رهبر انقلاب در دیدار با رئیس‌جمهوری و هیأت دولت ضرورت «جهاد اقتصادی» را رونق اقتصادی و حل مشکلات معیشتی مردم، ضرورت رسیدن به اهداف چشم‌انداز و مقابله با اهداف خصمانه‌ی نظام سلطه بر ضد ملت ایران بیان کردند. با آقای ارسلان فتحی‌پور، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، موضوع جهاد اقتصادی را به بحث و گفت‌وگو گذاشتیم.

یکی از محورهای مورد تأکید رهبر معظم انقلاب در جمع فعالان اقتصادی، بحث جنگ روانی دشمنان درباره‌ی مسائل اقتصادی ایران به‌ویژه ناامید کردن مردم و جوانان بود. تحلیل شما در این باره چیست؟
سال 1390 در شرایطی سال جهاد اقتصادی نام گرفت که شاهد تلاش‌ کشورهای استکباری در تشدید تحریم‌ها علیه ایران بودیم. این کشورها پس از ناامیدی از ایجاد خلل در بدنه‌ی انقلاب اسلامی می‌کوشند تا با وارونه جلوه دادن حقایق کشور و با استفاده از جنگ رسانه‌ای، بر اراده‌ی مردم و مسئولان تأثیر بگذارند و قلوب مردم را متزلزل کنند.

در این حال باید خدا را شاکر باشیم که با تدابیر رهبری و تلاش‌های مستمر مسئولان و استقامت ملت، بخش عمده‌ای از این تحریم‌ها و تهدیدها خنثی شده و بر استحکام اراده‌ی ملت در تسلیم نشدن مقابل فشارهای استکبار جهانی افزوده است. با این حال هوشیاری اقتضا می‌کند که برخورد آگاهانه‌ای با این مسائل داشته، وارد بازی آلوده‌ی نظام سلطه نشویم و علاوه بر آن، تهدیدات پیش رویمان را هم تبدیل به فرصت کنیم.

باید توجه کنیم که در بسیاری موارد، احساس روانی دچار بودن به یک پدیده‌ی اقتصادی یا اجتماعی دارای آثاری به‌مراتب گسترده‌تر از خود آن پدیده است. مثلاً ممکن است جامعه‌ای فقیر باشد، ولی زندگی روزمره و جریان تولید در جامعه از این فقر متأثر نباشد. اما زمانی که احساس فقر در لایه‌های مختلف یک جامعه گسترش پیدا کند، آن وقت می‌توان این جامعه را از پا درآورد.

با این وصف، راه غلبه بر جنگ روانی دشمن چیست؟
بر کسی پوشیده نیست که جامعه‌ی در حال پیشرفت ایران اسلامی، پس از طی کردن مسیری سخت و پرحادثه‌ی انقلاب و جنگ و سژس مبارزه با انواع فتنه‌های داخلی و خارجی، هم‌اکنون با مشکلاتی در ساختار اداری و زیرساخت‌های اقتصادی خود مواجه است. در این وضعیت کلید غلبه بر جنگ روانی دشمن در خصوص مشکلات اقتصادی، واقع‌نگری و حقیقت‌بینی است. یعنی باید هم نیمه‌ی پرِ لیوان را دید تا انگیزه‌ی تلاش جهادگونه حفظ شود و هم نیمه‌ی خالی آن را دید تا مشکلات و نقصان‌ها را شناخت و در مسیر اصلاح آن حرکت کرد.

با تکیه بر کدام نقاط قوت اقتصادی می‌توانیم بر ضعف‌ها و مشکلات غلبه کنیم؟
درباره‌ی نقاط قوت باید گفت که اقتصاد کشور مسیر و برنامه‌ی مناسب خود را یافته است و حرکت هدفمند به سمت اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی آغاز شده است. اجرای طرح تحول اقتصادی و هدفمند کردن یارانه‌ها، توجه به توزیع درآمد در سطح کشور، تمرکز بر نقاط محروم با هدف رفع فقر، مبارزه با فساد اقتصادی، اصلاح فضای کسب‌و‌کار با هدف حمایت از تولید، مدیریت واردات و برگزاری جلسات مشترک با فعالان بخش خصوصی و تعاونی همچون شورای گفت‌وگو با اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و همه‌ی اقدامات مؤثر دیگر، نویددهنده‌ی یک اقتصاد سامان‌یافته است. این مسائل می‌تواند تقویت انگیزه و جلب سرمایه‌های معنوی، انسانی و مالی و نهایتاً ارتقای اقتصاد کشور را موجب شود.

از دیگر نشانه‌های الهام‌بخش و امیدوارکننده در فضای کنونی که به عنوان یک عامل انگیزشی مهم در بدنه‌ی اقتصادی کشور نمود یافته، تحولات اخیر منطقه‌ای و جهانی است. امروزه همه‌ی کشورهای جهان در هر سطحی از درآمد و پیشرفت و با هر دین و مذهب و اعتقاد به این نتیجه رسیده‌اند که الگوهای غربی پاسخگوی نیازهای ذاتی انسان نیست. الگوهای غربی اگرچه در دوره‌های کوتاه‌مدت به گشایش‌های مادی بینجامد، ولی از نظر فرهنگ و اخلاقی جامعه را به قهقرا می‌برد. به همین دلیل هم چشم به کشورهایی مانند ایران دارند تا بتوانند الگویی جدید برای پیشرفت خود بیابند؛ الگویی که تنها راه مادی را در پیش نگیرد و هدف آن به جای اعتلای مادی صرف، اعتلای ذات انسانی باشد. این عامل موجب شده که ایران به عنوان کشوری پیشرو در صف اول مقابله با استکبار قرار داشته باشد.

در ابتدای صحبت‌هاتان گفتید که باید تهدیدات اقتصادی را به فرصت تبدیل کنیم. این چطور امکان‌پذیر است؟
ما باید متوجه باشیم که حرکت دشمن در ایجاد تزلزل در انگیزه‌ی مردم نسبت به فعالیت‌های اقتصادی بسیار جدی و عمیق است. بنابراین لازم است از تمام ظرفیت‌های موجود برای مقابله با این حرکت استفاده کرد. اگر این تحریم‌ها و تهدیدات موجب وحدت تمامی نیروها و ظرفیت‌های موجود کشور و دور شدن از اختلافات شود، در این صورت هم دوست و دشمن در داخل از هم تفکیک می‌شوند و هم مردم با انگیزه‌ی بیشتری دوش به دوش مسئولان در سنگر انقلاب به مجاهده ادامه می‌دهند.

رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیرشان با فعالان و برگزیدگان بخش‌های اقتصادی، دو روش را برای مقابله با تحریم‌ها پیشنهاد کردند. روش نخست ‌دور زدن تحریم‌ها بود و روش دوم روی‌آوردن به ظرفیت‌های درونی که کاری بنیادی و زیربنایی است. به نظر شما اقداماتی که در این زمینه‌ها صورت گرفته تا چه اندازه مؤثر بوده است؟
با توجه به تلاش‌های دشمنان ایران برای تخریب چهره‌ی این کشور لازم است تدابیر ویژه‌ای برای کاهش آثار این تخریب‌ها را در نظر گرفت. شیوه‌ی برخورد ما با تحریم‌ها باید پویا و هدفمند باشد. دیپلماسی فعال و هدفمند می‌تواند هر روز شرایط تحریم را به نفع ایران بهبود ببخشد. دنیا باید این موضوع را قبول کند که قوانین ناعادلانه‌ای برای تحریم ایران وضع کرده است. این نوع برخورد ما باعث خواهد ‌شد که اولاً پایه‌ها و دلایل تحریم ایران در برابر چشمان سیاست‌مداران و جوامع غربی سست و بی‌دفاع جلوه کند. ثانیاً نوع برخورد ایشان با جوامع آزادی‌خواه تغییر کند.

از سوی دیگر اولین راهبرد برای عملیاتی ساختن سیاست‌های مقابله‌ای، نهادسازی برای اجرایی کردن آنها است. در این راستا تا کنون نهادهایی مانند ستاد تدابیر ویژه در دولت و نیز کمیسیون‌های اقتصادی و جهاد اقتصادی در مجلس اقدامات مؤثری را در دستور کار خود قرار داده‌اند. همچنین مأموریت‌های ویژه‌ای نیز به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن داده شده است تا با استفاده از نظرات فعالان اقتصادی به شناسایی و ارائه‌ی راهکار برای مشکلات اقتصادی اقدام کنند.

اما در مسئله‌ی دور زدن تحریم‌ها ما باید به این نکته توجه کنیم که همه‌ی اطلاعات تجاری و همچنین روش‌هایی که برای دور زدن تحریم‌ها به کار گرفته می‌شود، در زمره‌ی اطلاعات طبقه‌بندی شده و محرمانه به حساب می‌آید و افشا شدن آنها نزد کشورهای متخاصم می‌تواند به سخت‌تر شدن کارها و تحمیل هزینه‌های بیشتر به اقتصاد ایران منجر شود. به این دلیل که این کشورها با هدف اثربخشی تحریم‌ها به وضع و اعمال آنها مبادرت کرده‌اند ولذا همواره در حال رصد کردن واکنش ایران به تحریم‌ها هستند.

در مورد استفاده از ظرفیت‌های داخلی کشورمان در عرصه‌ی اقتصادی، چه رویکردی را باید در پیش بگیریم؟
ابتدا باید گوشزد کنم که منظور از استفاده‌ی بهینه از ظرفیت‌های موجود داخل کشور هیچ‌گاه به معنی روی آوردن به سیاست‌های انزواگرایانه نیست، بلکه باید همواره از مزیت‌های تجاری و مبادلاتی در عرصه‌ی بین‌الملل حداکثر بهره را برد. در کنار این امر نیز باید برای تبدیل ظرفیت‌های موجود به مزیت‌های نسبی کشور در مبادلات با دیگر کشورها اندیشید. یعنی اگر ما هم‌اکنون در تولید یک کالا مزیتی نداریم، به این معنی نیست که هیچ‌گاه هم به این مزیت دست پیدا نخواهیم کرد. البته که می‌توان با ارتقای بهره‌وری و حتی مزیت‌آفرینی در تولید آن کالا به اقتصاد کشور کمک شایانی کرد.

همچنین در مورد تولید کالاهایی که از مزیت نسبی در داخل برخوردارند، باید آن‌ها را با مدیریت صحیح واردات از آسیب تولید داخلی حفظ کرد. در عین حال باید برای هجمه‌ی کالاهای وارداتی به کالاهای داخلی و نیز دامپینگ و قاچاق کالا و تمایل به مصرف کالاهای خارجی تدابیری اندیشید.

رهبر معظم انقلاب «جهاد اقتصادی» را حرکت مستمرِ ملت ایران برای خنثی کردن تلاش دشمنان تعریف کرده‌اند. به نظر شما سهم مردم و مسئولان در این حرکت مستمر چیست؟
سهم مسئولان را می‌توان در تحقق برخی موارد ضروری جست‌وجو کرد؛ مواردی همچون تلاش برای ایجاد زمینه‌های عدالت اقتصادی، تصویب قوانین عادلانه و اجرای مناسب آن، ایجاد زمینه‌ی تربیتی و اعتقادی در بین مردم، نظارت مستمر و مؤثر، پرهیز از تمرکز ثروت و شکاف طبقاتی با توزیع عادلانه‌ی درآمد، تعیین حدود مالکیت، کاهش فقر، رسیدگی به وضعیت زندگی کارگزاران و بررسی نحوه‌ی کار آنها، بررسی و تحقیق درباره‌ی نیازها و مشکلات گریبان‌گیر مردم و نیز رفع موانع پیش روی مردم برای شکایت و انتقاد نسبت به رفتار مسئولان.

هچنین سهم مردم در جهاد اقتصادی را می‌توان در مواردی مانند پرهیز از هرگونه سستی و کوتاهی در انجام وظایف، وفای به عهد، پایبندی به شیوه‌ی انتخابی حاکم، خیرخواهی و نصیحت‌گری و نظارت عمومی مردم بر یکدیگر و بر حکومت یافت.

امام علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه آثار رعایت حقوق متقابل مردم و حاکمان را در مواردی مانند عزت‌مندی حق در بین مردم و حکومت، برپایی آثار دین، برپایی آثار عدالت در جامعه، کاربرد سنت‌ها در جایگاه خود، پایداری و دوام حکومت و یأس دشمنان بیان می‌کنند. البته این بیانات می‌تواند سرمشقی بسیار مناسب و مطلوب برای جامعه‌ی امروز ما باشد.