آزادی قدس شریف و رهایی ملت ستمدیده‌ی فلسطین از آرمان‌های اصلی انقلاب اسلامی است که همواره مورد تأکید رهبر انقلاب اسلامی ایران بوده است. رهبر انقلاب در پیامی به ملت فلسطین در پی پیروزی مقاومت در جنگ دوازده روزه بر رژیم صهیونیستی این‌چنین می‌فرمایند: «دنیای اسلام یکسره در برابر قضیه‌ی فلسطین، مسئول و دارای تکلیف دینی است. عقل سیاسی و تجربه‌های حکمرانی هم این حکم شرعی را تأیید و بر آن تأکید می کند. دولت‌های مسلمان باید در پشتیبانی از ملت فلسطین صادقانه وارد میدان شوند.» پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR درباره‌ی جایگاه قدس شریف و راهبردهای حل مسئله‌ی فلسطین و به مناسبت سالگرد آغاز انتفاضه سوم، یادداشتی از آقای علی‌رضا سلطان‌شاهی، نویسنده و پژوهشگر مطالعات فلسطین منتشر می‌کند.

۱۲۴ سال از طرح و تصویب جنبش ملی یهود یا صهیونیسم در کنگره‌ی بال سوئیس که در سال ۱۸۹۷ برپاشده می‌گذرد. تئودر هرتزل، رهبر صهیونیسم پس از برپایی کنگره و به‌دنبال تلاش برای پیداکردن سرزمینی که بتوان یهودیان را در آن مستقر کرد، چندبار با سلطان عبدالحمید امپراتور وقت عثمانی دیدار کرد و در پی ناکامی از این جلسات در سال ۱۹۰۸ و ۱۹۰۹ این امپراتور عثمانی بود که از سلطنت خلع و مسیر فلسطین برای مهاجرت یهودیان هموار شد. (۱)

جیم وایدمن، جانشین هرتزل ۲۰ سال تلاش کرد تا سال ۱۹۱۷ بتواند مجوز تأسیس وطن ملی یهود را از بریتانیا در قالب اعلامیه‌ی بالفور بگیرد و از ۱۹۱۷ تا ۱۹۴۷ به‌مدت ۳۰ سال سلطه‌ی انگلیس بر فلسطین با عناوین مختلف از جمله قیمومیت توانست پایه‌های اقتصادی، جمعیتی، نظامی و سیاسی اسرائیل را تا قبل از اعلان موجودیت در ۱۴ می ۱۹۴۸ تثبیت نماید.

از کنگره‌‌ی بال در سوئیس تا اعلان موجودیت رژیم صهیونیستی ۵۰ سال زمینه‌سازی لازم بود تا این رژیم بتواند موجودیت یابد و از سال ۱۹۴۸ تاکنون ۷۳ سال بر همان منوال و با رویکردی تجاوزکارانه، زیاده‌خواهانه و نژادپرستانه موجبات چندین جنگ و همچنین تفرقه، ویرانی، ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه را فراهم کرده است. در خلال این سال‌ها، مقاومت‌ها و مخالفت‌ها و قیام‌هایی نیز علیه صهیونیست‌ها شکل‌گرفته و آثار و پیامدها و نتایج پرباری هم به همراه داشته است از جمله مقاومت سلطان عبدالحمید، (۲) قیام بُراق در دهه‌ی قرن بیستم، قیام شیخ عزالدین قسام، (۳) جنگ ۱۹۴۸، جنگ ۱۹۵۶، جنگ ۱۹۶۷، نبردهای کرامه،جنگ ۱۹۷۳،عملیات‌های چریکی، ایذایی، هواپیماربایی و ... .

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران الگویی از مبارزه با اشغالگری با محوریت اسلام به ملل مستضعف و تحت ستم و اشغال معرفی شد که اوّلین بازتاب آن را می‌توان با تشکیل جنبش جهاد اسلامی در فلسطین به رهبری دکتر شهید فتحی شقاقی ناظر بود. از اوّایل دهه‌ی هفتاد به بعد چه در لبنان و چه در فلسطین شاهد اتفاقاتی هستیم که با محوریت حرکت‌های جهادی با رویکرد اسلامی، موفقیت‌های بزرگی در عرصه‌ی مبارزات ضد صهیونیستی به‌دست می‌آید. انتفاضه‌ی سال ۱۹۸۷ که موفق‌ترین قیام در نوع خود علیه صهیونیست‌ها بود، می‌رفت که پایه‌های رژیم صهیونیستی را به لرزه درآورد و یا در لبنان، حزب‌اللّه با رهبری شهید شیخ راغب حرب و شهید سیدعباس موسوی، مبارزاتی سامان گرفت که در ادامه با رهبری سیدحسن نصراللّه در آغاز هزاره‌ی سوم، فرار صهیونیست‌ها از جنوب لبنان را در پی داشت. در واقع تجربه‌ی عملی ۴۲ سال مقاومت اسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، موفقیت در جبهه‌ی مقاومت ضد صهیونیستی بود که هم در لبنان و هم در فلسطین حماسه‌هایی خلق کرد که ظرف چند دهه مبارزه‌ی ناسیونالیستی و مرام مارکسیستی جواب نداده بود. از سوی دیگر، با رویکرد اسلامی در مبارزات رهایی‌بخش، اساس و پایه‌ی روند صلح و سازش نیز سست و بی‌ثمر گشت.

۴۲ سال تقابل انقلاب اسلامی با جبهه‌ی استکبار و صهیونیسم و راهبری جبهه‌ی مقاومت که وسعت فرامنطقه‌ای و جهانی یافته است، اسرائیل را به بن‌بستی رسانده که راه پس و پیش ندارد. اینکه اسرائیل در این خط پایانی از حیات خود چقدر دوام بیاورد، دقیقاً، بستگی به مقاومتی دارد که ما با استفاده از فرصت‌ها و هم‌افزایی توان‌ها و پرهیز از آسیب‌ها و درس از تجربه‌های گذشته در این هماورد سرنوشت‌ساز تمرکز یابیم.

در این زمان مرور دروس و آموزه‌های انقلاب اسلامی با نگاه و بینش حضرت امام رحمه‌الله‌علیه و خلف شایسته‌ و بصیر ایشان، رهبر انقلاب، برای ایستادگی در این برهه‌ی زمانی و پیچ تاریخی واجب‌تر از هر اقدامی برای رسیدن به پیروزی نهایی است.

جایگاه سرزمین مقدس فلسطین
اگرچه پهنه‌ی سرزمین فلسطین با محدوده‌ی جغرافیایی کنونی، (۴) و مساحت ۲۷ هزار کیلومتر مربعی آن، دقیقاً، منطبق با سرزمینی نیست که وصف آن در متون آمده است، ولی با اندکی کم و یا زیاد، این سرزمین در برگیرنده‌ی مکان‌هایی است که به واسطه‌ی زندگی، بعثت رسالت انبیاء الهی و همچنین به معراج رفتن حضرت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از منظر تمام ادیان توحیدی حائز اهمیت و تقدس است و هر نقطه از آن با سوابق تاریخی، تمدنی، مذهبی و اعتقادی برای موحدین جهان محل اعتنا و توجه ویژه است. شهرهایی همچون ناصره، (۵) الخلیل، (۶) بیت‌الحم، (۷) اریسا، (۸) غزه، حیفا، عکا، نابلس و ... .

در این میان شهر قدس (۹) به‌دلیل اتفاقات تاریخی و توجه و عنایت خاص خداوند از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ شهری که در آن حضرت داود علیه‌السلام و حضرت سلیمان علیه‌السلام پایه‌های حکومت یکپارچه‌ی خود را برای اوّلین و آخرین‌بار بنیان نهادند؛ شهری که حضرت عیسی علیه‌السلام در آن بعثت و رسالت یافت تا قوم بنی‌اسرائیل که پس از آن شوکت و عظمت به انحراف و تباهی کشیده شده بود، رهبری کند؛ شهری که در آن حضرت مسیح علیه‌السلام به دست همین یهودیان تکذیب شد و با همکاری حاکم رومی تحت تعقیب قرار گرفت و به نقل از پیروان خود به صلیب کشیده شد؛ شهری که در آن حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم پس از بعثت برای هدایت جاهلیت عرب از سلاله‌ی حضرت اسماعیل علیه‌السلام فرزند دیگر حضرت ابراهیم علیه‌السلام به معراج رفت تا ناظر و شاهد آیاتی باشد که هیچ یک از پیامبران و صالحان امکان تجربه‌ی آن را نیافتند و نخواهند یافت؛ شهری که به‌دلیل مبارک‌بودن و تبرک‌یافتن و برکت‌داشتن، (۱۰) قبله‌ی موحدین و قبله‌ی اوّل مسلمین (۱۱) بود؛ شهری که قرار بود نقطه‌ی اتکا و اتحاد و همزیستی ادیان در سایه‌ی صلح و آرامش باشد تا هر کدام از برکت ذاتی آن در مسیر تکامل خود بهره یابند.

سرزمین فلسطین و شهر قدس عزیز و شریف به همین دلیل و دلایل بسیار دیگر لیاقت یافت تا به جایگاه رفیع از توجه و عنایت الهی در کنار سایر اماکن مقدس تقدس یابد. تقدسی که ادیان یهودیت، مسیحیت و اسلام بر آن تأکید و تأیید دارند و هیچ یک از همین ادیان نمی‌توانند نسبت به سرنوشت و اوضاع آن بی‌تفاوت و بی‌نظر باشند.

صرف‌نظر از توجه متون مذهبی، دینی و تاریخی سایر ادیان به سرزمین فلسطین که به سرزمین مقدس (۱۲) معروف است، در منابع اسلامی از قرآن گرفته تا منابع روایی و تفسیری، این سرزمین مبارک و بسیار مقدس است و حتی نسبت به سایر ادیان چه بسا اهمیت بیشتری در اسلام داشته باشد، آن‌چنان که قبله‌ی اوّل مسلمین و معراج‌گاه حضرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در آن واقع است.

نفی سلطه‌ یهود و صهیونیسم
هیچ مسلمانی با شنیدن این فراز از سخنرانی شهید مطهری مبنی بر اینکه «... واللّه و باللّه قسم می‌خورم که پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در قبر مقدسش امروز از یهود می‌لرزد»، (۱۳) بی‌تفاوت نخواهد گذشت. مگر از ناحیه‌ی یهود چه خطری پیامبر و پیروان و دین و آئین ایشان را تهدید می‌کند؟ اگر امروز این خطر گوشزد می‌شود، آیا می‌توان با نگاه به اوضاع یهود در عصر حاضر خطری جز صهیونیسم را ذکر کرد که تا این حد برای اسلام و مسلمین و پیامبر آن‌ها نگران‌کننده باشد؟ بگذریم از اینکه همین یهود منحرف از شریعت حضرت موسی علیه‌السلام در زمان حضرتش نیز با نافرمانی و گوساله‌پرستی پیامبر زمان خود را آزرد، آیات الهی را انکار می‌کرد، دست به قتل سایر انبیاء می‌زد (۱۴) و عهدشکنی (۱۵) و بهانه‌جویی می‌کرد. با این اوصاف در سابقه و کارنامه‌ی این قوم نه فقط نسبت به مسلمانان و حتی انبیاء بنی‌اسرائیل، بلکه برای تمام اقوام و مذاهب و ملل اسباب دردسر، جنگ، تفرقه، محنت و تجاوز و خون‌ریزی و ناامنی بوده است و ظاهراً به همین دلیل تا آخرالزمان هم خواهد بود و شاید به همین علت است که انبوه آیات مربوط به بنی‌اسرائیل و برشمردن صفات ناپسند از آن‌ها در قرآن بدین تفصیل آمده تا مایه‌ی عبرت و درس مؤمنین باشد. (۱۶)

حضرت امام رحمه‌الله‌علیه نیز پس از معرفی پیروان واقعی حضرت موسی علیه‌السلام (۱۷) با آن صفاتی که در قرآن به آن تصریح دارد، پدیده‌ی شوم صهیونیسم و خطر آن را از ابتدای نهضت خود به‌صورت مکرر و مستمر برای دین و ملت و امت اسلامی گوشزدکرده و کم‌توجهی به آن را مایه‌ی خسران می‌داند. ایشان در کتاب ولایت فقیه می‌فرمایند: «باید فریاد زد و مردم را متوجه کرد تا معلوم شود که یهودی‌ها و پشتیبانان خارجی آن‌ها کسانی هستند که با اساس اسلام مخالف‌اند و می‌خواهند حکومت یهود در دنیا را تشکیل دهند و چون جماعت موذی و فعالی هستند می‌ترسم نعوذوباللّه روزی به مقصود خود برسند و سستی بعضی از ما باعث شود که یک وقت حاکم یهودی بر ما حکومت کند. خدا آن روز را نیاورد.» (۱۸) حضرت امام رحمه‌الله‌علیه حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در باب اعتقادی‌بودن رویکرد ما نسبت به خطر یهود و صهیونیسم صراحتاً فریاد بر می‌آورند که: «ای مردم! ای عالم! بدانید [که] ملت ما مخالف است با پیمان با اسرائیل این ملت ما نیست. این روحانیت ما نیست، دین ما اقتضا می‌کند که با دشمن اسلام موافقت نکنیم، قرآن ما اقتضا می‌کند که با دشمن اسلام هم پیوند نشویم.» (۱۹) یا در جای دیگر می‌فرمایند: «حالا که خطر بر اسلام واردشده و آن خطر یهود است و حزب یهود.» (۲۰)

روز جهانی قدس
تنها هفت ماه (۲۱) پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حضرت امام رحمه‌الله‌علیه با اعلان برپایی روز جهانی قدس نه‌تنها مسلمین، بلکه موحدین و حتی آزادگان جهان را نسبت به جایگاه قدس و خطر یهود و صهیونیسم متوجه و حساس کردند و در سطحی گسترده‌تر این روز را روز مقابله‌ی مستضعفین با مستکبرین در جهان دانستند و راهبرد اصولی خود در مواجهه با این مسئله‌ی جهانی را در سطحی فراگیر در عرصه‌ی بین‌المللی تعریف و قابل پیگیری دانستند.

این راهبرد هوشمندانه، مسئله‌ی قدس را بسیار فراتر از مسئله‌ی ملی یک یا چند کشور عربی و اسلامی و یا فلسطین ... تصویر کرد؛چراکه معضل صهیونیسم با حاکمیت پنهان جهانی ... از طریق ابزارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تمام عالم را به اشغال خود درآورده و دمل چرکین و متعفن اسرائیل نشانه‌ای کوچک از یک بیماری بزرگ و سراسری است که پیکر وجودی دنیا را بیمار و زمین‌گیر کرده است.

راه‌حل مسئله‌ فلسطین
در منظر امام خمینی رحمه‌الله‌علیه اشغال فلسطین ظلم آشکار به اسلام و مسلمین است و جز با رفع آن به‌صورت کامل این مسئله حل نمی‌شود.
 

الف: راهبرد مقاومت

حضرت امام رحمه‌الله‌علیه از همان ابتدا هدف را نابودی اسرائیل بیان کردند که جز از طریق مسلسل‌های متکی بر ایمان حاصل نمی‌شود. (۲۲) ایشان حتی به این نکته هم تأکید داشتند که نباید با مسیر مذاکره و رسمیت‌دادن به موجودیت طرف مقابل، یعنی اسرائیل تن داد و وقت خود را تلف کرد. ایشان در یکی از دیدارهای خود با سران گروه‌های جهادی به‌قدری صریح و شفاف سخن می‌گویند که جای هیچ تردیدی در هدف و راه رسیدن به آن را باقی نمی‌گذارند: «... تا آن وقتی که یک نفر یهودی در آنجا هست باید بایستند و کار را تمام کنند، همان‌طور که ما کردیم و با ایستادگی کار تمام می‌شود. بدانید این معنی را، الآن به دست و پا افتاده‌اند اسرائیلی‌ها. الآن دارند عرفات را ترویج می‌کنند، برای اینکه قائل به این است که یهود هم باشد ما هم باشیم. در صورتی که یهود نباید آنجا باشد؛ هیچ‌وقت. باید مردم بایستند و کسانی که مخالفت با این مسائل دارند، از جرگه‌ی خودشان خارج کنند و پافشاری کنند تا کار درست شود و ان‌شاء‌الله درست می‌شود.» (۲۳)
 

ب: تاکتیک رفراندوم

تبلیغات و رسانه‌های صهیونیستی همواره در تلاش هستند تا تصویری خشن و  از اسلام و مسلمانان را به جهانیان عرضه کنند و در عوض خود را طرفدار صلح، مذاکره و رأی مردم معرفی کنند. رفراندوم بین ساکنین اصلی سرزمین فلسطین -که تعداد بسیار قلیلی از یهودیان را قبل از مهاجرت رسمی از سال ۱۸۸۱ به خود اختصاص می‌دهد- راهکاری در مسیر افشای ماهیت پلید صهیونیسم و حامیان آن است که در پس نقاب دموکراسی و صلح پنهان شده است؛ رفراندومی که از مجاری دیپلماتیک به‌عنوان یک سند از سوی جمهوری اسلامی در سازمان ملل هم ثبت شده است؛ (۲۴) رفراندومی که حربه‌ی پوشالی مردم‌سالاری را از دستان جنایت‌پیشه‌ی صهیونیست‌ها خواهد گرفت؛ چه آنکه اگر قرار باشد به این ادعا عمل‌نموده با مذاکره و رأی و نظر مردم و ساکنین اصلی فلسطین، آینده آن را رقم زنند، با بازگشت بیش از پنج میلیون آواره‌ی فلسطینی جایی برای یهودیان مهاجر باقی نمی‌ماند. ضمن آنکه اگر یهودیان مهاجر هم بخواهند به موطن قبلی خود بازگردند وجود اسرائیل معنایی ندارد.

از همین رو، راهبرد مقاومت با شدت و حمایت همه‌جانبه به‌عنوان راهبرد اصلی در حل مسئله‌ی فلسطین مورد توجه بوده و پیگیری می‌شود و اگر غرب و صهیونیسم نیز خواستند که مسیر دموکراتیک و مردمی طی شود، آن طرح در قالب رفراندوم برای حل منطقی مسئله‌ی فلسطین قابل تأمل است.
 

ج: تسلیح کرانه باختری

از سال ۲۰۰۵ و تمرکز حماس در غزه و متعاقب آن انتخابات مجلس قانون‌گذاری در مسائل ۲۰۰۶ و پیروزی حماس در آن صهیونیست‌ها بر آن بودند که تمام اجزا و عناصر مقاومت در محدوده‌ی جغرافیایی غزه محدود شود و اگر سر برآورد همان‌جا هم سرکوب شود. از همین رو، رهبر انقلاب پس از پیروزی مقاومت در جنگ ۵۱ روزه (۲۰۱۴) تسلیح کرانه‌ی باختری (۲۵) را نیز مطرح کردند تا از این طریق نه‌تنها این طرح نقشه‌برآب شود، بلکه از ظرفیت مقاومت در سایر نقاط سرزمین فلسطین و حتی اراضی ۱۹۴۸ به‌عنوان یک ظرفیت بالقوه برای آزادی تمام سرزمین فلسطین استفاده شود و چون پیش از این  بر آزادی تمام فلسطین از نهر تا بحر تأکید کرده بودند، (۲۶) طرح‌های دو دولت خودگردان را نیز باطل دانستند و بر‌ آزادی فلسطین به‌صورت کامل و نابودی اسرائیل به‌عنوان یک موجودیت نامشروع (۲۷) و جعلی تأکید کردند.

سخن پایانی:
تأکید امامین انقلاب اسلامی به آزادی قدس شریف و رهایی سرتاسر فلسطین و نابودی رژیم صهیونیستی با نگاه اعتقادی و دینی، نافی دلایل و راه‌های دیگر برای تلاش در جهت رسیدن به این هدف مقدس نیست، ولی نمی‌توان از این دلایل به‌عنوان دلایل مبنایی و اصیل برای توجه و ورود به این عرصه یاد کرد.

با این نگاه اعتقادی حتی در حوزه‌ی انسانی و یا حکمرانی، اسرائیل بر اساس تحقق سنت الهی با ویژگی‌هایی که دارد محکوم به فناست و برای اوّلین بار زمان این زوال ظرف ۲۵ سال آینده که شش سال از آن می‌گذرد، توسط رهبر انقلاب پیش‌بینی شده است. این پیش‌بینی در سطح یک رهبر اسلامی که برای اوّلین بار در سطح گسترده‌ای انعکاس یافت، مایه‌ی امیدواری و خشنودی بسیاری از مسلمانان و آزادگان جهان شد. ضمن آنکه باید به ملاحظات آن نیز در همین سطح توجه کرد. از جمله اینکه ایشان فرمودند: «ان‌شاءاللّه تا ۲۵ سال دیگر به توفیق الهی و به فضل الهی چیزی به نام رژیم صهیونیستی در منطقه وجود نخواهد داشت.»؛ یعنی بعید نخواهد بود که بسیار زودتر از آن تاریخ این رژیم نابود شود. از سوی دیگر، این پیش‌بینی وظیفه‌ی ما در قبال رژیم صهیونیستی را کم و یا ساقط نمی‌کند، به‌طوری که ایشان می‌فرمایند: «رژیم صهیونیستی به شرط مبارزه همگانی و متحد فلسطینی‌ها و مسلمانان با صهیونیست‌ها در ۲۵ سال آینده وجود خارجی نخواهد داشت.» (۲۸)

۱) ر ک. پان ترکیسم و صهیونیسم، علی‌رضا سلطان‌شاهی، نشر تمدن ایرانی، تهران ۱۳۸۴.
۲) نقش یهود و قدرت‌های بین‌المللی در خلع سلطان عبدالحمید از سلطنت خان حلاق، ترجمه حجت‌اللّه جودکی و احمد درویش، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات تاریخ معاصر ایران ۱۳۸۰
۳) مهم‌ترین قیام اسلامی مسلحانه تا قبل از تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۳۵ که به شهادت رهبر قیام یعنی شیخ عزالدین قسام منجر شد.
۴) هم‌اکنون فلسطین اشغالی از شمال به لبنان از شمال شرق به سوریه، از شرق به اردن، از جنوب غرب به مصر، از غرب به دریای مدیترانه محدود شده است. در داخل فلسطین نیز سه تکه جغرافیایی وجود دارد که شامل کرانه باختری رود اردن و نوار غزه است که باید طبق توافق اسلو به فلسطینیان تعلق گیرد. البته طبق طرح تقسیم فلسطین در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷ بسیار بیشتر از حال وسعت داشت و ... اشغال درآمد و منطقه‌ی سوم اراضی اشغالی ۱۹۴۸ است که رژیم صهیونیستی در آن حکومت خود را مستقرکرده؛ مساحت این قسمت از فلسطین نزدیک به بیست هزار کیلومتر مربع است.
۵) محل رشد و زندگی حضرت عیسی علیه السلام که در بخش شمالی فلسطین قرار دارد.
۶) محل و مقبره‌ی حضرت ابراهیم علیه‌السلام که به حرم ابراهیمی هم معروف است.
۷) محل تولد حضرت مسیح علیه‌السلام.
۸) اولین شهر از فلسطین که توسط بنی‌اسرائیل پس از آوارگی در سینا به رهبری یوشع ابن عون وارث حضرت موسی علیه‌السلام به تصرف درآمد.
۹) نام عربی القدس، نام یهودی پروشالایم، نام انگلیسی جروزالم.
۱۰) اشاره به آیه‌ی اول از سوره‌ی الاسری در قرآن کریم.
۱۱) تا پیش از رجب سال دوم هجرت مسلمانان نماز را به‌سمت مسجدالاقصی اقامه می‌کردند و با نزول آیه‌ی ۱۴۴ از سوره‌ی بقره در قرآن کریم قبله تغییر یافت و از آن به بعد مسلمانان به‌سمت کعبه نماز می‌گذارند.
۱۲) کلی لند.
۱۳) حماسه حسینی ۲، شهید مرتضی مطهری، نشر صدرا، صفحه ۱۶۴ از جلد اول.
۱۴) سوره‌ی مبارکه بقره آیه ۶۱.
۱۵) سوره‌ی مبارکه بقره آیه ۱۰۰.
۱۶) یهود شناخت، سهیلا جلالی کندری، تهران دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۰، صفحه‌ی ۱۳.
۱۷) امام خمینی رحمت اللّه و یهود سلطه جو، محمد طیب، تهران نشر جمعیت حامیان آزادی قدس شریف ۱۳۹۱، صفحه ۴۹ به نقل از صحیفه‌ی امام، جلد هفت صفحه‌ی ۹ – ۲۸۹
۱۸) همان، صفحه‌ی ۸۳ به نقل از کتاب ولایت فقیه صص ۱۲۷ تا ۱۳۰.
۱۹) همان، صفحه‌ی ۷۰ به نقل از صحیفه امام جلد ۱ صفحه ۳۰۰.
۲۰) همان، صفحه‌ی ۳۹ به نقل از صحیفه امام جلد ۱ صص ۲۱۲ تا ۲۱۶.
۲۱) حضرت امام (ره) در روز شانزدهم مرداد ماه ۱۳۵۸ طی یک اعلامیه روز جهانی قدس را در آخرین جمعه از ماه مبارک هر سال اعلام کردند.
۲۲) فلسطین از دیدگاه امام ... همان، صفحه ۱۴۱.
۲۳) امام خمینی رحمت اللّه  و یهود سلطه جو، همان صفحه ۱۳۵ به نقل از صحیفه امام جلد ۲۱ صفحه ۳۹۲.
۲۴) به‌دنبال طرح مجدد رفراندوم در فلسطین از سوی رهبر انقلاب در ۱۶ بهمن ۱۳۹۸ طرح کامل مربوط به آن در اول نوامبر ۲۰۱۹ در سازمان ملل متحد به ثبت رسید.
۲۵) فرمایش رهبر انقلاب: «کرانه باختری هم مثل غزه باید مسلح شود.» ۱۳۹۳/۹/۴ بعد از پیروزی مقاومت در جنگ ۵۱ روزه.
۲۶) بخشی از بیانات رهبر انقلاب در کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین در نهم مهرماه ۱۳۹۰: «هر طرح عملیاتی باید بر مبنای اصل همه‌ی فلسطین برای همه‌ی مردم فلسطین باشد. فلسطین، فلسطین از نهر تا بحر است.»
۲۷) رهبر انقلاب در ۱۲ آبان سال ۱۳۹۲ در دیدار با دانش آموزان و دانشجویان می‌فرمایند: «ما از روز اول گفتیم، امروز هم می‌گوییم بعد از این هم خواهیم گفت، ما رژیم صهیونیستی را یک رژیم نامشروع و حرام‌زاده می‌دانیم.»
۲۸) دیدار دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین با رهبر انقلاب در تاریخ ۱۳۹۵/۰۹/۲۴