دومین پاسداشت هنر و ادبیات انقلاب اسلامی صبح دوشنبه ۱۸ مرداد ۹۵ در مؤسسه‌ی پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و هنر برگزار شد و طی آن، از یادداشت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر کتاب داستانی «تَن تَن و سندباد» نوشته‌ی آقای محمد میرکیانی رونمایی شد.


مختارپور: انتشار یادداشت‌های جدید رهبر انقلاب بر کتاب‌های غیر دفاع مقدس
در ابتدای این جلسه، علیرضا مختارپور، دبیر جلسه درباره‌ی دقت‌ نظر رهبر انقلاب در مطالعه‌ی کتاب‌ها و بیان نظرشان پس از مطالعه‌ی آن گفت: بارها شده است که رهبر انقلاب پس از مطالعه‌ی کتاب، نظر خود را در مورد آن گفته‌اند و این موضوع به‌خصوص در رابطه با کتب دفاع مقدس بسیار اتقاق افتاده که نظر خود را به نویسنده‌ی کتاب یا خانواده‌ی شهید به‌صورت کتبی و شفاهی فرموده‌اند که تاکنون تعداد بسیار زیادی از آنها منتشر شده است. اما از سال گذشته دفتر نشر و حفظ آثار ایشان این توفیق را پیدا کرد تا نظرات ایشان در مورد کتاب‌های غیر دفاع مقدس را نیز منتشر کند که یادداشت رهبر انقلاب بر کتاب «دختران آفتاب» نخستین آنها بود و در ادامه‌ی همین روند، نمونه‌ی دیگری از نظرات ایشان امروز منتشر خواهد شد.

وی در ادامه‌ی سخنان خود از پیشکسوتان حوزه‌ی هنر و ادبیات حاضر در جمع خواست تا ضمن بیان خاطرات خود از نظرات رهبر انقلاب درباره‌‌ی ادبیات کودک، نظرات خود پیرامون کتاب و ادبیات کودک را ابراز دارند.

گروگان: باید از یک غربال واحد استفاده کنیم
آقای حمید گروگان از پیشکسوتان ادبیات کودک در مورد اهمیت فعالیت ادبی در حوزه‌ی کودکان و حساسیت‌های این عرصه گفت: پیرامون ادبیات کودک و شقوق مختلف آن مطلب زیادی وجود دارد که می‌خواهم یکی از آنها را که مطرح کنم. زمانی که ما برای کودک و نوجوان به تولید اثر(در انواع مختلف آن) می‌پردازیم باید توجه داشته باشیم که می‌بایست یک پیام واحد از تریبون‌های مختلف به گوش برسد و اینگونه نباشد که آراء ضد و نقیض به مخاطب برسد. یکی از مشکلات تولید آثار در حوزه‌ی کودک این است که متأسفانه مخاطب ما با آراء متعدد روبرو است که اصل آن مشکلی ندارد اما مسئله اینجاست که در برخی از موارد این آراء ضد و نقیض هستند.

عضو سابق شورای انتشارات کانون پرورش فکری ادامه داد: برای نمونه زمانی‌که می‌خواهیم مذمت اسراف را برای مخاطب خاص خود تبیین کنیم، باید برداشت‌ها، تصاویر و عملکرد موجود در آثار فرهنگی نیز منعکس‌کننده‌ی همین هدف باشد اما متأسفانه آثار فرهنگی ما در بسیاری از موارد نه تنها مخاطب را از اسراف دور نمی‌کند بلکه آن را موجه می‌سازد. در بررسی این آثار متوجه می‌شویم که نوع صحبت کردن، نوع رفتار و خانه‌ی تجملی که در فیلم‌های خودمان وجود دارد، دقیقا بر خلاف پیام مدنظر ماست. ارباب فرهنگ می‌خواهند کودک را متوجه اسراف کنند اما آثار فرهنگی، مخاطب را به‌سمت دیگری می‌برند. مکرر از اطرافیان خود شنیده‌ام که شما چیزی می‌گویید و فلان نشریه یا فیلم، پیام دیگری را مخابره می‌کند. برای حل این مشکل نیز باید از یک غربال مشخص و واحد استفاده کنیم که آن هم چیزی جز احکام الهی و آموزه‌های دینی نیست.

گزارش تصویری | مراسم دومین پاسداشت هنر و ادبیات انقلاب اسلامی
سرشار: رهبری فرمودند اگر اهمیت کار خود را می‌دانستید حتی از خواب شب‌تان هم می‌زدید
آقای محمدرضا سرشار دیگر سخنران این مراسم بود که در بیان چرایی پرداختن به ادبیات کودک گفت: هر نظام عقیدتی باید روی نسل آینده‌ی خود سرمایه‌گذاری کند و هنر و ادبیات از جمله زمینه‌های مهم سرمایه‌گذاری است. زمانی‌که حضرت امام خمینی رحمه‌الله‌علیه در سال ۱۳۴۲ آن سخنان تاریخی را فرمودند، در تنهایی به سر می‌بردند و هنگامی‌که از ایشان پرسیدند چه کسانی از شما پیروی خواهند کرد، پاسخ دادند که سربازان من در گهواره‌ها هستند و دیدیم که ۱۵ سال بعد همان کودکان بزرگ‌ترین انقلاب قرن را آفریدند.

رئیس انجمن قلم ایران درباره‌ی اوج اهتمام رهبر انقلاب پیرامون ادبیات کودک بیان کرد: اهالی ادبیات کودک، دیداری با رهبر انقلاب در اوایل دهه‌ی ۷۰ داشتند که ایشان در آن دیدار فرمودند اگر اهمیت کار خود را می‌دانستید حتی از خواب شب‌تان هم می‌زدید تا خواسته خود را محقق کنید.  

وی در مقایسه‌ای آماری از تولیدات ادبیات کودک در سال‌های قبل از انقلاب با سال‌های پس از انقلاب گفت: بر اساس آمارهای موجود، در ۱۱ سال منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی به‌طور متوسط سالانه ۱۵۴ عنوان کتاب جدید (با موضوع کودک و نوجوان) در کشور به چاپ می‌رسید. اما در دهه‌ی نخست انقلاب اسلامی این تعداد به‌طور متوسط به ۲۶۵ عنوان کتاب رسید که نشان می‌دهد حدود ۷۰ درصد پیشرفت در این عرصه طی یک دهه داشته‌ایم. شمارگان کتاب‌ها نیز پیش از انقلاب اسلامی به‌طور متوسط بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نسخه بود اما ۷ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی این تعداد حداقل به ۵۰۰۰ نسخه رسید که در مواردی شاهد شمارگان ده هزار و بیست هزار و حتی در برخی موارد این تعداد به صد هزار و دویست هزار هم رسید که عدد قابل توجهی است.

سرشار ادامه داد: در مورد آمار تجدید چاپ هم آمارهای جالب توجهی وجود دارد. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به ندرت پیش آمد که کتابی در حوزه‌ی ادبیات کودک به چاپ دوم برسد، برای نمونه تنها ۱۶ عنوان (از ۶۲ عنوان کتاب چاپ‌شده در کانون پرورش فکری) به چاپ دوم رسید و این در حالی است که در سال‌های بعد از انقلاب رسیدن به نوبت دهم به بالا در دهه‌ی نخست بسیار طبیعی شده بود.

او با اشاره به وارونگی نسبت ترجمه و تألیف به‌عنوان یکی از دستاوردهای دهه‌ی نخست انقلاب اسلامی گفت: در ۱۱ سال پایانی حکومت پهلوی ۲۶ درصد از تولیدات ادبیات کودک تألیفی و باقی آن ترجمه بود. اما در دهه‌ی نخست انقلاب ۶۸ درصد آثار تألیفی و ۳۳ درصد ترجمه بوده است. اما متأسفانه امروز حدود ۳۸ درصد آثار تألیفی و حدود ۷۲ درصد آنها ترجمه است که نشان می‌دهد ما به دوره جاهلیت قبل از انقلاب بازگشته‌ایم.

سرشار در قسمت پایانی سخنان خود ضمن ابراز تأسف از مسیر نادرست برخی از مؤسسات متولی ادبیات کودک افزود: پایان دوران رمزی نویسی، افزایش داستان‌های واقع‌گرا، تنوع موضوعات، تعدد مجلات کودک و نوجوان از جمله مزیت‌های کتاب‌های پس از انقلاب است که در کنار آن آسیب‌هایی چون افزایش کتب علمی، کتب کارتونی، کتاب‌های سری و... نیز گریبان گیر ما شده‌اند. همچنین در کشور مراکزی هستند که خود را متولی ادبیات کودک می‌دانند، در حالی‌که هیچ‌یک در مسیر آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب کار نمی‌کنند که بخش زیادی از آن به‌خاطر بدنه‌ی مدیران آنها است. این کشور، مرکزی نیاز دارد که با مبانی فکری و ارزشی ثابت، ادبیات کودک را نجات دهد.

مهندس چینی‌فروشان: از نگاه رهبر انقلاب تولید آثار خنثی هم مضر است
مهندس محسن چینی‌فروشان رئیس سابق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، دیگر سخنران مراسم، به بیان توصیه‌های مهم رهبر انقلاب پرداخت و گفت: کمتر مسئولی در کشور می‌شناسم که به اندازه‌ی رهبر انقلاب نسبت به حوزه‌های مختلف فرهنگ تسلط و دغدغه دارند. در جلسات متعددی که به‌صورت خصوصی و عمومی با ایشان داشتم، نسبت به کارهایی که انجام‌ شده همواره می‌گفتند که این کارها کم است و باید جلوتر برویم. ایشان در یکی از دیدارهای خصوصی درباره‌ی ادبیات کودک و نوجوان تذکر دادند که موضوعات و رخدادهای تاریخ انقلاب، جای کار زیاد دارد و باید آنها را برای کودکان و نوجوانان بازگو کنیم.

مهندس چینی‌فروشان در قسمت دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به اهمیت محتوا در نگاه رهبر انقلاب تصریح کرد: در مورد آثار ادبی و هنری رهبر انقلاب تعبیر استحکام را به‌کار می‌برد که به فرم و محتوا معطوف است. ایشان بر این باورند که هنوز کاری که شایسته‌ی انقلاب اسلامی باشد در حوزه‌ی کودک و نوجوان تولید نشده است. ایشان تولید خنثی را مضر می‌داند و به تولید اسلامی و انقلابی تأکید دارد و روی فرهنگ اهتمام ویژه‌ای دارد.

چینی‌فروشان با اشاره به تولید عروسک‌های دارا و سارا، گفت: پس از تولید این عروسک‌ها خدمت ایشان رسیدیم و ایشان فرمودند مراد ما از تولید فرهنگ این است. سال ۷۴ در دیداری ایشان فرمودند تاریخ انقلاب مسأله‌ی مهمی است که باید برای نسل نوجوان تبیین شود. ایشان در جزئیات نیز نظر می‌دهند و به مسأله‌ی روی جلد و کاغذ تأکید دارد که جلد عالی باشد اما کاغذ معمولی زیرا معتقدند جلد عالی مخاطب را جذب می‌کند.

وی ادامه داد: در یکی از دیدارها رهبر انقلاب فرمودند فیلم بابالنگ‌ دراز را دیدم. این فیلم یک فیلم سالم است ولی با رویکردی آمریکایی، یعنی شما پرچم آمریکا را در تمام صحنه‌ها می‌بینید و ما اگر تمام وقت خود را صرف کنیم که چنین اثری تولید کنیم، باز هم ضرر نکرده‌ایم. همچنین ایشان در مورد کتاب «تن تن و سندباد» در دیداری با حضور آقای میرکیانی فرموده بودند کتاب «تن تن و سندباد» خیلی خوب بود و حرف‌هایی که در مورد تهاجم فرهنگی داشتم را این کتاب گفته بود.

مؤمنی شریف: باید مطابق افق ۱۴۰۴ به تولید محصول بپردازیم
محسن مؤمنی شریف از دیگر کسانی بود که در این جلسه نکات مدنظر خود پیرامون ادبیات کودک را یادآور شد و تصریح کرد: رهبر انقلاب توجه زیادی به حوزه‌ی ادبیات دارند و در بسیاری از موارد شده که یک کتاب قطور را در فاصله‌ی بسیار کمی مطالعه کرده و نظرات خود را می‌فرمودند. مثلا از جمله این کتاب‌ها، کتاب خاطرات عزت شاهی بود که در کمتر از یک هفته آن را خواندند و در جلسه‌ای که با ایشان داشتیم فرمودند که این کتاب شهر گمشده انقلاب بود. از دیگر نکات جالبی که در مدیریت فرهنگی رهبر انقلاب وجود دارد از این قرار است که ایشان تشویق را به نویسندگان آثار اختصاص می‌دهند اما اگر به اثری نقد داشته باشند، به مسئولین و مدیران تذکر می‌دهند.

مؤمنی شریف ضمن انتقاد از فاصله گرفتن از سال‌های طلایی چاپ کتاب بعد از انقلاب در بیان علل این فاصله‌گیری اشاره داشت: متأسفانه از اوایل دهه‌ی ۷۰، به‌خاطر سیاست‌های اشتباه توسعه، ارزش‌های ما با هجوم گسترده مواجه شد و سراغ دنیایی رفتیم که برای ما نبود و از جمله آسیب‌هایی که دیدیم در حوزه‌ی ادبیات بود. ما امروز باید با نگاه به افق ۱۴۰۴ به تولید آثار در این حوزه بپردازیم تا بتوانیم کودکان امروز را افرادی مؤمن، فعال، ایثارگر و برخوردار از روحیه‌ی اسلامی و انقلابی تربیت کنیم.

محسن پرویز: متأسفانه این اثر در زمان خودش خوب دیده نشد
محسن پرویز، دیگر سخنران مراسم، با اشاره به اینکه نخستین مصاحبه را با نویسنده‌ی کتاب «تن تن و سندباد» را داشته و متأسفانه این اثر در زمان خودش، خوب دیده نشد گفت: رهبر انقلاب دو جمله دربار‌ه‌ی اهمیت کتابخوانی دارند که در یکی از آنها فرمودند باید پدران و مادران از ابتدا فرزندان را با کتاب مأنوس کنند و در جای دیگری اشاره داشتند که بچه‌ها را از کودکی عادت دهیم تا کتاب بخوانند.

سخنگوی انجمن قلم در قسمت پایانی سخنان خود ضمن یادآوری از مرحوم امیرحسین فردی، گفت: خوشبختانه فضای حاکم بر ادبیات کودک به‌طور کلی فضای سالمی است و ناشران ما می‌توانند به‌سمت ترجمه‌ی آثار از فارسی به زبان‌های دیگر بروند.

رحماندوست: قهرمان داستان‌های غربی عمدتا مجهول‌الهویه‌اند
مجتبی رحماندوست، نویسنده و شاعر مطرح کشور سخنران بعدی این مراسم بود. وی با برشمردن نکات مهم رهبر انقلاب در حوزه‌ی ادبیات کودک ابراز داشت: باید در ادبیاتی که برای کودک به‌کار می‌بریم از زبان بومی استفاده کنیم و توجه داشته باشیم که قهرمان داستان در ادبیات غربی در بسیاری از موارد از خانواده پیدا نمی‌شود بلکه عمدتا مجهول‌الهویه است و از کوه و دمن پیدا می‌شود. بحران و آشفتگی در ادبیات کودک وارداتی چنان است که حدود ۱۷ سال قبل «مجید عمیق» از مترجمان فعال حوزه‌ی ادبیات کودک به رهبر انقلاب گفت که در گذشته از هر ۵ کتاب می‌توانستم یک کتاب را برای ترجمه‌ انتخاب کنم اما امروز به ندرت می‌توانم از هر ۵۰ کتاب هم یک کتاب انتخاب کنم.

مدیر سابق کارگاه قصه و رمان حوزه‌ی هنری با تذکر این نکته که باید از گنجینه‌ی تاریخی موجود در ادبیات فارسی برای تولید آثار برای کودکان استفاده کنیم گفت: ضمن آنکه نباید از غنای موجود در منابع خودی غافل شویم چرا که در تاریخ اسلام، ایران و سیره‌ی اهل بیت سوژه‌های فراواتی وجود دارد و می‌توانیم از آن هم استفاده کنیم.

شریف رضویان: پیامبر اسلام نیز یادآور اهمیت تربیت کودک شده‌اند
سرکار خانم مریم شریف رضویان از فعالان حوزه‌ی ادبیات کودک و داور چند جشنواره‌ی ادبی نیز از دیگر مهمانان برنامه بود که به آسیب‌شناسی حوزه‌ی ادبیات کودک پرداخت و گفت: زمانی‌که پیامبر اسلام فرمودند «الدرس فی الصغر کالنقش فی الحجر» نشان از اوج اهمیت ادبیات کودک دارد. اما با این همه اهمیت، متأسفانه با تجربه‌ی داوری در چند جشنواره‌ی ادبی کودک می‌بینم که درونمایه‌ی ارزشمند همان چیزی است که در داستان‌های ادبی کودکان کمتر دیده می‌شود. این در حالی است که این گروه سنی فطرتا میل به‌خوبی دارد و نویسندگان امروزی به این مسئله بی‌توجه‌اند.

او ادامه داد: از دیگر آسیب‌های این حوزه به‌کار بردن تخیل بی‌حد و حصر در آثار خردسال است در حالی‌که این موضوع آثار نامناسبی را در ذهن کودک به جای می‌گذارد.
 
میرکیانی: از محبت و بزرگواری رهبر انقلاب تشکر می‌کنم
پایان بخش برنامه نیز رونمایی از یادداشت رهبر انقلاب بر کتاب «تن تن سند باد» توسط نویسنده کتاب بود. وی پس از رونمایی از یادداشت در سخنان کوتاهی گفت: از محبت و بزرگواری رهبر انقلاب تشکر می‌کنم. جایگاه و شأن فرهنگی ایشان بیش از آن چیزی است که بتوان آن را توصیف کرد و حقیقتا در این لحظه زبانم از بیان آنچه که در ذهنم می‌گذرد الکن است. تصور می‌کنم آنچه که معظم‌له درمورد کتاب فرمودند بیش از واقعیت است و در آن حد و اندازه نیست.  

میرکیانی ادامه داد: آنچه که درباره‌ی این کتاب تلاش کردم نشان بدهم، در واقع تأکیدات معظم‌له پیرامون تهاجم فرهنگی بود و علاوه بر این دغدغه‌های خود من را نیز تشکیل می‌داد. در آن زمان مسئولیتی در صدای جمهوری اسلامی ایران داشتم و ناچار بودم که هفته‌ای یک داستان بنویسم و همین هم موجب شد که با اسطوره‌ها آشنا شوم. واقعیت این است که جهان امروز به‌سمت یکسان‌سازی فرهنگی می‌رود و در صورت ادامه‌ی همین روند، از یک سو ایستادگی فرهنگی را از بین می‌برد و از سوی دیگر موجب تسط فرهنگ غرب می‌شود. من در این کتاب می‌خواستم که ایستادگی فرهنگی در مقابل یکسان‌سازی فرهنگی را برای نوجوانان ترسیم کنم.