند: «حکومت‌ الهی‌ حضرت‌ بقیة‌ الله‌ (ارواحنا فداه‌) حکومتی‌ است‌ که‌ در آن‌ مقررات‌ حاکم‌ بر مردم‌، خواست‌ آمریکا و دیگر قدرتهای‌ زورگوی‌ شرق‌ و غرب‌ نیست‌، بلکه‌ حکومت‌ عدالت‌، مواسات‌ و مساوات‌ و حکومت‌ معنویت‌ و فضیلت‌ است‌ و امروز هر کسی‌ که‌ برای‌ عدالت‌، در راه‌ دین‌ و خدمت‌ به‌ محرومان‌ حرکت‌ می‌کند باید خوشحال‌ و امیدوار باشد زیرا آینده‌ متعلق‌ به‌ اوست‌.»(۲۹)
 
در مواسات نباید منّت گذاشت!
جامعه‌ای که می‌خواهد به مواسات عمل نماید، می‌بایست مؤلفه‌های مهمی را در رفتار رعایت کند.

۱. در مواسات خود، به دیگران منت نگذارد و آنها را با زبان و کنایه نرنجاند؛ بلکه عزت و کرامت انسانی و ایمانی آنها را حفظ کند. قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذی‌»(۳۰) (ای مؤمنان، صدقه‌های خود را با منّت نهادن و آزار رساندن تباه نکنید.)

۲. برای مواسات می‌بایست «جوانان، اجتماعات خانوادگی تشکیل دهند و کمکهای افراد خانواده را جمع کنند و در درجه اوّل به مصرف فقرا و نادارهای همان خانواده و فامیل برسانند و اگر نیازی نبود، به فقرای دیگر رسیدگی کنند.»(۳۱)

۳. اگر کسی وسعت مالی و امکان مواسات مالی ندارد، میتواند به مصادیق دیگر مواسات (آبرویی، علمی و...) عمل نماید. اگر هیچ‌کدام برایش مقدور نیست، می‌بایست از درد فقیران ناراحت و اندوهگین باشد و در قلب و زبان ابراز همدردی کند.

۴. هرچند مواسات، در موارد شدت و سختی نمود بیشتری پیدا می‌کند؛ اما محدود به آن نیست. بلکه باید به این نکته توجه داشت که اگر مواسات بعد از دوران سختی و مشکلات ادامه پیدا نکند، خود به یک دغدغه و نگرانی برای کمک‌شوندگان تبدیل میشود. بنابراین رفتار مبتنی بر مواسات، رفتاری است که ادامه داشته باشد و آرامش خاطر افراد جامعه را نیز تأمین نماید.

۵. مواسات، مراحل بالاتری نیز دارد که بیانگر اهمیت زیاد این ویژگی است. امام باقر (علیه‌السّلام) در روایتی می‌فرمایند:«یا حَجّاجُ کیْفَ تَواسِیکمْ قُلْتُ صالِحٌ یَا أبا جَعْفَرٍ قالَ یُدْخِلُ أَحَدُکمْ یَدَهُ فِی کیسِ أَخِیهِ فَیَأْخُذُ حاجَتَهُ إِذَا احْتاجَ إِلَیْهِ قُلْتُ أَمّا هَذَا فَلا فَقالَ أَما لَوْ فَعَلْتُمْ مَا احْتَجْتُمْ.»(۳۲) ای حَجّاج! مواسات شما چگونه است؟ گفتم: خوب است ای ابو جعفر! حضرت فرمود: «آیا هر گاه فردی از شما نیاز پیدا کند، دستش را در جیب برادرش میکند و به اندازه‌ی نیازش برمیدارد؟» گفتم: در این حد، نه! فرمود: «اگر این‌گونه رفتار کرده بودید، نیازمند نمی‌شدید.»
 
آثار مواسات برای فرد و جامعه
عمل به دستور مواسات، آثار بسیار ارزشمندی در ساحت‌های فردی و اجتماعی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
الف. تقویت فضائل اخلاقی و ریشه‌کنی رذائل اخلاقی
مواسات، برخی ویژگی‌های اخلاقی مهم را در انسان تقویت و برخی رذایل مهم را نیز از بین می‌برد. اخلاص، تواضع و سخاوت را تقویت میکند و انسان را برای رسیدن به اوج ارزشهای اخلاقی یعنی «ایثار» آماده میکند.

انسانهایی که اهل مواسات هستند در یک نقطه‌ی اخلاقی متوقف نمی‌مانند و همین‌طور رشد می‌کنند تا به اوج فضایل اخلاقی می‌رسند. لذا امام کاظم (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «ما تَقَرَّبَ المُؤمِنُ إلَی اللّه ِ عزّ و جلّ بِشَیءٍ أفضَلَ مِن مُواساةِ المُؤمِنِ، و هُوَ قَولُهُ تَعالی: «لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ(۳۳)»(۳۴) مؤمن با چیزی برتر از مواسات نسبت به مؤمن، به خداوند عزّ و جلّ نزدیک نشده است، و این، همان سخن خدای متعال است که: «هرگز به نیکوکاری نخواهید رسید تا این که از آنچه دوست دارید، انفاق کنید.»

همچنین غرور، خودبینی، بخل و حسادت را از بین می‌برد. کسی که با دیگران همدردی، همدلی و همراهی می‌کند، از خودبینی خارج شده و به دیگران می‌اندیشد. همچنین پدیده‌های ناپسندی چون رباخواری، گران‌فروشی، رشوه‌خواری و سایر گناهان را از جامعه می‌زداید.
 
ب. استجابت دعا در حق مواسات‌کننده
امام صادق (علیه‌السّلام) در روایت مهمی می‌فرمایند: «ثَلاثُ دَعَواتٍ لا یُحْجَبْنَ عَنِ اللهِ (تَعالَی): دُعاءُ الْوالِدِ لِوَلَدِهِ إِذا بَرَّهُ، وَ دَعْوَتُهُ عَلَیْهِ إِذا عَقَّهُ، وَ دُعاءُ الْمَظْلُومِ عَلَی ظالِمِهِ، وَ دُعاؤُهُ لِمَنِ انْتَصَرَ لَهُ مِنْهُ، وَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ دَعا لِأَخٍ لَهُ مُؤْمِنٍ وَاساهُ فِینا، وَ دُعاؤُهُ عَلَیْهِ إِذا لَمْ یُواسِهِ مَعَ الْقُدْرَةِ عَلَیْهِ وَ اضْطِرارِ أَخِیهِ إِلَیْهِ.»(۳۵) سه دعاست که از درگاه خداوند متعال رد نمیشود: دعای پدر برای فرزندش، هر گاه که به او نیکی کند، و نفرینش در حقّ او، آن گاه که از او نافرمانی نماید؛ نفرین ستم دیده در حقّ کسی که به او ستم کرده است، و دعایش برای کسی که انتقام او را از ستمگری گرفته است؛ و دعای مرد مؤمن برای برادر مؤمنش که به خاطر ما نسبت به او مواسات کرده است، و نفرینش در حقّ او که می‌توانسته به وی کمک کند و نکرده، در حالی که وی به آن محتاج بوده است.
 
ج. تقویت انس و الفت و مهربانی در جامعه
یکی از آثار مهم مواسات، ایجاد انس و الفت در میان جامعه است. روایات بسیاری در این زمینه وارد شده است. به عنوان نمونه امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «مَا حُفِظَتِ الْأُخُوَّةُ بِمِثْلِ الْمُواساةِ»(۳۶) هیچ چیزی مانند مواسات، پیوند برادری را حفظ نمیکند. اگر به مکتب شهید حاج قاسم سلیمانی توجه کنیم، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های این مکتب را این ویژگی تشکیل می‌دهد.
 
د. فقرزدایی و ترمیم شکاف طبقاتی
مواسات، یکی از راهکارهای مهم برای ریشه‌کنی فقر و برقراری عدالت اجتماعی است. این راهکار، را باید در منظومه‌ی فکری اقتصاد مقاومتی و تمدن‌سازی دینی، تحلیل کرد. به ویژه اینکه یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی، «مردمی بودن» آن است.

لذا «هر کاری در کشور صورت میگیرد، باید با هدف رفع فقر و محرومیت و ایجاد رونق در زندگی عموم مردم - نه بخشی از مردم و قشرهای خاص - باشد. در چنین فضایی است که مردم میتوانند به اهداف والای نظام اسلامی - یعنی معنویت و تکامل روحی و تعالی اخلاقی - دست پیدا کنند؛ فضایی که خیرات جامعه به نحو صحیح میان مردم تقسیم شود؛ هر کس استعداد خود را به صحنه بیاورد و بهره‌ی آن را ببرد و نظام و حکومت مراقب باشد که هم به کسی ظلم نشود و هم هیچ‌کس محروم نماند. معنای ریشه‌کنی فقر این است.»(۳۷) همه افراد جامعه باید به این نکته معتقد باشند که فقرا، یتیمان و مسکینان جامعه‌ی اسلامی، برای آبرومندان، برخورداران و  ثروتمندان، یک میدان آزمایش و یک فرصت تعالی و پیشرفت است و همان‌گونه که به عبادات فردی توجه دارند، به عبادات اجتماعی نیز باید توجه داشته باشند.
 
هـ . مورد لطف و عنایت خداوند قرار گرفتن
یکی از مهم‌ترین آثار مواسات این است که مردم جامعه در پناه خداوند، از شر دشمنان و مشکلات در امان خواهند بود و خداوند همواره آنان را مورد لطف و عنایت خود قرار خواهد داد. امام صادق (علیه‌السّلام) در روایتی می‌فرمایند: «لا تَزالُ شیعَتُنا مَرعِیّینَ مَحفوظینَ مَستورینَ مَعصومینَ ما أحسَنُوا النَّظَرَ لِأَنفُسِهِم فیما بَینَهُم وبَینَ خالِقِهم، وصَحَّت نِیّاتُهُم لِأَئِمَّتِهِم، وبَرّوا إخوانَهُم؛ فَعَطَفوا عَلی ضَعیفِهِم وتَصَدَّقوا عَلی ذَوِی الفاقَةِ مِنهُم. إنّا لا نَأمُرُ بِظُلمٍ، ولکنّا نَأمُرُکم بِالوَرَعِ الوَرَعِ الوَرَعِ، وَ المُواساةِ المُواساةِ إخوانِکم.»(۳۸) شیعیان ما تا زمانی که در روابط میان خود و خدایشان نیک بنگرند و به پیشوایانشان حسن نیّت داشته باشند و به برادرانشان نیکی کنند و با ناتوانشان دلسوز و مهربان باشند و به نیازمندانشان کمک کنند همواره از جانب خداوند عز و جل مورد عنایت، محفوظ، و در پناه و مصون خواهند بود. ما به ستم کردن، دستور نمی‌دهیم؛ بلکه شما را به پارسایی، به پارسایی، به پارسایی دستور می‌دهیم و نیز به مواسات، مواسات با برادرانتان!
 
و. زمینه‌سازی برای حکومت حضرت مهدی (عج)
یکی از آثار مهمی که رهبر انقلاب در ضمن بیان اهمیت و ضرورت مواسات، به آن اشاره فرمودند، این است که «ما برای اینکه ارادتمان به امام زمان ثابت بشود، بایستی صحنه‌ها و جلوه‌هایی از جامعه‌ی مهدوی را خودمان به وجود بیاوریم. جامعه‌ی مهدوی، جامعه‌ی قسط و عدل است و جامعه‌ی عزّت است، جامعه‌ی علم است، جامعه‌ی مواسات و برادری است؛ اینها را بایستی ما در زندگی خودمان تحقّق ببخشیم، به قدر امکان خودمان؛ این ما را نزدیک میکند.»(۳۹)

پی‌نوشت:
۱) المحیط فی اللغة، ج‌۸، ص: ۴۲۰
۲) معجم مقاییس اللغه، ج‌۱، ص: ۱۰۶
۳) مفردات ألفاظ القرآن، ص: ۷۷
۴) لسان العرب، ج‌۱۴، ص: ۳۴
۵) کتاب العین، ج‌۷، ص: ۳۳۲
۶) کتاب العین، ج‌۷، ص: ۳۳۲
۷) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‌۱، ص: ۹۱
۸) در زبان عرب اسوه به دو صورت «اِسوه» و «اُسوه» نوشته میشود و هر دو به یک معناست.
۹) تهذیب اللغة، ج۱۳، ص ۹۵
۱۰) معجم مقاییس اللغه، ج‌۱، ص: ۱۰۶
۱۱) لسان العرب، ج‌۱۴، ص: ۳۴
۱۲) الصحاح، ج‌۶، ص: ۲۲۶۸
۱۳) القاموس المحیط، ج‌۴، ص: ۳۱۹
۱۴) کتاب العین، ج‌۷، ص: ۳۳۳
۱۵) لغت نامه دهخدا ، فرهنگ جامع کاربردی فرزان ، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی
۱۶) بیانات در دیدار کارگزاران نظام‌، ۱۳۸۶/۰۶/۳۱
۱۷) بیانات در خطبه‌های نماز عید فطر، ۱۳۸۱/۰۹/۱۵
۱۸) این ماده در قرآن کریم دارای چند کاربرد محدود است. آیات «فَکیفَ آسی عـَلی قـَوْمٍ کافِرین» (اعراف، ۹۳)، «فَلا تَأْسَ عَلَی الْقَوْمِ الْفاسِقین» (مائده، ۲۶) و «لِکیلا تَأْسَوْا عَلی مـا فـاتَکم» (حدید، ۲۳) به معنی حزن و اندوه شدید است. و آیه «لَقَدْ کانَ لَکمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة» (احزاب، ۲۱) به معنی الگو است.
۱۹) دانشنامه قرآن و حدیث، ج۴، مدخل مواسات، ص ۲۵۵
۲۰) بیانات در دیدار کارگزاران نظام‌، ۱۳۸۶/۰۶/۳۱
۲۱) طرح کلی اندیشه اسلامی
۲۲) دانشنامه قرآن و حدیث، ج۴، مدخل مواسات، ص ۲۵۳
۲۳) بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج‌۵۸، ص: ۱۵۰
۲۴) البدایة و النهایة، ج۳، ص۲۷۹؛ مجمع الزوائد و منبع الفواید، ج۱۰، ص ۴۰
۲۵) سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان(عج)، ۱۳۹۹/۰۱/۲۱
۲۶) الخصال، ج‌۱، ص: ۱۳۱
۲۷) بیانات در دیدار کارگزاران نظام،‌ ۱۳۸۶/۰۶/۳۱
۲۸) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج‌۱، ص: ۴۶
۲۹) دیدار اقشار مختلف مردم با رهبر انقلاب در سالروز میلاد امام زمان (عج)، ۱۳۷۳/۱۰/۲۷
۳۰) بقره، ۲۶۴
۳۱) بیانات در خطبه‌های نماز عید فطر، ۱۳۸۱/۰۹/۱۵
۳۲) کشف الغمة فی معرفة الأئمة (چاپ قدیم)، ج‌۲، ص: ۱۲۱
۳۳) آل عمران،۹۲
۳۴) جامع الأحادیث للقمّی (الغایات) : ص ۱۹۲
۳۵) الأمالی (شیخ طوسی)، ص: ۲۸۰
۳۶) عیون الحکم و المواعظ (لیثی)، ص: ۴۷۷
۳۷) بیانات در دیدار مردم شهرستان جیرفت، ۱۳۸۴/۰۲/۱۷
۳۸) المحاسن : ج ۱ ص ۲۵۸ ح ۴۹۲ ؛ بحار الأنوار : ج ۶۸ ص ۱۵۴ ح ۱۰ .
۳۹) سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان(عج)، ۱۳۹۹/۰۱/۲۱