خیلی‌ها از جمله دولت‌های غربی تصور می‌کردند که با ارتحال امام خمینی(ره) بتوانند با سیاسی‌کاری، شایعه‌پراکنی و وارد کردن فشارهای بیشتر بر جمهوری اسلامی، حکم ارتداد سلمان رشدی را ملغی کنند. اما تنها یک‌سال از رهبری آیت‌الله خامنه‌ای گذشته بود که ایشان جواب قاطع و محکمی را به آن‌ها دادند: «فشار آوردند، هو و جنجال کردند، متهم نمودند، بالا رفتند، پایین آمدند، نوشتند، گفتند، محکوم کردند، نویسندگان و هنرمندان آلت دست را جمع کردند، طومار امضا کردند، تا شاید بتوانند در این حکم استوار الهی، اندکی خدشه وارد کنند؛ ولی نتوانستند، بعد از این هم نمی‌توانند؛ چون حکم اعدام سلمان رشدی، متکی به آیات الهی است و مثل آیات الهی، مستحکم و غیرقابل خدشه است.¹» متن زیر گزارشی است درباره کتاب «آیات شیطانی» و حکم ارتداد نویسنده‌ی آن.

«آیات شیطانی» رمانی است در 547 صفحه که در تاریخ 1367/7/4 برابر با 2 سپتامبر 1988 توسط انتشارات وایکینگ منتشر شد. نویسنده این کتاب، سلمان رشدی (Salman Rushdie) مسلمان هندی‌تباری بود که تبعه‌ی بریتانیای کبیر محسوب می‌شد و آیات شیطانی پنجمین رمان او بود. سلمان رشدی عضو انجمن سلطنتی ادبیات انگلستان بوده و هست و کتاب مذکور را به سفارش گیلون ریتکن (رئیس صهیونیست انتشارات وایکینگ) با دستمزد بی‏سابقه 580 هزار پوند به رشته تحریر درآورد.

کتاب آیات شیطانی برخلاف آنچه گفته می‌شود، یک کتاب ادبی با دورنمایه علمی و نظری نیست؛ بلکه داستانی است بلند در 9 فصل که شخصیت‌های آن را حضرت رسول اکرم صلوات‌الله‌علیه، همسران‌شان و صحابی شناخته‌شده‌ی ایشان و حضرت جبرئیل تشکیل می‌دهند. این کتاب، دربردارنده وقیحانه‌ترین اهانت‌ها به ساحت مقدس پیامبر(ص) و قرآن است که معتقدات مسلمانان را به سخره گرفته است.

نویسنده این فحش‌نامه، نخستین‌بار با کتاب بچه‌های نیمه‌شب به شهرت رسید و جایزه بوکر را بابت نگارش این اثر دریافت کرد. سبک داستان‌های او را در گونه رئالیسم جادویی طبقه‌بندی می‌کنند. رشدی به‌ویژه بعد از انجام مأموریت نگارش آیات شیطانی بارها برنده‌ی جوایز ادبی نظیر وایت‌برد، بوکر داستان، بوکر بوکرها، جایزه شورای هنر، جایزه اتحادیه انگلیسی‌زبانان و نویسنده سال بریتانیا بوده است. وی در ژوئن سال ۲۰۰۷ (خرداد86)، از ملکه الیزابت دوم، به پاس خدماتش به پادشاهی انگلستان، لقب شوالیه دریافت کرد. نشان شوالیه لقبی تشریفاتی است که توسط ملکه انگلستان، به خدمت‌گذاران برجسته سلطنت انگلیس اهدا می‌شود. دربار انگلستان با اهدا کردن لقب شوالیه به کسانی که افتخاراتی برای انگلستان در زمینه‌های مختلف کسب کنند، آن‌ها را در بالاترین درجات اشرافی و طبقات بالای اجتماعی قرار می‌دهند.

صدور حکم امام

بازتاب های داخلی و خارجی فتوای امام(ره)
سایر مراجع دینی قم و مشهد در حمایت از این حکم شرعی و اعلام اعتراض به انتشار این کتاب درس‌های خود را تعطیل کردند. آیت‌الله خامنه‏ای که آن زمان رئیس‌جمهور بودند، در پیامی رادیویی به تبیین حکم امام(ره) پرداختند و حمایت کامل دولت را از آن اعلام نمودند. دولت نیز در همین راستا روز چهارشنبه 26بهمن 1367 را عزای عمومی اعلام کرد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با صدور بیانیه‌ای از حکم امام حمایت کردند و اقشار مختلف مردم و سایر مسئولان حکومتی نیز به حمایت از این حکم و اعتراض به حمایت انگلیس و آمریکا از اقدام علیه اسلام پرداختند. تظاهرات مردمی در ایران و سایر کشور‏های اسلامی آغاز شد و مسلمانان انگلیس اقدامات اعتراضی خود را گسترش دادند.

بعضی از رسانه‌های غربی برای تقلیل موضوع به یک تهدید شخصی و نجات جان سلمان رشدی، این‌گونه شایع کردند که اگر سلمان رشدی توبه کند، حکم اعدامش لغو می‌شود. اما دفتر امام خمینی(ره) در تاریخ 29بهمن 1367 بلافاصله این خبر را اعلام کرد:
«رسانه‌های گروهی استعماری خارجی به دروغ به مسئولین نظام جمهوری اسلامی نسبت می‌دهند که اگر نویسنده کتاب آیات شیطانی توبه کند حکم اعدام او لغو می‌گردد. امام خمینی(مدظله) فرمودند: این موضوع صددرصد تکذیب می‌گردد. سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال، تمامی همّ خود را به کار گیرد تا او را به درک واصل گرداند.»

حضرت امام(ره) اضافه کردند:
«اگر غیر مسلمانی از مکان او مطلع گردد و قدرت این را داشته باشد تا سریع‌تر از مسلمانان او را اعدام کند، بر مسلمانان واجب است آنچه را که در قبال این عمل می‌خواهد به عنوان جایزه یا مزد عمل به او بپردازند.»

موضع اروپا
بنابر تصمیم جامعه اقتصادی اروپا سطح روابط با ایران به پایین‌ترین حد خود تنزل داده شد و در ابتدای اسفند67، سفرای 12 کشور اروپایی به کشورهای خود فراخوانده شدند و هرگونه تماس در سطح بالا با دولت ایران را لغو کردند. دولت ایران نیز متقابلاً سفرای خود را از آن کشورها به ایران فراخواند. امام خمینی(ره) در پیام خویش چنین تأکید نمودند:
«... آیات شیطانی کاری است حساب‌شده برای زدن ریشه دین و دین‌داری و در رأس آن اسلام ... استکبار غرب شاید تصور کرده است از این که اسم بازار مشترک و حصر اقتصادی را به میان بیاورد ما درجا می‌زنیم و از اجرای حکم خداوند بزرگ صرف نظر می‌نماییم.»

طی هفته‌‌های بعد، نویسندگان آفریقای جنوبی به احترام عواطف مسلمانان، دعوت قبلی خود از رشدی را لغو کردند و سفرای چند کشور اسلامی و عربی در لندن به دولت انگلیس اعتراض نمودند. در ماه‌های دی و بهمن جمع زیادی از مسلمانان مقیم انگلیس ابتدا در شهر برادفورد و سپس لندن در تظاهرات خشمگینانه‌ای به اقدام دولت انگلیس در حمایت از انتشار این کتاب موهن شدیداً اعتراض کردند. دامنه‌ی اعتراضات مردمی به هند و پاکستان گسترش یافت تا آن‌که روز 23 اسفند در جریان تظاهرات هزاران پاکستانی در مقابل مرکز فرهنگی آمریکا در اسلام آباد، شش تن از تظاهرکنندگان کشته شدند و ده‌ها تن نیز مجروح گشتند. فردای آن روز در تظاهرات مسلمانان هند نیز یک نفر کشته شد.

قطع رابطه رسمی با انگلستان
در نهم اسفند، مجلس شورای اسلامی طی جلسه فوق‌العاده‌ای با اعلام یک ضرب‌الأجل یک‌هفته‌ای برای انگلیس، تداوم رابطه سیاسی با دولت انگلیس را به عذرخواهی مقامات انگلیسی و تجدید نظر آنان در مواضع غیر اصولی‌شان نسبت به جهان اسلام و کتاب «آیات شیطانی» مشروط ساخت. بنابر این مصوبه در صورتی که انگلیس در عرض یک‌هفته علیه انتشار آیات شیطانی اعلام موضع نمی‌کرد، روابط سیاسی و دیپلماتیک با آن کشور به‌طور کامل قطع می‌گشت. دولت انگلیس نیز در یک عقب‌نشینی آشکار اعلام نمود که خواهان قطع روابط با ایران نیست و در تاریخ 13اسفند، جفری هاو، وزیر خارجه انگلیس بدون مخالفت با تداوم انتشار آیات شیطانی و بدون محکوم نمودن اهانت به مقدسات مسلمانان، اعلام کرد که این کشور به اسلام احترام می‌گذارد و خود را از ماجرای انتشار آیات شیطانی جدا می داند.

اما چون این اظهارات و موضع‌گیری‌ها فاقد عذرخواهی رسمی و علنی لندن از مسلمانان بود، در تاریخ 16اسفند 67 وزارت امور خارجه ایران طی بیانیه‌ای در پایان مهلت یک‌هفته‌ای به دولت انگلیس برای اصلاح مواضع خود در قبال کتاب موهن آیات شیطانی، به علت عدم تحقق خواسته مجلس شورای اسلامی، قطع کامل روابط سیاسی ایران با انگلیس را اعلام کرد. امام خمینی(ره) در یکی از پیام‌های خود درباره واکنش انفعالی غرب در برابر اعلام حکم الهی مجازات توهین به قرآن و پیامبر (ص) چنین نوشتند:

«راستی به چه علت است که در پی اعلام حکم شرعی و اسلامی مورد اتفاق همه‌ی علما در مورد یک مزدور بیگانه، این‌قدر جهان‌خواران برافروخته شدند و سران کفر و بازار مشترک و امثال آنان به تکاپو و تلاش مذبوحانه افتاده‌اند؟ غیر از این نیست که سران استکبار از قدرت برخورد عملی مسلمانان در شناخت و مبارزه با توطئه‌های شوم آنان به هراس افتاده‌اند و از این که امروز مسلمانان، اسلام را یک مکتب بالنده و متحرک و پر حماسه می‌دانند و از این‌که فضای شرارت آنان محدود شده است و مزدبگیران آنان چون گذشته با اطمینان نمی‌توانند علیه مقدسات قلم‌فرسائی کنند، مضطرب شده‌اند ...



ترس من این است که تحلیل‌گران امروز، ده سال دیگر بر کرسی قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتوای اسلامی و حکم اعدام سلمان رشدی مطابق اصول و قوانین دیپلماسی بوده است ‏یا خیر؛ و نتیجه‌گیری کنند که چون بیان حکم خدا آثار و تبعاتی داشته است و بازار مشترک و کشورهای غربی علیه ما موضع گرفته‌اند پس باید خامی نکنیم و از کنار اهانت‌کنندگان به مقام مقدس پیامبر و اسلام و مکتب بگذریم.»

عقب‌نشینی غرب
رهبر معظم انقلاب علاوه بر اظهارات قاطعی که در حمایت از حکم امام(ره) در زمان حیات ایشان داشتند، پس از رحلت امام در پاسخ به سؤالات مسلمانان مناطق مختلف جهان در مورد تغییرناپذیری حکم مزبور، در آذرماه 1369 چنین اعلام نمود:
«حکم تاریخی و تغییرناپذیر حضرت امام «رضوان الله تعالی علیه» در مورد نویسنده کتاب کفرآمیز آیات شیطانی و تعهد مسلمانان در سراسر جهان به اجرای این حکم اسلامی، نخستین ثمرات خود را در صحنه‌ی رویارویی اسلام با کفر جهانی نشان می‏دهد و استکبار غرب که حمله به مقدسات یک‌میلیارد مسلمان جهان را مقدمه‏ای برای تحقیر مسلمین و از بین بردن انگیزه‏های خیزش اسلامی در جهان قرار داده بود، به صورت مفتضحانه و گام‌به‌گام مجبور به عقب‌نشینی شده ...»

سلمان رشدی از لحظه صدور حکم امام خمینی(ره) مخفی شد و پلیس انگلیس حفاظت از وی را در مکان‌های نامعلوم برعهده گرفت. هزینه‌های محافظت از او در نیز بسیار زیاد بود؛ در حدی که یک بار شاهزاده چارلز، ولی‌عهد انگلستان اعلام کرد: «سلمان رشدی سرباری پرخرج برای مالیات‌دهندگان انگلیسی است.» همچنین شرکت هواپیمایی بریتیش ایرویز، حضور رشدی را در هواپیماهای خود تا سال 1998 ممنوع اعلام کرده بود و شرکت هواپیمایی ایرکانادا تا چند سال از سفر رشدی با پروازهای خود جلوگیری نمود.

حکم، همان حکم است
سلمان رشدی با وجود خشم جهان اسلام علیه خود، به‌رغم آن که کوشید در یکی دو سال اول پس از صدور حکم تظاهر به ندامت کند و حتی اعلام توبه و مسلمان شدن مجدد نمود، از تجدید چاپ کتاب کفرآمیز خود صرف نظر نکرد و زمانی که انگلستان حاضر به چاپ ارزان‌قیمت این کتاب در قطع جیبی با کاغذ کاهی نشد، آن را به آمریکا برد و به صورت ارزان‌قیمت و برای افزایش فروش آن به چاپ رساند.

سلمان رشدی در یکی از نوشته‌های بعدی خود، به فلاکت و ذلت پس از انتشار کتاب «آیات شیطانی» اشاره می‌کند. وی با اشاره به مجروحیت شدید مترجم ایتالیایی کتابش توسط مسلمانان ایتالیایی و به مجازات رسیدن مترجم ژاپنی توسط مسلمانان ژاپن، از روز اجرای حکم خدا درباره ناشر نروژی کتابش به این شکل یاد می‌کند: «روزی که ناشر نروژی مورد اصابت گلوله قرار گرفت، یکی از بدترین روزهای عمر من است.»  وی در طول سال‌های گذشته ده‌ها بار محل اقامت خود را تغییر داده و چهار بار ازدواج کرده و هر بار پس از مدتی به علت شرایط ویژه اختفایش، همسرانش از وی طلاق گرفته‌اند. چنان فضای جهنمی بر زندگی او حاکم گردیده که به‌گفته همسران سابق و برخی از محافظانش دچار حالات روانی و عصبی شدید شده است.

شبکه‌های رسانه‌ای غرب تاکنون بارها اعلام کرده‌اند که حکم اعدام این نویسنده از طرف ایران پس گرفته شده است که هر بار با واکنش سریع رهبر معظم انقلاب اسلامی این مسئله تکذیب و اعلام شد که حکم شرعی یک مرجع، قابل نقض نمی‌باشد و حتی پس از فوت او نیز بر همه مسلمانان لازم‌الإجراست. آخرین بار نیز در پیام آیت‌الله خامنه‌ای به حجاج بیت‌الله الحرام در سال 1383 بر مهدورالدم بودن سلمان رشدی و لزوم اجرای حکم خداوند تأکید شد.

پی‌نوشت:
1. سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از علما، روحانیون، مسؤولان و اقشار مختلف مردم استان خراسان، در سالروز ولادت امام رضا(ع) 1369/3/15