مناسک حج امسال در حال و هوایی متفاوت از سالیان گذشته برگزار شد. موج جدید بیداری اسلامی که نه‌تنها خاورمیانه بلکه عرصه‌ی بین‌الملل را تحت تأثیر قرار داده، مهم‌ترین دلیل این تفاوت بود. اگرچه رهبر انقلاب از سالیان گذشته در پیام‌های حج خود به مسئله‌ی‌ بیداری اسلامی اشاره داشتند اما پیام امسال ایشان رنگ و بوی دیگری برای انقلابیون منطقه داشت. شیخ شفیق جرادی، مدیر پژوهشکده‌ی مطالعات دینی و فلسفی «المعارف الحکمیه» لبنان، در یادداشت زیر به ارائه‌ی نظرات خود درباره‌ی پیام حج ولی امر مسلمین پرداخته است.  

امسال امام خامنه‌ای به مسئله‌ی حج از منظر «ارزش‌های معنوی و توحیدی» نگاه کردند؛ منظری که عامل ارتقای اعمال و مناسک حج است. ایشان در آغاز پیام خود به نمایش رابطه‌ی اعمال و افعال ظاهری حج با درون و قلب پرداختند و خطاب به حجاج فرمودند: «دل را در زمزم صفا و ذکر و خشوع شست‌وشو دهید.» آب زمزم باعث احیای روح پاکی در نفس آماده‌ی پذیرش و خشوع قلب است. خشوع در برابر خداوند همانا حالتی است که به واسطه‌ی معرفت حاصل می‌شود.

ایشان سپس فرمودند: «چشم باطن را به آیات روشن حضرت حق بگشایید. به اخلاص و تسلیم که نشانه‌ی عبودیت حقیقی است، روی آورید.» این چشم‌ها مادامی که نگاه خاضعانه نداشته باشند، هرگز نشانه‌ها و آیات شگفتی‌آور پروردگار جهانیان را نخواهند دید. چشمان باطن اگر از شهود حقیقت محروم باشند، از سرچشمه‌ی شناخت و خشیت الهی جرعه‌ای نخواهند گرفت.

امام خامنه‌ای در این عرفان ناب، توجه به اخلاص و تسلیم بودن در برابر پروردگار را مورد تأکید قرار دادند و از آن به «نشانه‌های عبودیت حقیقی» تعبیر کردند. یعنی «اخلاص» هم مانند «تسلیم» اگر از معرفت و شهود و عرفان بی‌بهره باشد، به «عبودیت حقیقی» نخواهد انجامید. در این وضعیت، اخلاص و تسلیم بدون معرفت، چیزی جز ‌فهم وارونه از حقیقت عبودیت نیست. امام خامنه‌ای اما به این بیان بسنده نکردند و فراتر از آن، تزکیه‌ی روح و قلب و عقل را به سرچشمه‌ی اصلی و تاریخی آن، یعنی ابراهیم خلیل‌الله و ابوالانبیاء مربوط کردند.

هنگام لبیک اسماعیل
پیشانی تاریخ در جست‌وجوی محبت و در پی رسالت، توجه‌ها را به سمت واقعه‌ی بزرگ ابراهیمی جلب می‌کند. آن هنگام که ابراهیم خلیل، فرزندش اسماعیل را در میانه‌ی عشق و اشک‌های ملائکه، به مذبح اطاعت می‌برد تا ذبح عظیم خود را فراتر از احساسات انسانی و زمینی به سوی آسمان بالا بفرستد. و ابراهیم، تجلی پروردگار را در گشایشی که از سوی خداوند در هنگام لبیک اسماعیل به این ذبح بر او نازل شد، مشاهده کرد تا الگویی از قربانی‌شدن و از خودگذشتگی را در برابر چشمان تمامی انسان‌ها ترسیم کند؛ الگویی که گذر زمان و مشکلات دنیایی آن را از بین نمی‌برد. با همین الگو است که امتی ابراهیمی برای خدای سبحان پایه‌گذاری می‌گردد.

امام خامنه‌ای نیز از این سیره‌ی عظیم ابراهیمی، طرحی را برای آن‌چه به «بیداری اسلامی» تعبیر می‌شود، ترسیم کردند؛ طرحی که از روح و قلب ملت‌ها و انقلاب‌های آنان برخاسته است. وجهه‌ی همت ایشان همانا در جوانانی متبلور شده است که ترس از هر هیبتی را در قربان‌گاهِ از خود گذشتگی و خیزش ذبح نمودند و با عزمی راسخ، بی‌دینی و استبداد و سلطه‌ای را که می‌خواست عزت و کرامت انسان را نابود و ملت‌ها را از دین جدا کند، شکست دادند.

این کار بزرگ، ما را به نتیجه‌ای می‌رساند که امام خامنه‌ای از آن سخن گفتند: «دولت‌های مستکبر و در رأس آنان آمریکا که در طول ده‌ها سال با ترفندهای سیاسی و امنیتی، دولت‌های منطقه را سر به فرمان خود ساخته و به پندار خود، جاده‌ی بی‌مانعی برای سیطره‌ی روزافزون اقتصادی و فرهنگی و سیاسی بر این بخش حساس جهان پدید آورده بودند، اکنون نخستین آماج بیزاری و نفرت ملت‌های این منطقه‌اند.»

و این دستاورد اگرچه بزرگ است، اما تنها نتیجه‌ی این حرکت نیست. نتیجه‌ی بزرگ دیگری که علیه جبهه‌ی استکبار حاصل آمد، این بود که «طبیعت مزوّر و منافقِ قدرت‌های غربی، برای مردم این کشورها آشکار شد.»

بیدارباش!
امام خامنه‌ای در این وضعیت برای حفظ ایمان پرانگیزه‌ی انقلابی و برای ابراهیمی نگهداشتن این بیداری، دو بیدارباش اصلی را به ملت‌ها گوش‌زد ‌کردند؛ نخست «هشیاری در برابر حیله‌های مستکبران بین‌المللی و قدرت‌هایی که از این قیام‌ها و انقلاب‌ها لطمه دیده‌اند.» هنگامی که «مهم‌ترین خطر، دخالت و تأثیرگذاری جبهه‌ی کفر و استکبار در ساخت نظام جدید سیاسی در این کشورها است. آنان همه‌ی کوشش خود را به کار خواهند برد تا نظام‌های جدید، هویت اسلامی و مردمی نیابد.» و دوم «تداوم ایستادگی و پرهیز شدید از سست شدن عزم راسخ.»

و اما توصیه‌ی همیشگی که می‌تواند نهضت‌ها را به اوج پیروزی خودشان برساند، همانا وحدت کلمه‌ و اتحاد مردم است؛ همان‌گونه که خداوند از مسلمانان خواسته تا اعمال حج خود را به شیوه‌ی حضرت ابراهیم علیه‌السلام یکپارچه و یک‌شکل انجام دهند.

دریافت فایل عربی این یادداشت