آبان ماه سال گذشته رهبر انقلاب همزمان با درگیری ارمنستان آذربایجان به تشریح راهبرد جمهوری اسلامی نسبت به این موضوع پرداختند. حفظ تمامیت ارضی طرفین و مخالفت با تغییر مرزهای ژئوپلتیک و بین‌المللی مهم‌ترین محورهای بیانات ایشان بود. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR دراین‌باره یادداشتی از آقای محسن پاک آئین، دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌کند.

سیزدهم آبان، سالروز ایراد بیانات رهبر انقلاب درباره‌ی جنگ قره‌باغ میان کشورهای آذربایجان و ارمنستان است؛ جنگ خونین و فراگیری که از تاریخ دوازدهم مهر ۱۳۹۹ آغاز شد و هر روز بر دامنه‌ی آن افزوده می‌شد. سال گذشته، رهبر انقلاب در سخنان خود با تأکید بر اینکه این موضوع حادثه‌ای تلخ و تهدیدکننده برای امنیت منطقه است، فرمودند: «این جنگ حادثه‌ی تلخی است و امنیّت منطقه را تهدید میکند و بایستی هر چه زودتر تمام بشود و البتّه همه‌ی سرزمین‌های آذربایجان که به وسیله‌ی ارمنستان تصرّف شده، باید آزاد بشود و برگردد به خود آذربایجان [زیرا] که متعلّق به آذربایجان است.»(۱۳۹۹/۰۸/۱۳) همچنین ایشان لزوم حفظ امنیت ارامنه در این سرزمین‌ها و رعایت مرزهای بین‌المللی از جانب دو طرف را مورد تأکید قرار دادند و افزودند: «تروریست‌ها هم بایستی در نزدیکی مرزهای ما مستقر نشوند. اگر چه بعضی‌ها انکار میکنند، لکن در گزارشهای قابل اطمینان وجود دارد که یک تعدادی تروریست از اینجا و آنجا وارد این ماجرا شده‌اند؛ اگر اینها نزدیک مرز باشند و احساس خطر بشود، قطعاً برخورد قاطع خواهد شد؛ اینها بایستی نیایند.» (۱۳۹۹/۰۸/۱۳)

جمهوری اسلامی ایران با کشورهای ارمنستان و آذربایجان همسایه است و با این دو کشور اشتراکات زیادی دارد. کمتر دو کشوری مثل جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را می‌توان یافت که در دین، مذهب، تاریخ و فرهنگ تا این‌ اندازه به هم نزدیک باشند. ارمنستان نیز همسایه و دوست ایران است و بر اساس سیاست همسایگی و احترام متقابل، طرفین روابط خوبی را در طول سال‌های طولانی تجربه کرده‌اند. لذا، جنگ دو همسایه برای ایران قابل پذیرش نیست و به همین دلیل رهبر انقلاب فرمودند: «این جنگ حادثه‌ی تلخی است و امنیّت منطقه را تهدید میکند و برای کشور ما هم خوب نیست و بایستی هر چه زودتر تمام بشود.»(۱۳۹۹/۰۸/۱۳) ایشان در ادامه با اتخاذ موضعی اصولی و عادلانه بر ضرورت آزادی اراضی جمهوری آذربایجان تأکید کردند و صریحاً فرمودند: «البتّه همه‌ی سرزمین‌های آذربایجان که به وسیله‌ی ارمنستان تصرّف شده، باید آزاد بشود و برگردد به خود آذربایجان [زیرا] که متعلّق به آذربایجان است و جمهوری آذربایجان برای آزادی اینها دارای حق است و بایستی آزاد بشود.»(۱۳۹۹/۰۸/۱۳)

این بخش از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ناظر به حمایت از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، موضعی عدالت‌جویانه و منطبق بر اصول حقوق بین‌الملل بود؛ چراکه در این رابطه، شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد، چهار قطعنامه تصویب کردند که براساس مفاد آن‌ها، ارمنستان ملزم به ترک بخش‌های اشغال‌شده از خاک آذربایجان و بازگشت به مرزهای بین‌المللی شد؛ امّا فراز راهبردی بیانات رهبر انقلاب که امروز به‌دلیل تشدید اختلافات میان باکو و ایروان اهمیت آن مشخص‌شده، مخالفت با تغییر مرزهای بین‌المللی و حفظ شرایط ژئوپلیتیکی منطقه است. ایشان در این‌باره نیز خاطرنشان کرده‌اند که «مرزهای بین‌المللی هم باید رعایت بشود؛ یعنی دو طرف به مرزهای بین‌المللیِ کشورها تعدّی و تجاوز نکنند و مرزهای بین‌المللی بایستی محفوظ باشد.»(۱۳۹۹/۰۸/۱۳)

اهمیت این پیام که در مقطع فعلی کاملاً معنای آن روشن‌شده این است که هم ارمنستان نباید با حمایت از تجزیه‌ی قره‌باغ از آذربایجان مرزهای بین‌المللی را تغییر دهد و هم جمهوری آذربایجان نباید با اندیشه‌ی اشغال برخی از مناطق ارمنستان از جمله در مرز ایران، تغییر ژئوپلیتیک منطقه را رقم زند. تغییر مرزهای جغرافیایی در هر نقطه‌ای از جهان، موجب مناقشه‌های جدید‌ می‌شود که به جنگ می‌انجامد و زمینه را برای دخالت کشورهای فرامنطقه‌ای فراهم می‌سازد. ازاین‌رو، جمهوری اسلامی ایران با تغییر مرزهای جغرافیایی در پیرامون خود به‌شدت مخالف است و در صورت لزوم، اقدام لازم برای ممانعت از این امر را در برنامه خواهد داشت.

 

در عین حال، ادامه‌ی بحرانی که ناشی از نامشخص‌بودن حاکمیت منطقه‌ی قره‌باغ کوهستانی به مرکزیت خان کندی است، می‌تواند پای تروریست‌های تکفیری را به قفقاز و مرزهای ایران باز کند و زمینه را برای حضور و نفوذ رژیم صهیونیستی فراهم کند. رهبر انقلاب در این‌باره می‌فرمایند: «تروریست‌ها هم بایستی در نزدیکی مرزهای ما مستقر نشوند. آن طور که در گزارشها هست، اگر چه بعضی‌ها انکار میکنند، لکن در گزارشهای قابل اطمینان وجود دارد که یک تعدادی تروریست از اینجا و آنجا وارد این ماجرا شده‌اند؛ اگر اینها نزدیک مرز باشند و احساس خطر بشود، قطعاً برخورد قاطع خواهد شد؛ اینها بایستی نیایند.»(۱۳۹۹/۰۸/۱۳)

 تأکید رهبر انقلاب بر تأمین امنیت اهالی ارمنی قره‌باغ نیز نکته‌ی دیگری از بیانات ایشان است که دارای ابعاد اسلامی، انسانی و عدالت‌جویانه بوده و مبتنی بر حمایت از حقوق اقلیت‌های دینی است. رهبر انقلاب در این‌باره نیز به‌صورت واضح و شفاف، راهکارهای عملی و واقعی برای حل بحران قره‌باغ ارائه داده‌اند که اگر طرف‌های درگیر به آن توجه کنند، شاهد استقرار صلح و آغاز همکاری‌های چندجانبه در منطقه خواهیم بود.

جمهوری اسلامی ایران معتقد است اختلافات کشورهای آذربایجان و ارمنستان می‌تواند از طریق مذاکره و به‌صورت مسالمت‌آمیز و بدون دخالت کشورهای فرامنطقه‌ای حل شود و به صلحی عادلانه و پایدار منجر شود. امیدواریم ناظر بر اصولی که رهبر انقلاب آن را در قضیه‌ی قره‌باغ فصل‌الخطاب بیان کردند، هرچه سریع‌تر اختلافات این دو کشور به دوستی و صلح عادلانه منجر شود و شاهد ایجاد امنیت در منطقه و تداوم همکاری‌های سازنده باشیم.