جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور در تاریخ ۱۴۰۰/۰۸/۲۶با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی دیدار کردند. رهبر انقلاب نخبگان را نور چشمان ملت خواندند و با تأکید بر لزوم تمرکز جامعه علمی و نخبگان برای یافتن راه‌حل‌های علمی مشکلات مختلف فرمودند: «آن چیزی که نخبه را نخبه میکند، صرفاً استعداد و ظرفیّت ذهنی نیست. خیلی‌ها هستند استعداد دارند و این ضایع میشود، آن چیزی که نخبه را نخبه میکند، علاوه‌ی بر استعداد و ظرفیّت ذهنی، قدرشناسی از این حقیقت و از این نعمت است؛ از این [نعمت] قدرشناسی بشود و بر اساس آن، کار و تلاش انجام بگیرد. نخبه آن کسی است که قدر استعداد را میداند، آن را به کار می‌اندازد و با همّت بالا و قبول زحمت و قبول مجاهدت، خودش را به یک نخبه تبدیل میکند.»
در این دیدار و پیش از سخنان رهبر انقلاب، چند تن از نخبگان و محققان رشته‌های مختلف، دیدگاه‌های خود را بیان کردند. یکی از این افراد آقای مهدی شریف‌زاده، دانش‌آموخته دکتری مهندسی شیمی بود. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR متن و فیلم این سخنان را منتشر میکند.
[دریافت فیلم] موضوعی که برای این صحبت در نظر گرفتم، تابآوری ملی و رقابت‌پذیری بین‌المللی است. راهکاری هم که ارائه می‌کنم، توسعه و تعمیق اقتصاد دانش‌بنیان در زنجیره‌های ارزش حوزه انرژی است. مشروح آن را خدمتتان مکتوب ارائه خواهم کرد.
بی‌مقدمه، مسئله‌ای که با آن مواجهیم را در سه پرده خدمت شما عرض می‌کنم:
پرده اوّل، ناترازی انرژی
میزان مصرف انرژی نسبت به تولید ناخالص ملی در کشور ما بسیار بالابوده و برخلاف دیگر کشورها روند صعودی دارد به‌گونه‌ای که شدت انرژی ما هفت‌وشش دهم برابر آلمان و چهار برابر ترکیه است. متأسفانه در میان ۱۴۱ کشور، ما رتبه ۱۳۹ را به خود اختصاص داده‌ایم. عمق فاجعه آنجاست که حدود ۸۶ میلیارد دلار (یک‌پنجم تولید ناخالص داخلی) را صرف یارانه انرژی می‌کنیم که با اختلاف زیاد در جایگاه نخست دنیا قرار گرفته‌ایم. در مقام مقایسه، کشور چین با سی میلیارد دلار یارانه و یک‌وشش دهم میلیارد نفر جمعیت در رتبه دوم پس از ما قرار دارد. پتانسیل صرفه‌جویی انرژی در بخش‌های مختلف اعم از نیروگاه‌ها، حمل‌ونقل، کشاورزی، صنایع و ساختمان معادل سه‌وشش دهم میلیون بشکه نفت خام در روز برآورد شده است که یک‌وشش دهم میلیون از این اتلاف فقط در بخش نیروگاهی است.
پرداخت یارانه انرژی هم پیامدهای منفی مانند ناترازی مالی، کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و عقب‌افتادگی در استفاده از فناوری‌های جدید را در پی داشته است.
پرده دوم، خام‌فروشی و زنجیره ناقص صنعت پتروشیمی
کشور ما با برخورداری از نه درصد از ذخایر نفت و هفده درصد ذخایر گاز، بزرگ‌ترین دارنده ذخایر هیدروکربنی جهان است. علی‌رغم این موهبت خدادادی، سهم ما از بازار جهانی صنعت انرژی بسیار ناچیز است. چالش‌های این حوزه را در دو محور می‌توان خلاصه کرد:
چالش اوّل، تحول اساسی و قریب‌الوقوع در صنایع پالایشگاهی
عدم استفاده از فرآیندهای تبدیل ثانویه در پالایشگاههای کشور و پایین‌بودن ضریب پیچیدگی آن‌ها موجب‌شده تا ۲۸درصد محصولات پالایشگاهی به‌صورت نفت کوره با گوگرد بالا به قیمت کمتر از نفت خام به فروش برسد. این درحالی است که در دو دهه آینده، سوخت مصرفی خودروها با انرژی الکتریکی جایگزین‌شده و با تغییرات گسترده در صنایع پالایشگاهی مواجه خواهیم شد، به‌نحوی که فرآورده‌های نفتی متأسفانه مشتری چندانی نخواهند داشت. به این دلیل است که در یک دهه اخیر، بالغ بر سی درصد پالایشگاههای جهان با واحدهای پتروشیمی یکپارچه شده‌اند و در آینده نزدیک، نسل سوم پتروپالایشگاه‌ها بیش از هشتاد درصد نفت خام را به محصولات بالادست پتروشیمی تبدیل خواهند کرد.
چالش دوم، نیمه‌خام‌فروشی در صنعت پتروشیمی
ما در سال ۱۳۹۷، ۵۵ میلیون تن محصول بالادست پتروشیمی تولید کردیم که تنها دوازده‌وهفت دهم میلیارد دلار سودآوری داشته است. در مقام مقایسه، کشور آلمان در همان سال با تولید کمتر (۴۱ میلیون تن محصول، ولی پایین‌دست پتروشیمی) ۱۱۶ میلیارد دلار ارزآوری داشته است. نکته مهم دیگر آنکه در بالادست پتروشیمی به ازای هر ششصد تن محصول یک شغل ایجاد میشود. در مقام مقایسه، با سرمایه‌گذاری در پایین‌دست پتروشیمی می‌توان به ازای هر شش تن محصول یک شغل ایجاد کرد.
پرده سوم، ناسازگاری در مدیریت عمق ساخت داخل
در حال حاضر، ۸۵درصد تجهیزات، مواد شیمیایی و خدمات صنعت انرژی بومی‌سازی‌شده و دارای نمونه اولیه در کشورند، ولی عمق ساخت داخل در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ما تنها سی درصد است. این اختلاف ۵۵درصدی حاکی از اثربخشی نسبی برنامه‌های تولید بار اوّل، ولی ناکافی‌بودن برنامه‌های توسعه مقیاس و تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان است.
فراموش نکنیم که تابآوری یک رشته زنجیر در برابر نیروهای اعمال‌شده بر اساس میزان تحمل ضعیف‌ترین حلقه آن سنجیده میشود. در شرایط تحریمی، توسعه صنعت ساخت کالا، تجهیزات و سیستم‌ها یا به اختصاص صنعت ماشین‌سازی تبدیل به گلوگاهی برای توسعه و تعمیق اقتصاد دانش‌بنیان در زنجیره‌های ارزش حوزه انرژی شده است.
راهکارها
می‌خواهیم بدانیم رویکرد بلندمدت کشور برای مدیریت صنعت انرژی چه باید باشد و اقدامات اثربخش کوتاه‌مدت کدام‌اند.
راهکار اوّل، بهینه‌سازی مصرف انرژی در کوتاه‌مدت
مدیریت بحران انرژی نیازمند اقدام فوری و عملی در کاهش شدت مصرف انرژی به‌ویژه ارتقاء بهره‌وری در گلوگاه‌های مصرف مانند نیروگاه‌های حرارتی هستند. بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست مکانیزمی است که به کمک آن می‌توان با پویشی مردمی و به کمک بخش خصوصی یارانه‌های انرژی را از بخش‌های غیرمولد به بخش‌های مولد هدایت کرد که قطعاً منجر به ارتقاء سطح فناوری هم میشود. در بلندمدت، راه‌حل نهایی واقعی‌کردن قیمت‌های حامل‌های انرژی با رعایت مصالح کشور و منافع اقشار کمتر برخوردار و همچنین متنوع‌سازی منابع اوّلیه انرژی است.
راهکار دوم، توسعه و تکمیل زنجیره ارزش پایین‌دست پتروشیمی
با عنایت به اینکه رویکرد استراتژیک باید در صیانت از ثروت حاصل از نفت به‌جای صیانت از خود نفت باشد، توسعه پایین‌دست پتروشیمی مستلزم اقداماتی در بیرون و درون این صنعت است که شامل بومی‌سازی دانش فنی فرآیندی و تکمیل حلقه‌های مفقوده به‌ویژه در زنجیره پایین‌دست پتروشیمی، بومی‌سازی پتروپالایشگاه‌های نسل سوم و تبدیل نفت خام به خوراک پایین‌دستی پتروشیمی و هدفمندکردن حمایت‌ها و تمرکز جذب سرمایه بر توسعه صنایع پایین‌دست پتروشیمی میشود.
دستاورد قابل پیش‌بینی این اقدامات خاتمه خام‌فروشی و نیمه‌خام‌فروشی نفت و گاز و ارتقاء صنعت پتروشیمی به جایگاه نخست جهان میشود.
راهکار سوم، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
این راهکار نیازمند دو اقدام فوری است. اوّل، توسعه، تکمیل و بومی‌سازی زنجیره ارزش انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی و دوم، افزایش سهم برق حاصل از منابع تجدیدپذیر در سبد مصرف به‌ویژه در بخش ساختمان.
راهکار چهارم، توسعه صنعت ماشین‌سازی
راهبرد مناسب برای توسعه صنعت ماشین‌سازی باید شامل ساماندهی زنجیره‌های تأمین با تمرکز بر فناوری‌های گلوگاهی، قطع وابستگی و ایجاد ارزش‌افزوده، اتخاذ سیاست بلوغ فناوری و تعمیق ساخت داخل در طرف عرضه فناوری و اتخاذ سیاست بازار در قبال فناوری در طرف تقاضای فناوری باشد. هدف کلان و راهبردی در طراحی‌ها و برنامه‌ریزی‌های ما باید قرارگرفتن نام ایران در فهرست ده تولیدکننده برتر کالا، تجهیزات و سیستم‌های صنعتی جهان باشد.
کلام آخر
حوزه فناوری حوزه‌ای است که به فرموده خودتان مستقیماً بر آن نظارت داشته‌اید و این تحول و شکوفایی که در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم، نتیجه رهنمودهای حکیمانه و پدرانه خود شماست. اینجانب به‌عنوان یکی از سه هزار دانش‌آموخته خارج کشور که به شوروشوق خدمت به کشور عزیزمان بازگشته، از شما خواهش می‌کنم که اجازه ندهید تعللات و ابهامات مدیریتی باعث دل‌سردی جامعه نخبگانی کشور شود.
جناب آقای دکتر ستاری تربیت‌یافته خانواده گرامی شهداست و به‌معنی واقعی کلمه تمام شرایط نخبگانی راهبری این حرکت را احراز می‌نماید و دستاوردهای حقیقتاً انقلابی در عرصه اقتصاد دانش‌بنیان و زیست‌بوم فناوری کشور داشته‌اند. در حقیقت، مطالبه ما از شما و رئیس‌جمهور محترم، آن است که الگوی مدیریتی معاونت علمی به بقیه ارکان نظام مقدس جمهوری اسلامی هم تسری پیدا کند و «گام دوم» انقلاب با نقش‌آفرینی نخبگان علم و فناوری در عرصه‌های سیاست‌گذاری و اجرایی محقق شود، ان‌شاءالله.
رهبر انقلاب: ان‌شاءالله، خیلی ممنون، طیب‌الله انفاسکم. بفرمایید که این راهکارها و این تحلیل را به دستگاه‌های اجرایی شما ارائه کردید تا حالا؟
آقای شریف‌زاده: حتماً و به‌صورت جزوه هم خدمت شما ارائه کردم و به‌کرات هم در دستگاه‌های اجرایی هم ارائه کردیم و هم ارائه خواهیم کرد.
رهبر انقلاب: یعنی به وزارت نفت در گذشته یا وزارت صنایع ...
آقای شریف‌زاده: برای نمایندگان مجلس ارائه کردیم و به‌صورت مکتوب به وزارت نفت فرستادیم. چشم، به وزارتخانه‌های دیگر هم می‌فرستیم.
موضوعی که برای این صحبت در نظر گرفتم، تابآوری ملی و رقابت‌پذیری بین‌المللی است. راهکاری هم که ارائه می‌کنم، توسعه و تعمیق اقتصاد دانش‌بنیان در زنجیره‌های ارزش حوزه انرژی است. مشروح آن را خدمتتان مکتوب ارائه خواهم کرد.
پرده اوّل، ناترازی انرژی
چالش اوّل، تحول اساسی و قریب‌الوقوع در صنایع پالایشگاهی
بیانات در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور
ارسال پیوند با پیامک