بسیاری از کارشناسان و سیاسیون غربی معتقدند که موقعیت اقتصادی آمریکا شاخصه‌های هژمونیکش را از دست داده یا با چالش‌هایی مواجه شده است. برای مثال، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه‌ی اروپا در گفت‌وگو با روزنامه‌ی آلمانی «دی ولت» گفته بود: «قدرت رهبری آمریکا در حال زوال است. قدرت آمریکا در حال کاهش است.» برژینسکی نیز در مصاحبه با  فرید ذکریا معتقد است: «واقعیت موضوع این است که هژمونی ما در منطقه رو به افول است.»

یکی از چالش‌های آمریکا، بروز اقتصادهای نوظهوری چون کشورهای بریکس(BRICS)  است که این گروه نیمی از جمعیت جهان و ۲۸ درصد از توان اقتصادی دنیا را در اختیار دارد. ایران نیز با توجه به موقعیت ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود، این پتانسیل را دارد که یکی از قدرت‌های برتر اقتصادی منطقه‌ای و جهانی شود. ایران علاوه بر قدرت اقتصادی در مقایسه با دیگر بازیگران منطقه از ظرفیت بالای اقتصادی نیز برخوردار است و می‌تواند قطب اقتصادی منطقه باشد. روزنامه فاینشنال تایمز در گزارشی در این‌باره نوشت: «غیرقابل انکار است که کشور ایران با ۸۰ میلیون نفر جمعیت، و دارنده‌ی سومین ذخایر بزرگ نفت جهان و دومین ذخایر بزرگ گاز تقریباً دست‌نخورده، پتانسیل‌های زیادی دارد.» این روزنامه انگلیسی سپس ادامه می‌دهد: «نکته‌ای که باید به آن توجه داشت اینکه علی‌رغم سال‌ها تحریم‌های ضد ایرانی، اقتصاد و تجارت ایران توسعه داشته است. این به آن مفهوم است که ساختار کنونی ایران به شیوه‌ای است که سرمایه‌گذاران خارجی یا مجبورند که با آن به رقابت بپردازند یا در اغلب موارد با ایران همکاری داشته باشند.»^۱ اندیشکده‌ی «دفاع از دموکراسی» نیز در گزارشی بر آن است که «اقتصاد ایران علی‌رغم قیمت پایین نفت و تحریم‌های کنونی رشد یافته است.»^۲
 
تحلیل‌گران غربی درباره ایران چه می‌گویند؟
نظر تحلیل‌گران غربی در مورد اقتصاد ایران نیز با توجه به پتانسیل‌های اقتصادی این کشور شکل‌بندی شده است. برای مثال، «یانیس ووراس»، رئیس دانشگاه علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه پندیوی آتن معتقد است: «ایران دارای منابع عظیم نفت و گاز، معادن، نیروی انسانی تحصیلکرده، صنایع پیشرفته و بازاری بزرگ و پر رونق است... {بنابراین} یونان نباید فرصت رابطه با ایران را از دست بدهد.»^۳ شاید همین ظرفیت بالای مادی و معنوی است که موجب می‌شود وزیرخارجه ایتالیا نیز صراحتا بگوید: «شرکت‌های ایتالیایی حتی در دوران بسیار دشوار روابط ایران با غرب، همکاری‌ با شرکای ایرانی خود را قطع نکردند.»^۴ وی در ادامه بیان می‌کند: «امروز شرکت‌های مختلف اقتصادی ایتالیا اشتیاق فراوانی دارند که سطح مناسبات و همکاری‌های خود را با جمهوری اسلامی ایران هر چه بیشتر ارتقاء دهند.»^۵

سفیر فرانسه در تهران نیز در اظهارنظری مشابه وزیرخارجه‌ی ایتالیا می‌گوید: «ایران فرصت‌های عالی به شرکت‌های خارجی به‌طور عام، و شرکت‌های فرانسوی به‌طور خاص عرضه می‌کند. ایران دارای ۸۰ میلیون نفر جمعیت، جمعیتی جوان و تحصیلکرده و عمدتاً شهری با وجهه‌ی صنعتی است.»^۶ همچنین دکتر «پیتر کوینگ» که اقتصاددان و تحلیلگر در حوزه‌ی جغرافیای سیاسی است و تجربه‌ی کار در بانک جهانی را نیز در کارنامه‌ی خود دارد، از مدل اقتصاد مقاومتی ایران تمجید کرده است. این کارشناس سوئیسی که به‌طور مرتب در «گلوبال ریسرچ»، «راشاتودی»، «پرس تی‌وی»، «اسپوتنیک» و «کانتر پانچ» مطلب می‌نویسد در این خصوص بیان داشته است که: «من اخیرا متوجه شده‌ام که ایران در حال پیگیری اقتصاد مقاومتی است. این مفهوم یک مفهوم عالی برای توسعه به‌صورت مستقل و یک اقتصاد خودکار است. این اقتصاد شامل استفاده از ظرفیت‌های کشور، بانک‌های داخلی، صنعت ملی و کشاورزی برای کمک به ایجاد خدمات عمومی و اجتماعی است.»

جدای از اظهارنظر مقامات و سیاسیون جهان، حتی در حوزه‌ی پژوهش‌های علمی و آکادمیک نیز تحقیق‌های زیادی در خصوص رشد و پیشرفت اقتصاد ایران در مراکز معتبر جهانی انجام داده شده است. به‌عنوان نمونه، اخیرا پژوهشی در «مطالعات تجارت و اقتصاد» منتشر شده که به بررسی «رشد اقتصادی و امید به زندگی: با مطالعه‌ی موردی ایران» پرداخته است. این پژوهش که بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده‌ی بانک جهانی مورد بررسی قرار گرفته است بر آن است که «نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که رشد اقتصادی ایران تأثیر قابل توجه مثبتی بر امید به زندگی در طول سال‌های ۱۹۶۶ تا ۲۰۱۳ داشته است.»^۷
 
پالس‌های اشتباه به غرب
با این همه، و علی‌رغم اذعان به رشد اقتصادی، توانایی‌ها و پتانسیل‌های ایران در سطوح مختلف و مخصوصا سطح اقتصادی و تجاری، اتخاذ برخی سیاست‌های اشتباه توسط برخی از مسئولین در سال‌ها اخیر، موجب تغییر نگرش غربی‌ها نسبت به ظرفیت و قدرت ایران شد. همین سیاست‌های اشتباه هم آمریکایی‌ها و برخی از لابی‌ها و گروه‌های فشار در داخل آمریکا را مجاب کرد که «سیاست فشار علیه ایران» تأثیرگذار است و آمریکا نبایستی از آن دست بر دارد. شاید علت مورد استفاده قرار گرفتن تحریم‌ها به‌عنوان یک ابزار فشار علیه ایران نیز این موضوع باشد که آمریکایی‌ها و برخی از مقامات غربی نسبت به تأثیرگذاری این موضوع در سطح سیاسی و اجتماعی ایران واقف شدند، آن‌چنان‌که در برخی از اظهارنظرهای خود، تلویحا به آن اشاره کردند. برای مثال وندی شرمن در کمیته‌ی روابط‌خارجی سنای آمریکا برای توجیه استفاده از پول‌های بلوکه‌شده‌ی ایران که به ایران بازگردانده شده بود، به اعضای این کمیته قول داد که این پول‌ها به‌صورت هدفمند و برای از بین بردن «فقر» مردم ایران هزینه خواهد شد. وی که به نحوه‌ی توزیع سبد کالا بین مردم ایران به‌عنوان دستاورد برجام اشاره داشت، تصریح کرد: «شما در اخبار دیدید که ایران اخیرا به‌طور قابل مشاهده‌ای غذا بین مردم فقیر جامعه‌اش توزیع کرده تا نشان دهد کاهش هدفمند و محدود تحریم‌ها، تأثیر مستقیم بر  مردم این کشور داشته است.»^۸ بازنمایی این مسئله که اگر برجام نبود، ایران کشور عقب‌افتاد‌ه‌ای چون مثلا ونزوئلا با تورم ۴۰۰ درصدی می‌شد نیز یکی از اشتباهات دیگر در همین زمینه است. همین موضوع موجب آن شد که این پیام منفی، به طرف آمریکایی و غربی مخابره شود که آنها به ایران «لطف کرده‌اند» که برخی از تحریم‌ها را برداشته‌اند. نمود این تصور آمریکایی‌ها در سخنان دونالد ترامپ مشهود است که گفت: «ایران باید از آمریکای دوره‌ی باراک اوباما متشکر باشد.» در زمان مذاکرات نیز، مخابره‌ی چنین پیام‌هایی باعث شد تا کسانی چون دیوید ایبسن، مدیر اجرایی گروه اتحاد علیه ایران هسته‌ای، از دولت آمریکا بخواهند که «سیاست‌های مؤثر تحریم و فشار اقتصادی» را درباره‌ی ایران اجرا کنند. او می‌نویسد: «دولت آمریکا سیاست اعمال فشارهای اقتصادی بر ایران که به‌زعم وی سیاست مؤثری است را دنبال کند.»^۹

این در حالی‌است که تا سال ۲۰۱۱ که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های بین المللی و به تعبیر خود آمریکایی‌ها، تحریم‌های فلج‌کننده قرار گرفت به‌گونه‌ای که «جک لو»، وزیر خزانه‌داری آمریکا از «تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به عنوان سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ یاد کرد»، اما با این وجود، نه تنها اقتصاد ایران از هم فرونپاشید بلکه مطابق آنچه گفته شد، در حال شکوفایی هم بود. شاید اگر مقامات آمریکایی و غربی، احساس ضعفی از ما نمی‌دیدند، این روزها وضعیت به مراتب بهتری داشتیم.
 
پی‌نوشت‌ها:
۱. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=۱۳۹۴۰۸۱۴۰۰۰۶۹۰
۲. http://www.eshraf.ir/۴۱۷۴
۳. http://www.irna.ir/fa/News/۸۱۸۰۲۵۶۹/
۴. http://www.president.ir/fa/۹۱۵۴۶
۵. http://www.president.ir/fa/۹۱۵۴۶
۶. http://www.ambafrance-ir.org/%DA%AF%D۹%۸۱%D۸%AA%DA%AF%D۹%۸۸%DB%۸C-%D۸%B۳%D۹%۸۱%DB%۸C%D۸%B۱-%D۹%۸۱%D۸%B۱%D۸%A۷%D۹%۸۶%D۸%B۳%D۹%۸۷-%D۸%AF%D۸%B۱-%D۸%A۷%DB%۸C%D۸%B۱%D۸%A۷%D۹%۸۶-%D۸%A۸%D۸%A۷-%D۸%B۱%D۹%۸۸%D۸%B۲%D۹%۸۶%D۸%A۷%D۹%۸۵%D۹%۸۷
۷. http://eccsf.ulbsibiu.ro/RePEc/blg/journl/۱۱۱۰۷mahyar.pdf
۸. https://www.nytimes.com/۲۰۱۴/۰۲/۱۲/world/middleeast/anniversary-of-islamic-revolution-in-iran.html?_r=۰
۹. http://www.jpost.com/Opinion/Stop-paying-Dane-geld-to-Iran-۳۸۶۲۹۲