محمدصادق علیزاده

«ایران کشور مهمی است و شما در حال انتخاب یک رئیس جمهور هستید.» اینها را آلیسا جوهانسون روبین می‌گوید؛ روزنامه‌نگار کهنه‌کار آمریکایی. خانم روزنامه‌نگار که برای پوشش حضور اول وقت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای خودش را به حسینیه امام خمینی(ره) رسانده و با ما حرف می‌زند.

بعد از مصاحبه جستجویی در اینترنت می‌کنم و به یکی از آخرین گزارش‌هایش در نیویورک‌تایمز می‌رسم. بهانه‌ی گزارش، حملات گاه و بیگاه حزب‌الله لبنان به مواضع ارتش عبری در شمال سرزمین‌های اشغالی است و موضوع محوری گزارش هم اینکه فقدان رئیس‌جمهور ایران تأثیری در ساختار و اقدامات منطقه‌ای ایران نداشته و ایران همچنان دارد برنامه‌ی خودش را پیش می‌برد. اینگونه بهتر مشخص می‌شود که چگونه قدرتی که از داخل ایران به منطقه و در ادامه به جهان سر ریز می‌شود، در نقاط راهبردی تأثیر می‌گذارد و دیگرانی در سایر رسانه‌ها متوجه این تأثیر می‌شوند:
خوش‌تر آن باشد که سر دلبران
گفته آید در حدیث آلیسا و دیگران

این «دیگران» بیش از ۱۵۰ عکاس، خبرنگار و تصویربردارند از آلمان و آمریکا و استرالیا و افغانستان و اسپانیا و عراق و چین  اتریش و قطر و فرانسه و روسیه و عمان و انگلیس و ده‌ها مملکت فرنگی دیگر که صبح کله‌ی سحر، خودشان را به حسینیه امام خمینی(ره) در انتهای خیابان فلسطین رسانده‌‌اند.

قبل از ورود به داخل حسینیه بساط پذیرایی و صبحانه‌‌ای مختصر برپاست. در کنار بخار و بوی چای، بوی قهوه و نسکافه هم داخل فضا پبچیده است. خبرنگارها چند نفر چند نفر با هم گعده گرفته‌اند. خارجی‌ها بیشتر در چشم هستند. وارد حسینیه که می‌‌شویم، عکاس‌ها و تصویربردارها ریسه می‌شوند برای تحویل گرفتن دوربین‌هایشان.

مثل آب
بعدش هم مسابقه برای مستقر شدن روی سکوی سه‌پله بزرگی است که با فاصله و درست روبروی صندوق سیار شماره ۱۱۰ قرار گرفته. رقابت اصلی بین عکاسان و تصویربرداران برای کسب جایگاه استراتژیک‌تر است که بتوانند قاب‌های بی‌نقص‌تری ثبت کنند.

تعدادی از مسئولان برگزاری مراسم کنار سکو ایستاده‌اند و به اهالی رسانه خوش‌آمد می‌گویند. هجوم‌ بچه‌های رسانه به سمت سکو به مانند جریان آبی است که به یکباره، مانع از جلویش برداشته شده. یکباره کف حسینیه جریان پیدا می‌کند و جاری می‌شود. این وسط خیال‌جمع‌ترین‌ها، تصویربرداران صداوسیمایند که با دوربین‌های غول‌پیکرشان از قبل مستقر شده‌اند برای پخش زنده‌ی مراسم و بعدش هم بیانات رهبر انقلاب.

مسئولان صداوسیما برای اجرای برنامه زنده و گفت‌وگو با رهبر انقلاب، مهدی خسروی را انتخاب کرده‌اند. مجری برنامه‌ی مناظرات تلویزیونی نامزدهای ریاست جمهوری که در اجرای متعادل و عادلانه مناظرات عملکرد قابل قبولی داشت. درباره مناظرات و بازخوردهای نامزدها می‌پرسم. می‌گوید برنامه مناظرات شاید به لحاظ برنامه تلویزیونی و کار اجرا، پیچیدگی چندانی نداشته باشد اما به‌دلیل حساسیت‌های بسیار بالایی که دارد آن را بارز می‌کند؛ چرا که می‌تواند سبد رأی نامزدها را جابجا کند.

لابلای صحبت‌ها به مردم هم اشاره می‌کند که توقع داشتند قدری داغ‌تر و چالشی‌تر برگزار شود اما به هر دلیلی نامزدها بیشتر ترجیح دادند در فضای آرام‌تری مباحث خودشان را جلو ببرند و حرف‌ها در پس‌زمینه‌ی نسبتا آرام و اخلاقی جلو رود.

روی آنتن
تا گپ و گفت ما با خسروی تمام شود، عقربه‌ها هم به ساعت ۷ و ۵۵ دقیقه نزدیک می‌شوند. آنتن زنده در پیش است و خسروی هم می‌رود پشت تریبون. سلام و احوالپرسی با بینندگان و بعد هم توضیحاتی درباره‌ی این دوره‌ی انتخابات ریاست جمهوری و خبرنگاران و تصویربرداران و عکاسانی که چند متر آن ‌طرف‌تر از او همچنان مشغول کشمکش برای کسب جایگاهی بهترند و آمارهایی از تعداد صندوق‌ها و شرایط شرکت در انتخابات.

در میان همین توضیحات هم هست که آقا وارد حسینیه می‌شوند. با حرکتی چریکی خودم را از جلوی قاب زنده تلویزیون خارج می‌کنم تا تصویربردار بتواند با چرخش افقی، لحظه‌ی ورود را بگیرد. صدای شاترها اوج می‌گیرد و در ادامه هم متناسب با واکنش‌های آقا فراز و فرود پیدا می‌کنند.

مراحل قانونی ثبت تعرفه آقا انجام می‌شود و در نهایت هم انداختن برگه رأی به صندوق که در همان لحظه به‌دلیل جابجا شدن دوربین غول‌پیکر پخش زنده‌ی صداوسیما و خالی شدن عرصه، فرصت را مغتنم می‌شمارم و پلاتو می‌گویم. بیانات هم که شروع می‌شود، دوربین و دفتر و دستک را جمع می‌کنیم و با تصویربردار، خودمان را می‌رسانیم پشت جایگاه خبرنگاران. از قبل هماهنگ کرده‌ام که بعد از اتمام مراسم با چند خبرنگار خارجی گفتگو کنم.

 
آقا برگه رأی را به صندوق می‌اندازند. در ادامه و در پاسخ به سؤال خسروی، بیانات کوتاه ۲۶۶ کلمه‌ای دارند در باب اهمیت انتخابات. مثل‌ اکثر بیانات دو سال اخیر، همچنان کلیدواژه‌ی مردم، کانون مرکزی بیانات است: «کلمه‌ی جمهوری در جمهوری اسلامی حاکی از این است که در ذات این نظام، حضور مردم لحاظ شده؛ بنابراین دوام جمهوری اسلامی و قوام جمهوری اسلامی و عزّت جمهوری اسلامی و آبروی جمهوری اسلامی در دنیا متوقّف به حضور مردم است.» ۱۴۰۳/۰۴/۰۸

دوام و قوام و عزت و آبروی جمهوری اسلامی گره می‌خورد با مردم. با همین نگاه است که ملاحظه‌ی جدّی و اولویت اصلی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در انتخابات نه به رأی‌آوری فلان و بهمان نامزد بلکه به مشارکت مردم گره می‌خورد.

اعترافات فرنگی
خبرنگار سی‌ان‌ان در تحلیل نگاه آقا به انتخابات، نبض این محور اصلی را خوب گرفته بود. وقتی بعد از مراسم داشتیم با هم گفت‌وگو می‌کردیم حرف‌های قابل تأملی زد: «می دانم که مشارکت در اینجا همیشه یک امری کلیدی است. این چیزی است که ما بسیار دقیق به آن نگاه می‌کنیم. من فکر می‌کنم همه رسانه‌ها همین کار را خواهند کرد، چرا که رهبر عالی ایران گفته‌اند که برای ایشان مشارکت امری بسیار مهم است، بنابراین این چیزی است که ما هم آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.» سراغ چند خبرنگار دیگر غربی هم می‌رویم. محتاطانه ترجیح می‌دهند حرفی نزنند درست نقطه‌ی مقابل و برخلاف مدعای گفت‌وگو و آزادی بیان. حتی همین چند نفری که با آنها گفت‌وگو کردیم هم خیلی خودشان را در چارچوب رسمی نگاه‌داشته بودند.

نمونه‌اش همین خانم آلیسایِ ابتدای متن وقتی که حس می‌کنم بعد از بیان تجربه مثبتش از حضور در ایران موقعیت خوبی گیر آورده‌ام که گفت‌وگو را به نوع پوشش رسانه‌های آمریکایی از رویدادهای سیاسی این بکشانم، عذرخواهی می‌کند و جواب منفی می‌دهد: «I can’t say that». فلیتأمل المتأملون!

فردریک پلایت‌جین هم وقتی می‌خواهد در باب علت اهمیت پوشش این رویداد برای رسانه‌ی متبوع خودش توضیح دهد با همه رسمی و دیپلماتیک بودنش اما اعترافات جالبی بر زبان جاری می‌کند: «هر کسی رئیس جمهور ایران باشد، اقدامات ایران را شکل می‌دهد. اقداماتی که تأثیرات جهانی دارند. اقداماتی که در منطقه‌ی خاورمیانه بزرگ و در روابط ایران با آمریکا نیز اهمیت دارد. از آنجا که برای مدت بسیار طولانی، روابط بین ایالات متحده و ایران دشوار و پر از مشکلات بوده است، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده است. این روابط در خاورمیانه و جهان مهم بوده و هستند.»

خبرنگار آساهی شیمبون ژاپن با شمارگان ۱۰ میلیون نسخه‌ای در روز که دومین روزنامه‌ی پرتیراژ جهان محسوب می‌شود هم دیدگاه مشابهی درباره‌ی انتخابات ایران و اهمیت و ارزش خبری آن برای این روزنامه ۱۵۰ ساله‌ی سرزمین آفتاب تابان دارد‌. انگاری که نبض شرق هم در غرب آسیا می‌زند. جملاتی که سه روز قبل در همین حسینیه شنیدم را با خودم مرور میکنم: «شما اگر شجاعت ملّی داشته باشید، استقلال ملّی داشته باشید، ملّت ایران شخصیّت خود، توانایی خود، استقلال خود، قدرت پیشرفت خود را به دنیا نشان بدهد، احترامش در دنیا بسیار بیشتر و بالاتر خواهد شد؛ کمااینکه بحمدالله همین‌جور هم شده است.» ۱۴۰۳/۰۴/۰۵

آقا که می‌روند، جمع داخل حسینیه هم از جوش و خروش می‌افتد. سکوی خبرنگاران و عکاسان که تا نیم‌ساعت قبل یکی از متراکم‌ترین نقاط روی کره‌ی زمین بود حالا خالی از جمعیت شده. ماراتن خبرنگاران، عکاسان و تصویربرداران بعد از ثبت رویداد حالا ناظر به سرعت انتشار و توزیع آن است. عقربه‌های ساعت به ۸ و ۲۰ دقیقه صبح نزدیک شده. کار که اول وقت و سر زمان خودش انجام شود لاجرم زود هم جمع و جور می‌شود؛ در کار خیر حاجت استخاره نبوده که کار در کمتر از ۲۰ دقیقه جمع شد. کنش سیاسی ۲۰ دقیقه‌ای که تا ساعتی دیگر قرار است سرخط رسانه‌های شرق و غرب شود.