[ بازگشت ] | [ چـاپ ] مربوط به :بیانات در اجتماع بزرگ مردم قم‌ - 1379/07/14 عنوان فیش : روشنفکری کلیدواژه(ها) : روشنفکری نوع(ها) : جستار متن فیش : دوران استبداد حکومت قاجار مردم را به جان آورده بود. مردم قیام کردند، دلسوزان جامعه قیام کردند؛ پیشرو آن‏ها هم علمای دین بودند. در نجف، مرجع تقلیدی مثل مرحوم آیت‏اللّه آخوند خراسانی؛ در تهران سه نفر عالم بزرگ مرحوم شیخ فضل الله نوری، مرحوم سید عبد الله بهبهانی، مرحوم سید محمّد طباطبایی پیشوایان مشروطه بودند. پشتوانه‏ی این‏ها هم دستگاه حوزه‏ی علمیه در نجف بود. این‏ها چه می‏خواستند؟ این‏ها می‏خواستند که در ایران عدالت برپا شود؛ یعنی استبداد از بین برود. وقتی‏که جوش و خروش مردم دیده شد، دولت انگلستان که آن وقت در ایران نفوذ بسیار زیادی داشت و از عواملی در میان روشن‏فکران برخوردار بود، این‏ها را دید و نسخه‏ی خودش را به این‏ها القاء کرد. البته در بین همان دلسوزان هم عدّه‏ای از روشن‏فکران بودند. حقّ آن‏ها نباید ضایع شود؛ لیکن یک عدّه روشن‏فکر هم بودند که مزدور و خود فروخته و از عوامل انگلیس محسوب می‏شدند. باری؛ مشروطه، قالب و ترکیب حکومتیِ انگلیس بود. این روشن‏فکران به جای اینکه دنبال دستگاه عدالت باشند و یک ترکیب ایرانی و یک فرمول ایرانی برای ایجاد عدالت به وجود آورند، مشروطیت را سر کار آوردند. نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که این نهضت عظیم مردم که پشت سرِ علما و به نام دین و با شعار دین خواهی بود، بعد از مدّت بسیار کوتاهی منتهی به این شد که شیخ فضل الله نوری را که این شهید بزرگوار همین‏جا مدفون است در تهران به دار کشیدند. اندک زمانی بعد، سید عبد الله بهبهانی را در خانه‏اش ترور کردند. بعد از آن‏هم سید محمّد طباطبایی در انزوا و تنهایی از دنیا رفت. آن‏وقت مشروطه را هم به همان شکلی که خودشان می‏خواستند برگرداندند؛ مشروطه‏ای که بالاخره منتهی به حکومت رضاخانی شد!