مصطفی طاهری

مهم‌ترین وظیفه‌ی رهبری، تعیین سیاست‌های کلی نظام است که بر اساس آن، جهت‌گیری‌های کلان کشور مشخص می‌شود و تمام ظرفیت و امکانات جامعه باید صرف تحقق آن سیاست‌ها شود: «درباره‌ی سیاستهای کلّی عرض کنم که مهمترین وظیفه‌ی رهبری در قانون اساسی، تنظیم سیاستهای کلّی است. فرایند تنظیم سیاستهای کلّی یکی از منطقی‌ترین و زیباترین فرایندهاست. حالا عدّه‌ای دلشان می‌خواهد که دائم بر طبل دروغگویی و بهتان‌زنی بکوبند. ما هم حرفی نمی‌زنیم و آنها هم هرچه می‌خواهند می‌گویند؛ اشکالی هم ندارد؛ اما شما جوانان شاید بدانید و اگر نمی‌دانید، بدانید که فرایند تنظیم سیاستهای کلّی، فرایند بسیار قوی و مستحکمی است. این سیاستها اوّل در کمیسیونهای دولت تنظیم می‌شود و بعد به دولت می‌آید. دولت آنها را بررسی و تصویب می‌کند و به رهبری پیشنهاد می‌کند. رهبری هم آن را به مجمع تشخیص مصلحت می‌دهد. این سیاستها در کمیسیونهای مجمع تشخیص مصلحت با حضور کارشناسان متعدّد از بخشهای مختلف اقتصادی، فرهنگی، دانشگاهی، علمی که از خود مجمع و بیرون آن هستند، بررسی و تکمیل می‌شود؛ بعد مجدّداً به رهبری می‌دهند. رهبری هم آن سیاستها را با آن مبانی و اصول ارزشی نظام جمهوری اسلامی تطبیق می‌دهد، تصویب می‌کند و آن سیاستها به دولت برمی‌گردد و به مجلس ابلاغ می‌شود. نقش رهبری در تنظیم سیاستها این است که مراقب باشد تا برنامه‌ریزی‌هایی که در چهارچوب این سیاستها می‌خواهد انجام بگیرد، نظام را به بیراهه و گمراهه نکشاند»^۱

در این میان دانشجویان باید به عنوان «بازوان رهبری»^۲ در راستای تحقق این سیاست‌ها اقدام و نقش‌آفرینی نمایند و مسئولین را در پیشبرد این سیاست‌ها یاری کنند. اما عرصه‌هایی که دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی می‌توانند در آن‌ها ورود کنند کدامند؟ در این یادداشت سعی خواهد شد، مهم‌ترین این عرصه‌ها مشخص شود:

۱. تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی
اصطلاح «اقتصاد مقاومتی» از جمله مفاهیمی است که برای اولین‌بار توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌کار رفت. لذا برای برداشت صحیح، باید مقصود از آن به درستی تبیین شود و بهترین راه آن نیز رجوع به بیانات ایشان است که در دیدارهای این چند سال اخیر به تعریف از آن پرداخته‌اند. یکی از وظایف دانشجویان تبیین این اصطلاح است:

«به نظر من امروز موضوعاتی وجود دارد که میتواند مورد بحث در محیطهای دانشجوئی واقع شود و همین زمینه‌های شور و نشاط گوناگون علمی و اجتماعی را به‌وجود آورد؛ ...فرض بفرمائید «اقتصاد مقاومتی». خب، عنوان «اقتصاد مقاومتی»، عنوان مهمی است. البته کار شده، تعریف شده، بحث شده، سیاستگذاری شده - در مراکزی که برای سیاستگذاری است - منتها جای بحث دارد: اقتصاد مقاومتی یعنی چه؟ در زمینه‌ی مسائل اقتصادی کشور، چه جور مقاومتی مورد نظر است؟ دانشگاه به عنوان یک کار علمی، یک موضوع علمی، چقدر می‌تواند به این قضیه بپردازد؟ اینها همه می‌تواند موضوع بحثهای دانشجوئی قرار بگیرد.»^۳

۲. پرداخت فکری و محتواسازی
سیاست‌های کلی نظام برای تبدیل شدن به قانون و دستورالعمل نیاز به فعالیت علمی دارد. یکی از اقداماتی که دانشجویان می‌توانند در «اتاق‌های فکر»^۴ خودشان آن‌ها را پیگیری نمایند، موضوع «سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی» است. با بررسی بندهای مختلف سیاست‌های ابلاغی می‌توان به ایده‌های بسیار خوبی در جمع‌های نخبگانی دانشگاهی رسید و با مشورت اساتید، بر غنای آن افزود و آن را به بخش‌های مختلف کشور ارائه داد: «جوان ... باید احساس کند که او فقط مسئولیتش طرح سؤال و پرتاب کردن یک شعار نیست، که بگوید خوب، ما کار خودمان را کردیم؛ نه، پیگیری کردن، مطالعه کردن، درباره‌ی مسئله اندیشیدن، آن را پخته کردن، راهِ کارِ اجرائی را برای آن جستجو کردن، برای طرحش با مراکز دست‌اندرکار و مجری تلاش کردن و فعالیت کردن و بالاخره خود وارد میدان کار شدن، اینها جزء وظایف و تکالیف جوان ماست که این را هم بایستی جوان ما درک کند.»^۵

۳. گفتمان‌سازی
یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی که دانشجویان می‌توانند در رابطه با این سیاست‌ها انجام دهند، تبدیل کردن ادبیات و مفاهیم آن به «گفتمان غالب جامعه» است؛ نکته‌ای که رهبر انقلاب در دیدار با فعالین اقتصادی و رسانه‌ای آن را از الزامات تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی عنوان کردند. اما گفتمان چیست؟ «گفتمان یعنی یک مفهوم و یک معرفت همه‌‌گیر بشود در برهه‌‌ای از زمان در یک جامعه.»^۶ یکی از راه‌های گفتمان‌سازی در جامعه، مجموعه‌ها و تشکل‌های دانشجویی هستند:

«دنبال این باشیم که محیط دانشجوئی تصمیم‌سازی کند؛ یعنی گفتمان‌سازی کنید. ببینید بنده وقتی مسئله‌ی نهضت نرم‌افزاری را خواستم مطرح کنم، قبل از همه تو دانشگاه با دانشجوها مطرح کردم؛ حدود ده سال قبل. نه با وزارتها صحبت کرده بودم، نه با رئیس‌جمهور وقت صحبت کرده بودم، نه حتّی با اساتید صحبت کردم؛ اول‌بار در دانشگاه امیرکبیر این فکر را به میان آوردم. امروز شما ببینید این یک گفتمان است، یک مطالبه‌ی عمومی است، یک خواستِ همه‌ی دانشگاه‌های کشور است؛ که من هرجا هم میروم، از زبان دانشجو مطالبه‌اش را می‌شنوم؛ از زبان استاد و مدیر، اجرایش را در یک مرحله‌ی دیگر میشنوم، و اجراء هم دارد می‌شود. همین نوآوری‌های علمی بسیار، بخشی از انگیزه و توان خودش را از این شعار گرفته: «تصمیم‌سازی کنید»، «گفتمان‌سازی کنید». این، مجری و مسئولین اجرائی را می‌کشاند دنبال این تصمیم، و تصمیم‌گیری خواهند کرد و عمل خواهد شد.»^۷

نمونه‌ی عملی و موفق این همت دانشجویی تبدبل کردن عدالت به عنوان گفتمان غالب جامعه در دهه ۸۰ بود: «کار شما جوانها بود؛ به عنوان جنبش عدالتخواهی، به عنوان طرح مسئله‌ی عدالتخواهی- نمی‌‌خواهم حالا به یک تشکیلات خاص اشاره کنم- این را در دانشگاهها جوانهای مؤمن، جوانهای متعهد، جوانهای بامسئولیت مطرح کردند، گفتند؛ وقتی تکرار شد، به شکل یک گفتمان عمومی درمی‌‌آید و نتیجه‌‌اش را در گزینشهای مردم، در جهت‌گیری‌‌های مردم، در شعارهای مردم، در انتخابات مردم، نشان می‌‌دهد. بنابراین شما یک گام جلو آمدید.»^۸
 
۴. مطالبه‌گری
در رابطه با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، قوای مختلف وظایفی را برعهده دارند. دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی نیز باید انجام وظیفه‌ی دستگاه‌ها را از آنان بخواهند. «امروز وظیفه‌‌ی مسئولان کشور، کار بی‌‌وقفه است. وظیفه‌‌ی مردم هم مأیوس نشدن و دنبال کارها را گرفتن و تلاش کردن و از مسئولان به نحو منطقی مطالبه کردن است.»^۹

در حقیقت مطالبه‌گری دانشجویان، به این جریان ماندگاری و عمق می‌بخشد: «همه‌ی این حرکتها برای ماندگاری و عمق‌یابی، پشتوانه می‌خواهد، که آن پشتوانه‌ی مطالبه و خواست، شما هستید.»^۱۰
اما در رابطه با مطالبه‌گری باید توجه داشت که مطالبه‌گری از مسؤولان نباید تبدیل به دشمنی با آنان شود: «یک نکته‌‌ی دیگری که در دنباله‌ی آن مطالبه‌‌ی دانشجوئی عرض می‌کنم، این است که مطالبه کردن با دشمنی کردن فرق دارد. اینکه ما گفتیم گاهی اوقات معارضه‌ی با مسئولان کشور نشود- که الآن هم همین را تأکید می‌کنیم؛ معارضه نباید بشود- این به معنای انتقاد نکردن نیست؛ به معنای مطالبه نکردن نیست.»^۱۱

پی‌نوشت‌ها:
۱. بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان قزوین، ۸۲/۹/۲۶
۲. شما انجمن اسلامی هستید؛ انجمن اسلامی همیشه مثل بازوی رهبری کار کرده- از اول انقلاب تا به حال همین‌طور بوده- حالا هم همین‌طور باشید. شما این کار را بکنید. این کار وظیفه‌ی شماست؛ یعنی در حقیقت، احتیاج نیست که رهبری با حضور سنگین خودش در محیط دانشگاه، برای این مقصود بیاید، در حالی که به وسیله‌‌ی شما جوان‌ها حل می‌شود و باید هم حل بشود. شما همت کنید، وارد شوید و میدان را قبضه کنید. (بیانات در دیدار اعضای انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران، ۷۶/۶/۲۵)
۳. بیانات در دیدار دانشجویان، ۹۲/۵/۶
۴. از جمله‌‌ی نیازهای شما، یک مجموعه‌‌ی اندیشه‌‌ورز است. من دلم می‌‌خواهد ما گرته‌‌برداری از لغات خارجی را کمتر کنیم. متأسفانه کم‌‌کاری‌های ما موجب شده که گرته‌‌برداری کنیم. اتاق فکر، درست ترجمه‌‌ای از انگلیسی است. من دلم نمی‌‌خواهد کلمه‌‌ی «اتاق فکر» را به کار ببرم، اما چاره‌‌ای نیست. یک مجموعه‌‌ی فکری درست کنید- همان اتاق فکر در مراکز- این‌ها بنشینند فکر کنند، فکرهای عالی بکنند. از افراد مطمئن، خاطرجمع و خوش‌فکر استفاده کنید. (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با هزاران نفر از اعضای بسیج دانشجوئی دانشگاههای سراسر کشور، ۸۶/۲/۳۱)
۵. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان نخبه، برتران کنکور و فعالان تشکل‌های سیاسی فرهنگی دانشگاهها، ۸۶/۸/۱۷
۶. بیانات در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون‌، ۸۸/۹/۲۲
۷. بیانات‌ در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های شیراز، ۸۷/۲/۱۴
۸. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان نخبه، برتران کنکور و فعالان تشکل‌های سیاسی فرهنگی دانشگاهها، ۸۶/۷/۱۷
۹. بیانات در اجتماع بزرگ مردم شهرستان کاشان و آران و بیدگل، ۸۰/۸/۲۰
۱۰. بیانات در دیدار جمعی از اعضای تشکّلها، کانونها، نشریات، هیئتهای مذهبی و شماری از نخبگان دانشجویی‌، ۸۲/۸/۱۵
۱۱. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان نخبه، برتران کنکور و فعالان تشکل‌های سیاسی فرهنگی دانشگاهها، ۸۶/۷/۱۷