1390/08/03
از تفسیر گاردین تا نظرات کاربران الجزیرة
بازخوانی رسانه‌ای سفر رهبر انقلاب به کرمانشاه
سفر 9روزه‌ی رهبر معظم انقلاب به کرمانشاه، توجه اغلب رسانه‌های جهان را به سوی این استان باختری ایران جلب کرد. در این روزها اصلی‌ترین خبرگزاری‌ها و رسانه‌های منطقه و جهان از زاویه‌ی نگاه خودشان به انتشار تمام یا بخشی از مواضع آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در دیدارها و سخنرانی‌های ایشان پرداختند:روزنامه‌ها و خبرگزاری‌هایی مانند یورونیوز، سی‌ان‌ان، رویترز، شینهوا، الجزیره، ای‌اف‌پی تلگراف، گاردین، یوپیآی، سی‌بی‌اس، هافینگتون‌پست، بی‌بی‌سی، دیلی‌استار، الشرق‌الاوسط، هاآرتص، واشنگتن‌پست، نیویورک‌تایمز، دویچه‌وله، اسکای‌نیوز، سوئیس‌اینفو، یو‌اس‌ای‌تودی، جروزالم‌پست، فاکس‌نیوز و فارین‌پالیسی و گلوبال‌پُست از نخستین روزهای سفر رهبر انقلاب به کرمانشاه به انعکاس اخبار این سفر پرداختند. روزنامه‌های منطقه همچون عکاظ، الخلیج، الاهرام، السفیر، القبس، الیوم‌السابع، الانباء و المدینة نیز رویدادهای این سفر را برای مخاطبان خود منتشر کردند.
«باج ندادن ایران به آمریکا» و «کوتاه نیامدن در برابر تحریم‌ها»، «علل خشم و عصبانیت دولت‌مردان آمریکایی از ایران»، «رشد علمی ایران»، «تحلیل بیداری اسلامی منطقه» و «معنی انقلاب در کشورهایی مثل مصر و تونس» از موضوعاتی بودند که در تیررس رسانه‌ها قرار گرفتند. البته برخی موضوعات بیش از بقیه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و برخی نیز با جنجال همراه شد.
1. جنجال بر سر توطئه‌ی آمریکا و ماجرای ترور سفیر سعودی
یک روز پیش از آغاز سفر، وزیر دادگستری آمریکا، ایران را به دست‌داشتن در طرح ترور سفیر عربستان در آمریکا متهم کرد. بعد از آن این خبر به‌طور وسیعی در سایر رسانه‌ها پخش شد و اکثر قریب به اتفاق رسانه‌های جبهه‌ی غرب، هجوم شدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کردند. روزنامه‌ی گاردین با هدف تقویت اتهامات آمریکا، این سؤال را در سرخط خبرهایش قرار داد که «آیا رهبر ایران به دنبال جنگ‌افروزی در منطقه است؟» روزنامه‌ی سعودی «عکاظ» هم نوشت «رهبر ایران و فرمانده سپاه قدس از طرح ترور سفیر سعودی در واشنگتن اطلاع داشته‌اند»
البته «الجزیره» رویه‌ای نسبتاً متفاوت را اتخاذ کرد و بر خلاف بسیاری از رسانه‌ها که اتهام آمریکا را به عنوان یک خبر قطعی مخابره کرده بودند، از این موضوع به عنوان یک ادعا یاد کرد. الجزیره از پیمان آمریکا و عربستان برای مقابله با ایران خبر داد و از روابط و تماس‌ها بین باراک اوباما و ملک عبدالله به‌ویژه در روزهای اخیر سخن گفت.
روز اول سفر، با بایکوت خبری استقبال مردم کرمانشاه از رهبر انقلاب و پوشش گسترده‌ی سناریوی ترور سفیر عربستان سعودی گذشت. پس از سخنرانی معظم‌له در گیلان‌غرب بود که رسانه‌ها واکنش جدی و قاطع رهبر انقلاب در این‌باره را منعکس کردند. دو محور در تیتر رسانه‌های غربی خودشان را قرار دادند: «امروز هیچ دولتی در میان ملت‌ها به اندازه‌ی آمریکا منفور نیست.» و تیتر دیگر این‌که: «اتهامات آمریکا سخیف و بی‌معنی است.»
خبرگزاری فرانسه نوشت: «آیت‌الله خامنه‌ای که خطوط اصلی در سیاست خارجی ایران را تعیین می‌کند، برای نخستین بار به‌صراحت در این باره سخن گفت و هیچ‌گونه مسئولیتی را در قبال ترور سفیر سعودی نپذیرفت. رهبر ایران تأکید کرد که توطئه‌های آمریکا راه به جایی نبرده و نخواهد بُرد.»
سی‌ان‌ان نیز به نقل از رهبر انقلاب نوشت: «دشمن از تمام ابزار و وسایل برای انزوای ایران و ترساندن بقیه از ایران استفاده می‌کند، اما همچون گذشته نتیجه‌ای جز نفرت مردم از حاکمیت آمریکا به بار نمی‌آید.»
خبرگزاری رویترز هم به سفر 9روزه‌ی استانی رهبر ایران اشاره کرد و نوشت: «آیت‌الله خامنه‌ای، اتهامات غرب علیه ایران را بی‌اساس خواند و گفت: آنها مدام می‌گویند که به دنبال منزوی کردن ایران هستند، در حالی که خودشان در انزوا به سر می‌برند.»
خبرگزاری شینهوا با اشاره به فرمایش‌های رهبر انقلاب نوشت: «رهبر ایران تأکید کرد که برای رویارویی با هرگونه عملیات آمریکا علیه ایران آماده است.»
دیگر رسانه‌های منطقه و جهان نیز فرمایش‌های رهبر انقلاب را منعکس کردند که بعضاً با نظرات گوناگون کاربران مواجه می‌شد؛ اما در این میان، نظرات کاربران الجزیره جلب توجه می‌نمود.
محمد از جده نوشت: «ای مسلمانان باید بدانید که آمریکا دروغ‌گوترین و فریب‌کارترین دولت جهان است و بیشترین فتنه‌انگیزی را در کشورهای منطقه انجام می‌دهد و همه‌ی این‌ها به خاطر منافع خودش است.»
طارق از آمریکا هم معتقد بود: «من هیچ فایده‌ای برای ایران در این مسأله نمی‌بینم. هرکس چیزی می‌داند، خواهش می‌کنم به ما هم اطلاع بدهد.»
در سفر کرمانشاه دو خط عملکردی توسط این رسانه‌ها دنبال شد. خط اول بایکوت سفر بود که با گذشت زمان شکسته شد و خط دوم، ایجاد سناریویی جدید برای فضاسازی علیه ایران بود؛ تا به این وسیله پوشش خبری سفر کرمانشاه و اخبار پیرامونی آن گم شود و پیام انقلاب اسلامی به ملت‌ها نرسد.کاربر دیگری به نام هانی تأکید کرد: «در این‌جا یک چیز وجود دارد که متأسفانه عرب‌ها به آن توجه نمی‌کنند و آن این است که نظام آمریکا می‌تواند دروغ بگوید و با تأیید یک دروغ، افکار عمومی را قانع کند. آمریکا امروز می‌تواند برای هرکدام از ما و هر نظام و هر حاکمی یک اتهام دست و پا کند. چرا شک دارید که رهبران عرب از آمریکا می‌ترسند؟ آمریکا یک کشور بزرگ رسانه‌ای است. حرف آمریکا را باور نکنید؛ حتی اگر رهبران عرب باور کنند.»
احمد از عربستان هم ابراز داشت: «حرف آمریکا را باور نکنید. او شیطان بزرگ است که می‌خواهد ما را به جنگ با ایران بکشاند.»
از سوی دیگر پایگاه «المنار» طی یادداشتی به قلم طلال عتریسی، استاد دانشگاه بیروت نوشت: «سخنان امام خامنه‌ای پیامی آرام از سرزمینی بود که تحریم‌ها آن‌را خسته نکرده است.»
المنار در این یادداشت با اشاره به فرمایش‌های رهبر ایران و تلاش‌های آمریکایی سعودی ضد ایران تصریح کرد «ایران تنها کشور جهان عرب و اسلام است که با این لحن مقتدرانه و باصلابت با آمریکا سخن می‌گوید. امام خامنه‌ای در سخنان اخیر خود می‌خواست چند پیام به واشنگتن بدهد: آنها نمی‌توانند ایران را در جهان عرب تبدیل به یک مترسک بکنند. ایشان همچنین می‌خواست این پیام را بدهد که کشورش در مقابل تحریم‌های گذشته‌ی آمریکا از طریق شورای امنیت و تحریم‌هایی که هم‌اکنون قصد اجرای آنها را دارد، سر فرود نخواهد آورد. علاوه بر این‌ها، امام خامنه‌ای با لحن قاطع خود این پیام را به جهانیان داد که تهران برای هر سناریوی آمریکا در نهایت آمادگی است.»
نویسنده‌ی این یادداشت همچنین تأکید کرد: «سخنان امام خامنه‌ای مانند سخنان شخصی بود که از خودش و توانایی‌های کشورش مطمئن است. لحن کلام ایشان خالی از هرگونه ترس و تردید و کاملاً روشن و به‌دور از هرگونه تهدید مستقیم و صدای بلند بود و این نشانه‌ی سخنان یک پیشوای هدفمند است که می‌خواهد بگوید کشورش احساس خطر نمی‌کند و ترس و نگرانی بر آن حاکم نیست.»
مسأله‌ی بازداشت دو ایرانی متهم به طراحی ترور در آمریکا و پخش خبر آن در شرایط سفر، گرچه دلایل آمریکایی فراوانی دارد که سیاست صدور بحران یکی از آن هدف‌ها است، اما در این بین باید به نکته‌ی مهم دیگری هم توجه کرد. آمریکایی‌ها نمی‌خواستند در حالی‌که در دیگر کشورهای خاورمیانه، مردم خواستار تغییر حاکمان خود هستند، جهان، دلبستگی ایرانیان به اهداف و آرمان‌هایشان را ببیند.
2. جنبش وال‌استریت و پایان سرمایه‌داری در غرب
یکی دیگر از پردامنه‌ترین مباحثی که از همان آغاز سفر رهبر معظم انقلاب به کرمانشاه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، اظهارات ایشان درباره‌ی جنبش وال‌استریت بود که در چند نوبت به آن اشاره شد؛ به طوری که ده‌ها هزار خبرگزاری، روزنامه و پایگاه اطلاع‌رسانی و اینترنتی، این بخش از سخنان رهبر انقلاب را به زبان‌های مختلف پوشش دادند. بیشتر رسانه‌های دنیا با این تیتر به استقبال فرمایش‌های ولی امر مسلمین رفتند: «تشکر آیت‌الله خامنه‌ای از جنبش وال‌استریت».
بی‌بی‌سی نوشت: «آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، در اجتماع ده‌ها هزار نفری مردم در شهر کرمانشاه با اشاره به حوادث وال‌استریت گفت: ممکن است مسئولان آمریکایی موفق به سرکوب این اعتراضات شوند، اما این تحولات روزی توسعه خواهد یافت تا جایی که به طور کلی نظام سرمایه‌داری در آمریکا و غرب سرنگون می‌شود.»
خبرگزاری یوپیآی ابراز داشت: «رهبر ایران تأکید کرد که نظام سرمایه‌داری به دوران پایانی خودش رسیده است و سرکوب شدید معترضان از سوی دولت انگلیس بهترین دلیل بر این مسأله است.»
روزنامه‌ی کویتی القبس هم با اشاره به سخنرانی رهبر انقلاب در جمع مردم کرمانشاه نوشت: «]آیت‌الله[ سید علی خامنه‌ای رهبر ایران گفت که اعتراضات مردمی در آمریکا و اروپا تا سقوط نظام سرمایه‌داری ادامه خواهد یافت و مسئولان آمریکا تمام تلاش خود را به کار بستند تا از اهمیت اعتراضات در وال‌استریت بکاهند. رهبر ایران سقوط نظام سرمایه‌داری در غرب و آمریکا را حتمی دانست.»
المنار: امام خامنه‌ای در سخنان اخیر خود می‌خواست چند پیام به واشنگتن بدهد: آنها نمی‌توانند ایران را در جهان عرب تبدیل به یک مترسک بکنند. ایشان همچنین می‌خواست این پیام را بدهد که کشورش در مقابل تحریم‌های گذشته‌ی آمریکا از طریق شورای امنیت و تحریم‌هایی که هم‌اکنون قصد اجرای آنها را دارد، سر فرود نخواهد آورد.دی‌پی‌نیوز هم با انتشار عکسی از ناآرامی‌های وال‌استریت، از انتقال این اعتراضات به لندن خبر داد و با ارائه‌ی گزارشی تفصیلی از اعتراض‌های مردمی در آمریکا نوشت: «جنبش اعتراضی معروف به تسخیر وال‌استریت همچنان ادامه دارد و حتی ابعاد وسیع‌تری پیدا کرده است. در این بین، ]آیت‌الله[ علی خامنه‌ای رهبر ایران پیش‌بینی کرد که این اعتراضات تا سقوط نظام سرمایه‌داری ادامه خواهد یافت.»
3. تفرقه میان مسلمانان؛ خط استراتژیک بیگانگان
وحدت اسلامی و سخنرانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جمع مردم پاوه نیز مورد توجه رسانه‌ها و به‌ویژه رسانه‌های منطقه قرار گرفت. بسیاری از این رسانه‌ها با اشاره به تأکید‌های رهبر انقلاب اسلامی نوشتند: «اختلاف میان شیعه و سنی، چه در سطح جهان اسلام و چه در سطح داخل ایران، خط استراتژیک بیگانگان است و مسلمانان اعم از شیعه و سنی دارای اشتراکات فراوان دینی و عقیدتی هستند.»
روزنامه‌ی القبس چاپ کویت در همین باره از قول رهبر انقلاب نوشت: «هیچ‌کس نمی‌تواند بین اهل سنت و شیعیان ایران تفرقه ایجاد کند.» القبس افزود: «رهبر ایران با بیان این‌که اهل سنت کشورش بدون هرگونه مشکلی در کنار شیعیان زندگی می‌کنند، تأکید کرد: اگر دشمنان بتوانند بین اهل سنت و شیعیان تفرقه‌افکنی کنند، به این راضی نخواهند شد و به تفرقه‌افکنی بین اهل سنت روی خواهند آورد.»
رادیو لبنانی النور هم در پایگاه اینترنتی خود نوشت: «امام خامنه‌ای در جمع باشکوه مردم پاوه در استان کرمانشاه بر وحدت آنها برای مقابله با دشمنان تأکید کرد و گفت: دشمنان مقابل پیشرفت و بیداری مردم مسلمان منطقه توطئه‌افکنی می‌کنند و به دنبال فتنه‌افکنی بین مسلمانان هستند و می‌خواهند وحدت در امت اسلامی را نابود کنند و از سرمایه‌های ایشان بهره‌برداری نمایند.»
4. ساختار نظام سیاسی؛ ریاستی یا پارلمانی؟
سخنان رهبر انقلاب درباره‌ی پویا بودن نظام جمهوری اسلامی و شاهدمثال ایشان درباره‌ی تغییر سیستم حکومتی در ایران از ریاستی به پارلمانی از دیگر محورهایی بود که به صورت بسیار جدی مورد توجه و گمانه‌زنی رسانه‌ها قرار گرفت. رسانه‌هایی چون فاکس‌نیوز و روزنامه‌ی انگلیسی تلگراف در این باره نوشتند: «اظهارات رهبر ایران مبنی بر احتمال حذف ریاست‌جمهوری و تشکیل نظام پارلمانی، نوعی تهدید از سوی ایشان به رئیس‌جمهور بود.»
روزنامه‌ی اماراتی البیان در همین زمینه نوشت: «آیت‌الله خامنه‌ای از احتمال برچیده شدن ساختار ریاستی و تبدیل شدنِ آن به نظام پارلمانی سخن گفت و همین عبارت کوتاه، موجی از تحلیل‌های سیاسی را به همراه داشت و بیشتر روزنامه‌های ایران را بر آن داشت تا همین جمله‌ی کوتاه را تیتر کنند.»
خبرگزاری فرانسه نیز نوشت: «رهبر ایران از تغییر ساختار سیاسی در ایران سخن گفت و البته از آن به عنوان یک احتمال یاد کرد، اما طرح این احتمال، باب جدیدی از بحث درباره‌ی انتخاب رئیس‌جمهور در ایران را گشود.»
مجله‌ی خبری دیپلمات هم با اشاره به فرمایش‌های رهبر انقلاب درباره‌ی ساختار سیاسی ایران، به تحلیل شرایط کنونی در ایران پرداخت و این سؤال را در برابر خوانندگانش مطرح ساخت که «آیا احمدی‌نژاد آخرین رئیس‌جمهور ایران خواهد بود؟»
طرح یک مثال آن‌چنان مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت که خودبه‌خود محورهای مهم سخنرانی دیدار دانشجویان مغفول ماند. با نگاهی به دیدارهای دانشجویی رهبر معظم انقلاب در سفرهای استانی سال‌های گذشته این نکته مشخص است که رهبری در این دیدارها به ارائه‌ی مباحث مبنایی و اندیشه‌ای در حوزه‌ی انقلاب اسلامی می‌پردازند. طرح بحث «ضرورت اعتماد به نفس ملی» در یزد، «نگاه کلان به اهداف و خصوصیات و موانع انقلاب اسلامی» در شیراز، «نمای کلی و الزامات پیشرفت بومی» در سنندج، «ضرورت و اهمیت بصیرت» در قم و پرداختن به «زنجیره‌ی منطقی حرکت انقلاب اسلامی» در دانشگاه رازی کرمانشاه؛ زنجیره‌ای که از انقلاب اسلامی شروع و به جامعه‌ی اسلامی ختم می‌شود. در این میان بحث پیری و جوانی نظام اسلامی و معنای نوسازی در جمهوری اسلامی مطرح شده است: «نوسازی نظام ممکن است، اما به معنای تجدیدنظر در آرمان‌ها نیست؛ زیرا این آرمان‌ها فطری است.»1 و «نوسازی به معنای تغییر نظامات، تغییر سازوکارها، تغییر سیاست‌ها، عملی است، ممکن است، در مواردی هم لازم است و مانع از تحجر است؛ منتها باید بر طبق اصول باشد.»2 دو مثال هم مطرح شده است؛ یکی اصل 44 و دیگری تغییر نظام ریاستی که رسانه‌ها به اولی توجهی نمی‌کنند ولی دومی تیتر اصلی صفحات می‌شود و خط اصلی سخنان رهبری در هیاهوی این مثال مورد غفلت واقع می‌شود.
* * *
رفتار رسانه‌ای جبهه‌ی غرب در سفر رهبر انقلاب اسلامی به کرمانشاه در مقایسه با سفر قم دو تفاوت عملکردی داشت. در سفر قم سیاست‌گذاری آنها از همان روز اول بر پوشش اخبار و نمایش آن بر اساس خواست خودشان بود. به همین دلیل تمام تمرکز خبری خود را بر روی سخنرانی روز اول و عبارت «میکروب سیاسی» بردند. اما استقبال مردم، مراجع و علما و برنامه‌های سفر، همگی برخلاف پیش‌بینی‌های آنها از آب درآمد و پوشش خبری سفر قم به ضرر آنها تمام شد. شاید از همین رو بود که در سفر کرمانشاه دو خط عملکردی توسط این رسانه‌ها دنبال شد. خط اول بایکوت سفر بود که با گذشت زمان شکسته شد و خط دوم، ایجاد سناریویی جدید برای فضاسازی علیه ایران بود؛ تا به این وسیله پوشش خبری سفر کرمانشاه و اخبار پیرامونی آن گم شود و پیام انقلاب اسلامی به ملت‌ها نرسد. اما آیا پیام انقلاب اسلامی به ملت‌ها نرسیده است؟
پی‌نوشت‌ها:
1. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان کرمانشاه، 1390/7/24
2. همان
پی‌نوشت‌ها:
1. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان کرمانشاه، 1390/7/24
2. همان