رهبرانقلاب اسلامی درباره عزاداری محرم در شرایط کرونایی فرمودند: «توصیه‌ی من و تأکید من به همه‌ی کسانی که میخواهند عزاداری کنند -هیئات، آقایان حضرات منبری‌ها، صاحبان مجالس، مدّاحها، نوحه‌خوان‌ها و دیگران- این است: هر کاری میکنید، [اوّل] ببینید آنها چه میگویند. یعنی ستاد ملّی کرونا اگر چنانچه یک ضابطه‌ای را معیّن کرد برای عزاداری، همه‌ی ما موظّفیم آن را عمل کنیم.» ۱۳۹۹/۰۵/۱۰
به همین مناسبت بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در گفتگو با حجت‌الاسلام احمد پناهیان، اهمیت مسئله‌ی عزاداری اباعبدالله الحسین و رعایت دستورالعمل‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا را بررسی کرده است.

با توجه به شرایط خاصی که ما الان هم در کشور و هم در جهان داریم چه باید کرد تا هم اقامه‌ی عزای سیدالشهداء که بهترین فرصت برای اعلام بیعت و وفاداری با اهل بیت هست تعطیل نشود و در عین حال سلامتی مردم هم محفوظ باشد؟
روایت شریف پیغمبر اکرم این روزها خیلی بیشتر از سال‌های گذشته سر زبان است. پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «إنّ لِقَتلِ الحُسینِ حَرارَةً فی‌ قُلوبِ المُؤمِنینَ لاتَبرُدُ اَبَدا»،(۱) یعنی این حرارت هیچ‌وقت به سردی نمی‌گراید و آتش آن خاموش نمی‌شود. از این دست بلیه‌ها و خوف هست. خداوند در سوره بقره می‌فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُس»،(۲) شاید بیشتر در این مورد اخیر که احتمال جنگ بیولوژیک جهان استکبار هم در آن بسیار قوی هست، در این آیه بیشتر صدق کند. بالاخره ممکن است خوف از اینکه سلامتی مورد مخاطره قرار بگیرد،‌ وجود داشته باشد، امّا یک نکته‌ای که در فرهنگ عاشورا و حماسه‌ی کربلا باید به آن توجه داشت، همین به خطر زدن و اقدامی است که خود سیدالشهداء علیه‌السلام در میدان وارد شدند و فرمودند: «لکم فیّ اسوه». من الگو و اسوه‌ی شما هستم. قواعدی که ستاد ملی کرونا به این نتیجه رسید و الان مدیریت علی‌القاعده با این آقایان هست، در نظام اسلامی و حاکمیت اسلامی باید همه امتثال امر کنیم و این قواعد را تا آنجایی که می‌توانیم با حد بالایی رعایت کنیم. امّا این را هم باید در نظر بگیریم که از کنار مجلس تعظیم شعائر حسینی هم نباید به‌راحتی گذشت.

من در بعضی از ادبیات آقایان سیاسی یک نکته‌ای را دیدم که گاهی اوقات خیلی راحت راجع به این موضوع صحبت می‌کنند. می‌گویند مثلاً تا حالا یک مجلس هزار نفری داشتیم، الان صد نفر باقی بنشینند در خانه‌شان و عزاداری کنند. کأنه عزاداری یک موضوع خیلی پیش و پا افتاده و حقیری است که می‌شود به هر طریقی این را نشان داد. نه ما در ارتباط با حماسه‌ی عاشورا به چند مطلب دستور داریم. اوّل خود اجتماع است که دستور داریم. پس باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم که اجتماعمان را چگونه تشکیل بدهیم که ضرر و زیان نداشته باشد و آسیب‌ها به‌حداقل برسد، تا دشمنان هم طمع نکنند و از این فرصت به‌دست آمده سوءاستفاده نکنند. پس اصل اجتماع دستور است. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «اِنَّ فی اِجتِماعِکُم وَ مُذاکَرَتِکُم اِحیاءَنا»(۳) مذاکرت یعنی همان گفتمان‌سازی، اینکه شما اجتماع و گفت‌وگو در ارتباط با امر می‌کنید، این باعث می‌شود که ما احیا شویم. در روایت دیگری هست: «اِحیائاً لِاَمرِنا»، یعنی امر ما را احیا می‌کند. پس حماسه‌ی عاشورا باید همچنان پرجوش و خروش باقی بماند.

عزیزانمان الحمدللّه در هیئت‌ها، مجموعه‌ها و مراکز صاحب فکرند. از آنجایی که روح لطیفی هم دارند، کسی که در آستان مقدس ائمه علیهم‌السلام خدمت و زندگی می‌کند، با اهل بیت محشور است و قلب و روح لطیفی هم دارد. چون این جلسات و محافل باعث زلالی دل است که خیلی‌ها این را متوجه نمی‌شوند و فقط از بیرون تماشا می‌‌کنند. همین باعث می‌شود که ایده‌های زیبایی هم به‌ذهنشان برسد، که هم از عظمت و شکوه تعظیم شعائر حسینی که همان حقیقت حفظ دین، حفظ محور اساسی دین یعنی امامت و ولایت است، کم نشود و هم اینکه آسیب‌ها به‌حداقل برسد.

این مطلب سندهای بسیار زیادی دارد. این فکر و جریان و این پدیده محصول لژهای فراماسونری یا همان لابی‌های صهیونیستی و نظام استکبار هست و ما معتقدیم که یکی از مقاصد این‌ها مقاصد فرهنگی است و با تعطیلی این جلسات و هیئات، آن‌ها می‌توانند به خیلی از مقاصدشان برسند. اتفاقی که در ۱۴۰۰ سال نیفتاد، الان با ایجاد خوف نسبت به جان کاری کنند که شیعیان در این زمینه کم بگذارند. قطعاً ایده‌های زیبا و نو به ذهن عزیزان هیئتی‌مان خواهد رسید. باید با این ایده‌های تازه ضمن حفظ شعار و شعور و هیاهو که حضرت امام فرمود این هیاهوست که ۱۴۰۰ سال اسلام را حفظ کرده است، مراسمات را برگزار کنند.

الان در قوانین پیش‌بینی شده که دسته‌جات مثلاً‌ از این مکان به آن مکان نروند و هیئات باهم دیدار نداشته باشند. عیبی هم ندارد. شاید به‌خاطر آن پیشینه‌ای که هست این را گفته‌اند. وقتی هیئات باهم دیدار داشته باشند، بالاخره باید یک‌سری مناسکی را رعایت کنند. آداب و احترامات و پذیرایی‌هایی را پیش‌بینی کرده‌اند. ولی دسته به‌معنای حضور بیرونی و خیابانی است. حضوری که الان در پروتکل‌ها هم اتفاقاً‌ یک نقطه‌ی مثبتی است. برگزاری جلسات در فضاهای باز را دوستان اهتمام داشته باشند. شکل عزاداری را باید جوری طراحی کرد که آن هیاهو و دغدغه را به قول پیغمبر اکرم آن حرارت را انتقال دهد. حتماً انتقال دهد تا جوشش خون همچنان ادامه پیدا کند. غروب روز عاشورا امام حسین علیه‌السلام به امام سجاد علیه‌السلام فرمودند: «یَا وَلَدِی یَا عَلِیُّ وَ اللَّهِ لَا یَسْکُنُ دَمِی حَتَّى یَبْعَثَ اللَّهُ الْمَهْدِیَّ فَیَقْتُلَ عَلَى دَمِی مِنَ الْمُنَافِقِینَ الْکَفَرَةِ الْفَسَقَةِ سَبْعِینَ أَلْفاً.»(۴) یعنی خون من از جوشش نمی‌افتد تا مهدی من مبعوث شود و قیام کند و از منافقین هفتاد هزار نفر را به درک واصل کند تا خون من از جوشش بیفتد.

جوشش مدام خون سیدالشهداء تا فرج بقیة‌اللّه باید باشد. هیئت‌داران و منبری‌های ما به هر طریقی باید این جوشش را انتقال دهند. بسیاری از هیئات ما در فضای مجازی خودش یک هیئت است، منتها یک هیئتی در موقعیت دیگری. منتها در فضای مجازی چون انتقال این رسالت هست به این نکته‌ها هم دوستان توجه کنند. ببینید درست است ما در قصه‌ی عاشورا ابراز محبت و ابراز ارادت می‌کنیم. منتها این را یادمان باشد آنچه که اتفاق افتاده به قول رسول خدا «إنَّ لِقَتلِ الحُسَین»، قتل اباعبداللّه‌الحسین علیه‌السلام است. وقتی در کنار قتل قرار می‌گیریم، نوع ابراز محبت‌ها هم متفاوت می‌شود. اینجا دو عنصر خیلی خودش را نشان می‌دهد. مطالبه‌ی حق یا استیفای حق و مطالبه‌ی خون یا احیاء خون است که روایات خودش را دارد. امام باقر علیه‌السلام در زیارت شریف عاشورا که همه‌ی ما با آن مأنوسیم می‌فرماید: «أَنْ یرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِی مَعَ إِمَامٍ هُدًی»، یعنی طلب امام منصور برای خونخواهی می‌کند. یا در دعای ندبه آمده است: «أَیْنَ الطّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِکَرْبَلا». پس ما نباید از این نگاه عاشورایی کوتاه بیاییم.

اگر از خون سیدالشهداء علیه‌السلام بگذریم، در طول تاریخ از همه‌ی خون‌های حق خواهیم گذشت. الان استکبار جهانی همان یزید زمان است. ببینید چه فجایعی را به‌ویژه در جهان اسلام دارد می‌آفریند و غیر از جهان اسلام هم هر آزادی‌خواهی، هر انسان اندیشمند و فرهیخته‌ای در دنیا فریاد حقی می‌کشد، نفسش را در حلقوم او خفه می‌کنند. اگر این مطالبه‌‌ی حق، اقامه‌ی حق و احیاء خون نباشد، این‌ها به مسیرشان که همان ظلم و جور و جنایت است، ادامه می‌دهند. قرآن می‌فرماید: «وَلَا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ ۚ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُوا إِثْمًا»(۵). این‌ها مثل «لِیَزْدَادُوا إِثْمًا» می‌مانند. پرچم مطالبه‌ی حق، احیاء خون یا مطالبه‌ی خون باید در عاشورا همیشه بلند باشد. آن‌وقت خواهیم دید که دشمن نسبت به این پدیده‌ یا فتنه‌ای که ایجاد کرده سرخورده خواهد شد.

نظر حضرت‌عالی این است که می‌شود پروتکل‌های بهداشتی که ستاد مبارزه با کرونا تعریف کرده است را با اقامه‌ی عزای سیدالشهداء با نگاه عاشورایی جمع کرد؟
قطعاً همین‌طور است. این دستورها و قواعدی که ایجاد شده را می‌شود با اقامه‌ی مجالس حسینی جمع کرد. باید این کار را انجام داد. چرا؟ چون ما در نظام اسلامی و حاکمیت اسلامی قرار داریم. به همان دلیلی که به سیدالشهداء می‌پردازیم که اقامه‌ی امر ولی حق است و دستوری است که ما این فضا را گرم نگه‌ داریم و حرارت را بروز دهیم و این عشق و این ارتباط و اتصال را بروز دهیم، به همان استدلال هم ما باید تبعیت محض از ولایت کنیم.

نعمتی که در کشور ما هست و در جاهای دیگر این نعمت نیست، حاکمیت ولی امر و ولی فقیه است. ما این حاکمیت امر و ولی امر و ولی فقیه را در همه‌ی امور جاری و ساری می‌بینیم. فرموده‌ی امام حسین (علیه‌السّلام) است: «مَجارِی الاُمورِ وَالأَحکامِ عَلی أیدِی العُلماءِ بِاللّهِ، الاُمناءِ عَلی حَلالِهِ وحَرامِهِ»(۶) یعنی «جریان کارها و احکام، به دست عالمانِ علمْ آموخته از خداست که امین حلال و حرام اویند.» ما به همان دلیلی که به امام حسین می‌پردازیم، از فرمان امام و رهبرمان اطاعت می‌کنیم. نگاه‌مان نسبت به قواعد ستاد ملی کرونا باید مثل بخش‌های دیگر باشد. ما این را یک حرکت حسینی می‌دانیم. نه اینکه بگوییم چون چاره‌ای نداریم به این می‌پردازیم. چاره‌ی ما در این است که اطاعت امر ولی‌مان را در همه‌ی میدان‌ها به‌ویژه در این میدان داشته باشیم. رهبر معظّم انقلاب راجع به حضرت امام می‌فرمودند: «وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ»(۷) خدای متعال به قلب ولی‌فقیه و رهبر عادل جامعه‌ی اسلامی فعل خیرات را الهام می‌کند.

وقتی دستوری از ناحیه‌ی ولی صادر می‌شود، مطمئنیم با نگاه و اراده‌ی خدای متعال و برگرفته از دستورات اسلام و حق و دین است. البته با مقتضیات زمان هم هماهنگی کامل دارد. اتفاقاً برای اینکه نورانیت بیشتری پیدا کنیم، ما امتثال امر می‌کنیم. مثل همین دستوراتی که در گذشته در ماه مبارک رمضان بود و جلسات عموماً تعطیل شد تا شب‌های قدر که ایشان ورود کردند و بعد با همان انگیزه‌ای که جلسات تعطیل شد، با همان انگیزه جلسات راه‌اندازی شد، منتها ما یک گام جلوتر آمدیم و برنامه‌ریزی دقیق‌تری کردیم.

عزیزان وزارت بهداشت خیلی در بیاناتشان تصریح کردند که بهترین مجامع را داشتیم و بی‌تلفات‌ترین جمع‌ها اتفاق افتاد و زیباترین نوع رعایت همه‌ی پروتکل‌ها در جمع مؤمنین اتفاق افتاد. این‌ها به‌خاطر امتثال امر ولایت است. ما باید به این نکته دقت داشته باشیم. این از سر ناچاری نیست، چاره‌ی ما این است که اطاعت کنیم. همان برکتی که در سال‌های پیشتر با امتثال امر ولی و اماممان مثل دستورات ایشان در حوزه‌ی اربعین و محرم و صفر و عاشورا داشتیم، ان‌شاءالله همان برکات را امسال هم خواهیم داشت. درست است که امسال از بخشی از حوزه‌های نشر فرهنگ عاشورایی و حسینی مثل اجتماع مومنین در کنار هم، دوش‌به‌دوش هم بودن، سفره‌های با برکت نذری که این‌ها برکات معنوی بسیار بالایی داشت و دارد و در آینده هم خواهد داشت، واقعاً محرومیم. از اینکه اجتماعات زیادمان در اماکن مختصر و محدود و مسقف باشد، محرومیم. از اینکه ساعت‌ها بتوانیم عزاداری کنیم، منبر گوش دهیم، محرومیم. امّا معتقدیم با یک طراحی و با یک ایده و ابتکار نو ان‌شاءاللّه بتوانیم جلساتمان را طبق پروتکل‌ها برگزار کنیم و بیشترین بهره را ببریم و چیزی از بهره‌مان کاسته نشود. خود این دردمندی نسبت به اینکه بخشی از توفیقات را از دست دادیم، خدای متعال به‌عنوان یک مصیبت ان‌شاءاللّه جبران خواهد کرد.

من در کلام رهبر معظّم انقلاب دقت کردم، از همان روز اول راجع به جلسات یا محافل و برگزاری نمازهای جماعت ایشان بحث محرومیت را به‌کار بردند. ما هیچ‌وقت شرایط فعلی را با گذشته‌ی مجالس عزاداری مقایسه نمی‌کنیم. چون واقعاً ما توفیقاتی را از دست داده‌ایم، ولی به همان دلیلی که امر عاشورا و امام حسین را برپا می‌کنیم، به همان دلیل هم امتثال امر می‌کنیم.

پی‌نوشت:
۱) جامع‌احادیث‌ الشیعه، ج ١٢، ص ٥٥٦
۲) سوره بقره آیه ۱۵۵
۳) امالی شیخ طوسی، ص۲۲۴
۴) مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۸۵
۵) سوره آل عمران آیه ۱۷۸
۶) تحف العقول، ص۲۳۸
۷) سوره انبیاء، آیه۷۳