اوّل اینکه باید نگاه ما به مسائل آموزش عالی و تحقیقات کشور در همهی رشتهها، نگاه خوشبینانه باشد، نه نگاه بدبینانه و همراه با تأسّف و تأثّر. البته نه بهخاطر اینکه ما نباید آرزوی پیشرفت و سرعت عمل در این زمینه داشته باشیم- بدیهی است که ما هر مقدار که در زمینهی آموزش عالی و تحقیق و گرم کردن فضای علم و پژوهش در کشور پیش برویم، کم است و هنوز راه طولانیای در پیش داریم- بلکه بهخاطر اینکه ما باید به آنچه که در طول سالهای بعد از انقلاب و بخصوص آنچه که در سالهای اخیر پیش آمده، نگاه کنیم و بدانیم که شتاب خوبی پیدا کردهایم و دانشگاههایمان در این زمینه پیشرفت خوبی کردهاند. آنطور که بنده استفسار کردم و مسئولان مورد وثوق- آقای رئیسجمهور و بعضی دیگر از مسئولان- به من گزارش دادند، بودجهی تحقیقاتی در همین چند سال اخیر خیلی بالا رفته و آنطور که دانشگاهیان مورد اعتماد از گوشه و کنار دانشگاههای کشور اطّلاع میدهند، بحمد اللّه عملًا میدان و کار تحقیقاتی و میل به پژوهش در دانشگاهها زیاد شده و جایگاه خوبی پیدا کرده است. این، نشاندهندهی سیْرِ ماست. شاید اگر در مقام توقّع و انتظار باشد، من انتظارم از شما کمتر نیست؛ من خیلی توقّعم برای پیشرفت اینگونه امور زیاد است و اگر این توقّع نباشد، پیش نمیرویم. نمیخواهم نصیحت کنم که بیش از این توقّع و انتظار نداشته باشید- چرا؛ داشته باشید و دنبالش حتماً حرکت کنید- بلکه میخواهم بگویم نگاه نباید نگاهِ بدبینانه و همراه با تأسّف باشد. نگاه باید خوشبینانه باشد و با همین نگاه ما وارد میدان شدیم و به فضل پروردگار جلو هم رفتیم و بازهم جلوتر از این خواهیم رفت و إن شاء اللّه تحقیقات در زمینههای مختلف، رشد شایستهی خودش را پیدا خواهد کرد؛ واقعیت این را به ما میگوید.
نکتهی دوم این است که بنده- همانطور که بعضی از دوستان اشاره کردند- چند سالی است که مسألهی نهضت نرمافزاری را در محیط علمی کشور مطرح کردهام. این، یعنی چه؟ یعنی ما نباید به فراگیری قانع باشیم؛ باید هدفِ تحقیق و آموزش ما تولید علم باشد؛ یعنی رسیدن به آنجایی که نوآوریهای علمی در فضای موجود بشری، از آنجا شروع میشود. ما از لحاظ استعداد، نسبت به کسانی که دانش را در دنیا تولید کردند، گسترش دادند، پیش بردند و بر اساس دانش، فناوریهای پیچیده را به وجود آوردند، کمبود نداریم. البته تولید علم به معنای این نیست که ما ترجمه و فراگیری را نفی کنیم؛ نه، آن هم لازم است، بلکه من میگویم در ترجمه و فراگیری نباید توقّف کرد.
بر اثر شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مسألهی استعمار- که نقش استعمار در مطلبی که مورد نظر من است، بسیار زیاد است- بخشی از دنیا زودتر از یک بخش دیگر و به کمک وسیلهی شتابندهای به سمت قلّههای علمی حرکت کرد. این بخش از این وسیلهی شتابنده استفاده کرد و به جلو رفت و این وسیله را روز به روز شتابندهتر و تواناتر کرد و با بالا بردن کاربری آن، به دستاوردهای علم رسید؛ درحالیکه ما با همهی پیشرفت علمی، محاط به جهالتهای فراوانیم. ساکنان آن بخش از دنیا، پیشرفتهای علمیِ شگفتآوری کردند و بعد هم سیاست کلّیشان این شد که علم را در اختیار خودشان بگیرند و اجازه ندهند که کشورهایی که عقب ماندهاند، به آنها برسند و یا از آنها جلو بزنند! حتماً شما از محدودیتهایی که برای برخی از فناوریهای پیشرفته وجود دارد که مطلقاً نبایستی به هیچ نقطهای از نقاط دنیا درز پیدا کند، مطالب زیادی شنیدهاید.
استعمار، هم در پیشرفت علمیِ یک بخش از دنیا نقش داشت و هم تواناییاش بر استعمار، ناشی از میزان پیشرفت علمیاش بود که از آن پیشرفت، استفادهی سیاسی کرد. مانند انگلیس که از کشتی بخار برای استعمار هند استفاده نمود و استعمار هند کمک کرد که کشتی بخار به کشتیهای پیشرفتهتری تبدیل شود و تسلّط بر هند و نقاط دیگر را نیز بیشتر کند. به این ترتیب، علمی که محدود و محصور به خودشان بود، در خدمت استعمار قرار گرفت و استعمار در خدمت علم!
ما باید از محاصرهی موجود که کشورهای جهان سوم در آن قرار گرفتهاند، خودمان را خارج کنیم. این فقط وظیفهی ما نیست، بلکه وظیفهی همهی ملتهای دنیاست که در دورهای از کاروان علم عقب ماندند. من اعتقاد راسخم- که این اعتقاد با نظر خبرگان و کارشناسان فن تأیید شده است- این است که ما میتوانیم این کار را بکنیم. این مُهر «نمیتوانیم» و «نمیتوانید» را که یکی از بخشهای عمدهی سیاست فرهنگی دشمنان بوده، بایستی از ذهن خودمان پاک کنیم. البته من احساس میکنم که در همین زمینه هم میتوانیم پیشرفت کنیم؛ چرا که الآن میبینم شما استادان و دانشجویان در محافل دانشجویی، از نهضت نرمافزاری و تولید علم بهعنوان شعارهای عملی و فعّال یاد میکنید. این، خیلی موفقیّت است که ما به این فکر افتادهایم و این موضوع به صورت شعار، درخواست و خواسته درآمده است.1382/08/08
لینک ثابت
