1399/01/16
روایتی از فعالیتهای مرحوم آیتالله کریمی در دفتر رهبرانقلاب؛
فقیهی ممتاز که دنبال جایگاه علمی دنیوی نبود
مرحوم آیتالله سیدجعفر کریمی مسئولیت دفتر استفتائات رهبرانقلاب را به عهده داشت و از ابتدای رهبری حضرت آیتالله خامنه‌ای در جلسه فقهی شورای افتاء شرکت میکرد که در آن جلسات گفت‌وگوهای مفصل فقهی پیرامون مسائل جدید مورد ابتلای جامعه اسلامی انجام میدادند. در بخشی از پیام تسلیت رهبرانقلاب آمده است: «مرحوم آیتالله آقای حاج سیدجعفر کریمی در شمار همکاران اینجانب در قم بودند و اینجانب سالها برخوردار از خدمات ایشان بودم.»به همین مناسبت بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR برای آشنایی بیشتر با فعالیتهای مرحوم آیتالله کریمی در دفتر رهبرانقلاب و حضور ایشان در جلسات فقهی معظم‌له، گفتاری از حجت‌الاسلام احمد مروی، مسئول سابق ارتباطات حوزوی دفتر رهبرانقلاب را منتشر می‌کند.
شاگرد خاص درس فقه امام خمینی در نجففقیه عالی‌قدر و انقلابی مرحوم آیتالله آسیدجعفر کریمی از شاگردان و همراهان مرحوم امام رضوان‌الله‌تعالی‌علیه در نجف بود. در آن دوره‌ی غربت امام، مرحوم آیتالله کریمی از جمله‌ی کسانی بود که همراه امام بود و در درس امام شرکت میکرد. ایشان از شاگردان فاضل درس حضرت امام و از مستشکلین درس بود. چند نفر از این بزرگواران بعد از پیروزی انقلاب همراه امام رضوان‌الله‌تعالی‌علیه به ایران برگشتند که همه از شاگردان و تربیت‌شدگان درس فقه امام بودند. مرحوم آیتالله کریمی، مرحوم آیتالله خاتم یزدی، مرحوم آیتالله قدیری و... تقریباً جزء خصیصین اصحاب امام خصوصاً در حوزه مسائل فقهی و سؤالات شرعی و استفتائات بودند. در دوره‌ای که امام رضوان‌الله‌تعالی‌علیه در تهران و در جماران حضور داشتند و در قید حیات بودند این سه بزرگوار به لحاظ مراتب علمی و فقهی که داشتند و مورد اعتماد امام بودند، امام امر استفتائات و پاسخ به سؤالات شرعی را به عهده‌ی این سه نفر گذاشتند. این خیلی مهم است که یک مرجع تقلید حوزه استفتائش را به شاگردانش واگذار می‌کند. پس معلوم می‌شود آن‌ها در یک مرتبه‌ی بالایی به لحاظ فقهی و اجتهاد قرار گرفته بودند.
قبول مسئولیت استفتائات دفتر رهبرانقلاب و شرکت در جلسات فقهی ایشانبعد از ارتحال امام رضوان‌الله‌تعالی‌علیه و شروع دوره‌ی رهبری حضرت آیتالله خامنه‌ای این سه بزرگوار به همراه مرحوم آیتالله راستی کاشانی که ایشان هم از شاگردان و خصیصین امام در نجف بودند، جزء اصحاب استفتاء رهبر معظّم انقلاب قرار گرفتند. در این حوزه و در این بخش حضور مرحوم آیتالله آسیدجعفر کریمی یک حضور فعال‌تری بود، چون آیتالله کریمی خیلی اهل بحث و مباحثه و جدل و گفت‌وگو بود. بقیه‌ی آقایان هم با اینکه دارای مراتب علمی بالایی بودند، ولی خیلی اهل بحث و مباحثه نبودند. هر چهار بزرگوار وقتی دفتر حضرت آیتالله خامنه‌ای در قم تأسیس شد، در آنجا حضور پیدا کردند و مسئولیت استفتائات رهبر معظّم انقلاب را برعهده گرفتند. اما آیتالله کریمی قبل از تأسیس دفتر رهبر انقلاب در قم از همان روزها و هفته‌های اول رهبری حضرت آیتالله خامنه‌ای، استفتائات ایشان را به عهده گرفتند.
مرحوم آیتالله کریمی چون اهل گفت‌وگو و بحث و مباحثه بودند، حضرت آقا خیلی از ایشان استقبال کردند. آقا فرمودند من اگر نظری اعلام می‌کنم بعضی از آقایان هستند که خیلی بحث و مباحثه نمی‌کنند ولی من دوست دارم که یک کسی با من بحث و مباحثه کند و من را به چالش بکشاند و بتوانیم یک بحث طلبگی با هم داشته باشیم. یکی از خصوصیات مرحوم آیتالله کریمی همین مباحثه و گفت‌وگو بود و در کارهای علمی و فقهی با هیچ کسی رودربایستی نداشت. ایشان جلسات منظّم هفتگی با حضرت آقا داشت و گاهی هم بحث‌های طلبگی طولانی و مباحثه‌های مفصلی با آقا داشت.
خدمت مخلصانه به ولی‌فقیه باوجود مقام بالای فقهی و اجتهادیکی دیگر از خصوصیات مرحوم آیتالله کریمی اخلاصش بود. بزرگانی از روحانیت و علما به من گفتند که ایشان به لحاظ فقهی و اجتهاد از بعضی از مراجع فعلی کمتر نیست. یک آدم واقعاً فقیه و به معنی واقعی کلمه ملّا، باسواد و دقیق بود، اما در خدمت رهبر معظّم انقلاب و ولی‌فقیه قرار گرفت. این کار بسیار ارزشمندی بود. مرحوم آیتالله کریمی در این قضیه خودش را نمی‌دید. نمی‌گفت من برای خودم شأنی دارم و مجتهد و فقیه بزرگی هستم. ایشان استاد درس خارج بود و شاگردانی را تربیت کرد، اما نسبت به حضرت آیتالله خامنه‌ای برای خودش هیچ شأنی قائل نبود و هیچ حسابی باز نکرد. همه‌ی آن مقامات علمی و دانش علمی و فقهی که داشت را در خدمت ایشان قرار داد.
این یک اخلاص بالایی می‌خواهد که انسان خودش را نادیده بگیرد و خودش را با اینکه می‌تواند به اصطلاح یک کرّ و فری داشته باشد، در سایه‌ی رهبر معظّم انقلاب قرار بدهد و برای خودش استقلال و شأنی قائل نباشد. این کار بزرگی بود که مرحوم آیتالله کریمی انجام داد. البته به این‌ها پرداخته نشده است، ولی این مرد بزرگ این کار را کرد. تا آخر هم نسبت به رهبر معظّم انقلاب وفادار بود. البته در آن سال‌های ابتدایی برای اینکه مبانی‌شان نسبت به یکدیگر روشن و آشکار بشود و نظرات همدیگر را بدانند، جلسات هفتگی منظّم و بیشتری برگزار میشد. این جلسات معمولاً دو ساعت یا گاهی دو ساعت و نیم طول می‌کشید و دو نفری با هم بحث‌های طلبگی داشتند. ولی بعد از سالها این مراودات دیگر کمتر شد، نه اینکه ارتباط قطع بشود، اما دیگر نیازی به این نبود که هر هفته بخواهند جلسه و مباحثه با هم داشته باشند. چون جلساتشان علمی و مباحثه‌ای بود و مبانی علمی‌شان برای یکدیگر روشن شده بود. البته در این چند سال اخیر مرحوم آیتالله کریمی دچار کسالت شده بود و به‌خاطر ضعف جسمی دیگر توان مباحثه‌ی سابق را نداشت. ولی ایشان تا آخرین روزهای عمرش در دفتر قم مشغول بود و بخش استفتائات حضرت آقا را اداره میکرد.
رهبرانقلاب همیشه قدردان مرحوم آیتالله سیدجعفر کریمی بودندیکی از خصوصیات برجسته‌ی رهبر بزرگوار این است که اگر کسی به ایشان خدمت کند، سعی می‌کنند تا روز آخر قدردانش باشند. تا روز آخری که مرحوم آیتالله کریمی در قید حیات بود، ایشان قدردان زحماتشان بود و گاهی که به خدمت رهبر معظّم انقلاب می‌رسیدیم به ما می‌فرمودند که مراعات این مرد بزرگ را بکنید. ایشان یک فقیه برجسته و از یاران و شاگردان برجسته‌ی امام هستند. ما هم حقیقتاً در حدود سی سالی که خدمت این بزرگوار بودیم، سعی می‌کردیم احترام ایشان را هم به لحاظ خدماتی که نسبت به رهبر انقلاب انجام می‌داد و هم به لحاظ سابقه و هم‌نشینی‌اش با حضرت امام رضوان‌الله‌تعالی‌علیه و هم به لحاظ مقام علمی و فقهی‌اش حفظ کنیم.
سفارش میکرد در کارها نسبت به رهبرانقلاب کم نگذاریدیک خصوصیت دیگری که مرحوم آیتالله کریمی داشت، نسبت به رهبر معظّم انقلاب واقعاً وفادار و علاقه‌مند بود. حضرت آقا و موقعیت و جایگاه ایشان را خوب می‌شناخت. من هفته‌ای یک بار به قم مشرف می‌شدم و به خدمت ایشان که می‌رسیدم خیلی سفارش آقا را می‌کردند. می‌گفت شما نمی‌دانید حضرت آقا چه شأن و مقام و موقعیتی دارند، خیلی مراعات کنید و خیلی مواظب باشید و کارهایتان را دقیق انجام بدهید. هر کار شما و هر رفتار شما به حساب رهبر معظّم انقلاب گذاشته می‌شود. لذا باید خیلی با درایت، با تدبیر، با حوصله و با هوشمندی کارها را انجام بدهید. مبادا کار شما و رفتار شما به‌گونه‌ای باشد که به این شخصیت عظیم‌الشأن لطمه بخورد. من بارها خدمت این بزرگوار که می‌رسیدم حتی چند روز قبل از رحلتشان برای عیادت به منزلشان رفتم از حضرت آقا بسیار صحبت کردند و سفارش کردند که نسبت به ایشان کم نگذارید و قدرشان را بدانید. خداوند نعمت بزرگی به ما داده و باید قدر این نعمت را بدانید.
نقش مهم در معرفی مرجعیت حضرت آیتالله خامنهایمرحوم آیتالله کریمی برای معرفی مرجعیت رهبرانقلاب مسئولیت آن را به عهده گرفت. این مسئولیت سنگینی به لحاظ شرعی است و ایشان این کار را انجام داد. چون حضرت آقا را از نظر مقام علمی و فقهی می‌شناخت. رهبر معظّم انقلاب از روز اول از پذیرفتن مسئولیت مرجعیت استنکاف می‌کردند و این برای همه تقریباً مشهود است، از جمله‌ی کسانی که خیلی تلاش کرد که به حضرت آقا مسئله‌ی مرجعیت و نوشتن رساله را بقبولاند، مرحوم آیتالله کریمی بود. البته آقا نوشتن رساله را قبول نکردند. ولی مرحوم آیتالله کریمی در بحث اجتهاد در طراز مرجعیت، به حضرت آقا به‌خاطر آن بحث‌های طولانی اعتقاد داشت.
یک خاطره‌ای در این باره نقل بکنم. مرحوم آیتالله مؤمن که ایشان هم از شاگردان حضرت امام در قم بود، می‌گفت من اوائل رهبری حضرت آیتالله خامنه‌ای هنوز اُنسی با ایشان نداشتم و از نظر فقهی و فقاهتشان ابهاماتی داشتم، اما وقتی در جلسات شورای استفتاء حضرت آقا شرکت کردم که هر شب پنج‌شنبه با حضور فقهای شورای نگهبان و بعضی دیگر از فقها برگزار میشد، بعد از اینکه با آقا وارد بحث و مباحثه و گفت‌وگوهای فقهی و علمی شدم، به مقام علمی و دقّت نظر ایشان در مسائل فقهی پی بردم. آیتالله مؤمن می‌فرمود من کمتر فقیهی را دیده بودم که دارای چنین دقّت‌های علمی باشد و من این را در رهبر معظّم انقلاب دیدم. مرحوم آیتالله کریمی هم در همین جلسات به مقام فقهی حضرت آقا پی برده بود.
ماجرای اصرار به رهبرانقلاب برای چاپ رساله عملیهمرحوم آیتالله کریمی تا هشت سال پیش هر سال به حج مشرّف میشد و مسئولیت استفتائات بعثه‌ی رهبر معظّم انقلاب را به عهده داشت. شیعیان احساء و قطیف عربستان و شیعیان بحرین و کویت که مقلّد حضرت آیتالله خامنه‌ای هستند برای مسائل شرعی و برای پرداخت وجوهاتشان به بعثه و نوعاً به مرحوم آیتالله کریمی مراجعه می‌کردند و خدمت ایشان می‌رسیدند. لذا ایشان با شیعیان کشورهای خلیج فارس اُنس زیادی داشت. یک وقتی مرحوم آیتالله کریمی به من گفت که شما به آقا اصرار کنید که رساله بدهند و چرا ایشان رساله نمی‌دهند؟ این را نه یک آدم و طلبه‌ی معمولی بلکه یک فقیه به من می‌گفت. بعد می‌گفت که شیعیان کشورهای خلیج فارس مرجع را به رساله می‌شناسند. اگر مرجع پنجاه کتاب فقهی هم نوشته باشد، اما رساله نداشته باشد این‌ها خیلی مرجعیت آن مرجع به دلشان نمی‌چسبد. ولی اگر مرجع هیچ کتاب فقهی نداشته باشد و رساله داشته باشد، برای این‌ها اطمینان خاطر است. اگر رساله نباشد از آقا رو برمی‌گردانند و به سراغ یک مرجع دیگری می‌روند و وجوهاتشان را هم دیگر به آقا نمی‌دهند.
اتفاقاً یک روز که من به خدمت رهبر معظّم انقلاب رسیدم این موضوع را از قول آیتالله کریمی به ایشان عرض کردم. گفتم که آیتالله کریمی خیلی اصرار دارند که حضرت‌عالی رساله بدهید و اگر اجازه بفرمایید با مدیریت و نظارت ایشان رساله‌ای از شما آماده بشود و بعد از ملاحظات خودتان اجازه چاپ داده بشود. به حضرت آقا گفتم که آیتالله کریمی می‌گویند که شیعیان کشورهای خلیج فارس اگر مرجع رساله نداشته باشد هر چقدر هم فقیه بلندمرتبه‌ای باشد این‌ها قبول ندارند و سراغ مرجعی دیگر می‌روند و وجوهاتشان را به مرجع دیگری می‌دهند. آقا فرمودند حالا وجوهاتشان را به ما ندهند به یک مرجع دیگر می‌دهند. مگر ما وجوهات را چه کار می‌کنیم؟ خرج حوزه‌ها و طلبه‌ها می‌کنیم. حالا آن‌ها وجوهاتشان را به یک مرجع دیگری هم که بدهند، خرج حوزه‌ها و طلبه‌ها می‌شود. مگر قرار است همه‌ی خیرات به دست ما انجام بشود؟ حالا یک بخشی از خیرات به دست ما انجام می‌شود، یک بخشی از خیرات هم به دست یک مرجع دیگر انجام می‌شود و من رساله نمی‌دهم.