بیانات پس از بازدید از مؤسسه‌ی تحقیقات جنگلها و مراتع
بسم‌اللَّه‌الرّحمن‌الرّحیم
بنده هرسال در چنین روزهایی شخصاً درخت می‌کارم و این کار مخصوص امسال نیست. ولی امسال، تعمّداً انتخاب کردم که این درختکاری و احترام به گیاه و تجلیل از منطق نگاهبانی از منابع طبیعی و فضای سبز، در ملأ عام انجام گیرد؛ چون احساس می‌کنم حقیقتاً کشور به این قضیه به‌طور جدّی نیازمند است. درخت، مظهر حیات در طبیعتی است که ما آن را بانگاه عامیانه، بی‌جان می‌پنداریم. درخت وگیاه، در استفاده از منابع غیرقابل دسترسی دراعماق زمین و در میان ذرّاتِ خاک وتبدیل آنها به یک موجود مجسّمِ زیبای بالنده رشد یابنده زنده، نمایشگر یک معجزه عظیم الهی‌اند. درخت و گیاه، تاکنون تنها راهروهایی هستند که انسان از طریق آنها توانسته به منابع عظیم و متنوّع غذایی در زیرخاک دسترسی پیدا کند؛ آن منابع را استحصال نماید و عالم وجود و زندگی بشر را از آن بهره‌مند سازد.
این گیاهی که متأسفانه در لابلای چرخ و پَرِ صنعت - بخصوص درکشورهایی که تازه باصنعت آشنا می‌شوند - چنین موردتحقیر قرار می‌گیرد، مایه حقیقی وجود انسان است. یعنی منبع بی‌پایان مواد حیاتی و غذایی درونِ خاک، تبدیل به گیاه می‌شود و از گیاه به انسان تبدیل می‌گردد؛ حال یا به واسطه حیوان، یا بدون واسطه آن. این است که «واللَّهُ خَلَقَکُم مِن تُرابٍ»(1)؛ من و شما منتسب به نطفه‌ای هستیم که تولید شده از مواد گیاهی و حیوانی است که اینها فرآورده خاکند. پس با یک واسطه یا دو واسطه، همه آحاد بشر و همه آحاد حیوان، متولّد از خاکند؛ «منها خَلَقْناکم»(2) و واسطه هم گیاه است. اگر گیاه نباشد، انسان نیست. اگر گیاه نباشد، حیوان نیست. با توجّه به چرخه پیچیده طبیعت و تأثیر متقابل آب و هوا و خاک و درخت بر روی یکدیگر، اگر گیاه نباشد هوا هم نیست. گیاه یک پایه‌اساسیِ وجود است؛ ولی متأسفانه ما گیاه و درخت را با این چشم نگاه نمی‌کنیم. از این روست که مراتع تخریب می‌شوند، جنگلها تخریب می‌شوند و درختها و باغها در محیطهای شهری - حتی در محیطهای غیر شهری احیاناً به توهّمِ منافع موهوم - از بین می‌روند.
من امروز از بعضی آقایان که در نمایشگاه گل و گیاه توضیح می‌دادند، راجع به اهمیت صنوبر، موادی که صنوبر می‌تواند برای ما به وجود بیاورد و کارهای تحقیقاتی که روی صنوبر انجام گرفته، مطالبی شنیدم. یادم آمد چندی پیش - شاید دو سه سال قبل - گزارشی به دستم رسید از فردی که شکایت کرده بود که در یک مجموعه عظیم در محلّی نه چندان دور از تهران، چندین هزار درخت صنوبر را، چندنفر سرمایه‌خواه - نباید گفت سرمایه‌دار یا سرمایه‌گذار؛ سرمایه‌خواه - قطع کرده‌اند برای این‌که در آن مکان یک مجموعه ساختمانی بسازند و فلان قیمت بفروشند! این‌گونه بی‌اعتناییها به گیاه، به درخت، به باغ و به عوامل طبیعیِ حیات و وجود، برای کشور ضایعه آفرین است. ما کشوری داریم که ازلحاظ وسعت خاک، یکی از کشورهای غنی است. گفته می‌شود آب کم داریم و البته درست است؛ اما به تجربه دانسته شده است که با آب کم هم - همراه با صرفه‌جویی و روشهای علمی - می‌شود زمین را آباد کرد. ما اگر تلاش کنیم؛ اگر از روشهای علمی استفاده کنیم و مدیریّت درست را به‌کار ببریم، با همین میزان موجودی آبی که درایران داریم، می‌توانیم این سرزمین وسیع را یکپارچه پوشش گیاهی دهیم. برای ما مایه شرمندگی است که با وجود این کشور غنی، محصولات گیاهی و حتّی مواد غذایی لازم را از دیگران بگیریم. درست مثل کشوری که زمین و امکانات و این تاریخ عظیم کشاورزی را ندارد. این وضعیت را باید شما آقایان - شما مسؤولان و وزرای ذی‌ربط - به یک وضعیت درست تبدیل کنید.
ما باید بتوانیم با برنامه‌ریزیهای دقیق، با مدیریّت قوی و با اصرار و جدیّت در کار، خودمان را از تضییع خسارتبارِ منابع حیاتی و طبیعی - مانند درخت و آب و خاک - نجات دهیم. البته کارهای بسیار خوبی شده است - مقداری را من می‌دانستم، مقداری هم امروز در این‌جا اطّلاع پیدا کردم - اما این کارها را باید به طور جدّی دنبال کنیم. باید درمراحل عملی، با اصرار به دنبال تحقّق اهداف سازنده باشیم. برای ما مسأله محیط زیست یا حفظ منابع طبیعی، مسأله‌ای تجمّلاتی و درجه دو نیست؛ یک مسأله حیاتی است. در تلاش ما برای توسعه کشور، اولویّت باید در این بخش باشد. تکیه هم باید روی این بخش باشد. حتّی گرایش به صنعت باید با توجّه به این بخش باشد تا کشور بتواند استفاده کند؛ تا ما که کشوری هستیم به‌طور طبیعی از طبیعتِ خوب و مناسب برخوردار - به‌هرحال امکانات اقلیمی هست و آنچه تخریب شده است، به‌دست بشر تخریب شده است - بتوانیم ازاین امکانات استفاده کرده و آنها را زیاد کنیم و نگذاریم آن منابع از بین برود.
مسأله کویر زدایی و بیابان‌زدایی باید جزو کارهای اساسی باشد و در برنامه جدّی قرار گیرد. همین موردی که الان اشاره شد - کاری که گفتند انجام گرفته؛ آبخوانداری - خوب است. نام خوبی است، کار خوبی هم هست؛ استفاده از سیلابها به نحو صحیح و درست، با شکلهای صحیح. باید این طرحها و امثال این طرحها انجام شود. طرحهای متعدّدی از این قبیل را می‌شود پیش‌بینی کرد که به سرمایه‌گذاریهای کلان هم نیازی ندارد و فقط با ابتکار، دنبال‌گیری، دلسوزی و هماهنگی بخشهای مختلف با یکدیگر، تحقّق پیدا می‌کند.
امیدواریم که ان‌شاءاللَّه همه - هم دولت، هم آحاد ملت و هم مسؤولان بخشهای مختلف - به مسأله مهمِ‌ّ حفظ منابع طبیعی، گیاه، درخت، کشاورزی، استفاده بهینه از آب، خاک و امکانات گوناگون دیگر، به‌طور جدّی بپردازند و ما در برنامه آینده - برنامه سوم - مشاهده کنیم که اولویّت با این‌کارهاست. این کارها قاعده‌اش درکشور خود ماست. امکانش، ذوقش، هوشش، تواناییهایش در این‌جا بحمداللَّه هست. در واقع احیای آن چیزی است که وجود دارد؛ وام گرفتن و دریوزگی در آن نیست و جوشیدن امکانات درونی کشور و ملت است. ان‌شاءاللَّه غلبه با این طرف باشد. جهتگیری این باشد که بتوانیم برای آینده این بخش، امیدهای بیشتری را در دلهای خودمان زنده کنیم. من از همه شما برادران و خواهران عزیز به خاطر زحماتی که کشیدید تشکّر می‌کنم. ان‌شاءاللَّه موفّق باشید. از مسؤولان محترم به خاطر تلاشی که می‌کنند تشکّر می‌کنم و امیدوارم خداوند توفیق دهد که این تلاش را مضاعف کنند.
والسّلام علیکم و رحمةاللَّه و برکاته
1) فاطر 11
2) طه 55