در این مقاله پس از بیان مقدماتی در باب چیستی روابط میان‌فرهنگی و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در چرخش پارادایمی به مسأله‌ی فرهنگ، بررسی «روابط فرهنگی ایران و مصر» با محوریت نخبگان قرآنی مورد نظر قرار گرفته است. در این راستا پس از بررسی نقش و جایگاه «قرآن و قاریان در جامعه‌ی مصر» و «زمینه‌‌های فرهنگی - تاریخی مصر برای پذیرش چنین نقشی»، ارتباطات میان‌فرهنگی قرآن‌‌محور جمهوری اسلامی ایران به بحث گذاشته شده است.

با عنایت به پیشینه‌ی ارتباطات فرهنگی قرآن‌‌محور ایران و مصر، تمرکز بر این نوع ارتباطات و گسترش کمی و کیفی آن از اولویت‌ها و ابزارهای کارآمد سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی به‌شمار می­‌رود. همچنین ضرورت تمرکز و گسترش این نحوه‌ی ارتباطات با گسترش موج بیداری اسلامی افزایش یافته است. به عبارت دیگر هنگامی­ که حضور مقامات سیاسی ایران در کشورهای عربی با مشکلات و مخالفت­‌هایی از سوی مسئولان این کشورها و حساسیت­‌های شدید دولت­مردان کشورهای غربی روبروست، می­‌توان از ظرفیت­‌های دینی و به‌ویژه قرآنی بهره برد.

حضور اهالی قرآن در کشورهای عربی با وجود ارتباطات پیشین میان نخبگان قرآنی و همچنین وجود زمینه‌‌های اجتماعی لازم میان توده‌‌های مردم می­‌تواند گام مهمی در سیاست فرهنگی قرآن‌‌محور جمهوری اسلامی باشد. گسترش کمی و کیفی ارتباطات قرآن‌‌محور در هر سه بعد سیاست فرهنگی قرآن‌‌محور ایران ممکن است. مثلاً برگزاری جلسات «شبی با قرآن» و کرسی‌های تلاوت در ایران و کشورهای عربی از طریق اعزام اهالی قرآن از ایران و دعوت از اهالی قرآن سایر کشورها امری اجرایی و با کمترین میزان حساسیت‌‌زایی همراه است و امکان بهره‌‌گیری هر چه بیشتر جمهوری اسلامی از سرمایه‌‌های قرآنی خود را - که عمدتاً با زبان و فرهنگ کشورهای عربی بیگانه نیستند - فراهم می­‌آورد. همچنین گسترش رده‌‌های سنی و مواد مسابقات بین‌‌المللی قرآن می­‌تواند گامی در راستای گسترش فرهنگ قرآنی و وحدت امت اسلامی باشد.

از سوی دیگر ایجاد زمینه برای ثبت‌نام و حضور علاقه‌مندان سایر کشورها به‌عنوان تماشاچی در مسابقات بین‌‌المللی تهران به همراه برگزاری تورهای زیارتی - سیاحتی نواحی زیارتی - مذهبی و دیدار با علما و بازدید از حوزه‌‌های علمیه می­‌تواند گامی در جهت گسترش فرهنگ برادری و وحدت بر پایه‌ی گردشگری باشد. همچنین وزارت امور خارجه و سازمان ارتباطات اسلامی می­‌توانند آشنایی با قرآن و علاقه‌مندی به فعالیت­‌های قرآنی را به‌عنوان یکی از ملاک­‌های انتخاب سفرا و کارگزاران فرهنگی جمهوری اسلامی در کشورهای منطقه مدنظر قرار دهند.

در نهایت پیشنهاد می­‌شود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به جای تمرکز بر فعالیت­‌های فرهنگی مدرن مانند پخش فیلم، ارکستر و ... در هفته‌‌های فرهنگی ایران در کشورهای اسلامی - که تاکنون کمترین موفقیت­ را در جهت انتشار فرهنگ اسلام ناب داشته‌‌اند - فعالیت­‌های قرآنی را در صدر و نه حاشیه­‌ی فعالیت­‌های خود قرار دهد.

واژگان کلیدی:
ارتباطات میان‌فرهنگی، ایران، مصر، سیاست فرهنگی قرآن‌‌محور، قاریان.


*کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی