تسخیر سفارت آمریکا در سیزده آبان ۱۳۵۸، مؤثرترین رویداد سیاست خارجی مرتبط با تحولات سیاسی ایران پس از انقلاب اسلامی است. قطع تعلقات باقی‌مانده‌ میان جامعه‌ی ایرانی با سیطره‌ی چندین ساله‌ی ابرقدرت جهانیِ مسلّط بر سرنوشت کشورمان، آمریکای جهان‌خوار، با «انقلاب دومِ» امام و ملت محقق شد. اثرگذاری این رویداد به ‌اندازه‌ای بود که تا امروز نیز بخش قابل توجهی از مباحث سیاسی پیرامون نسبت انقلاب و ایران با نظام بین‌الملل، روابط خارجی و حتی مسائل و مشکلات داخلی کشور را با ارجاع به آن تفسیر و تحلیل می‌کنند.

همگام با رهبر فقید انقلاب حضرت امام خمینی(رضوان‌الله‌علیه) که قاطعانه از حرکت دانشجویان پیرو خط امام حمایت کردند، بخش اعظم جامعه‌ی انقلابی و نخبگان سیاسی هم این اقدام را به فال نیک گرفتند. تسخیر لانه‌ی جاسوسی و اخراج واپسین گماشتگان آمریکا از ایران  ضربه‌ی بزرگی بر منافع آن‌ها وارد کرد. جاسوسی یک سیاستِ مرموز آمریکایی ها در نخستین ماه‌های پس از سقوط شاه و تشکیل جمهوری اسلامی بود. «طبق معمول، دولت‌های استکباری که از طریق سفارتخانه‌هایشان در داخل کشورها سمپاشی می‌کنند، ارتباط برقرار می‌کنند، امکانات جاسوسی برقرار می‌کنند -که الان هم می‌کنند؛ الان هم در دنیا این کار معمول است. از طریق سفارتخانه‌ها فسادهای گوناگونی می‌کنند- از این طریق [آمریکایی‌ها] مشغول شدند به کار کردن.»۱۳۸۷/۸/۸ آن‌ها که نمی‌خواستند در برابر انقلاب محبوب اسلامی علناً مخالفت کنند، به پشت صحنه کوچ کردند و با خرابکاری  به یارگیری از میان نیروهای سیاسی و زمینه‌سازی برای نفوذ در تحولات کشور مشغول شدند. تسخیر سفارت آمریکا تمام نقشه‌های آن‌ها را بر هم زد و همین ضربه کافی بود تا آمریکایی‌ها خصومت پنهان خود نسبت به انقلاب اسلامی را آشکار کنند و علناً به دشمنی با سیاست‌ها و منافع حکومت و ملت ایران برخیزند.

سیاست فراموشی
با مسدود شدن راه نفوذ مستقیم و صحنه‌گردانی خرابکاری در درون کشور، آمریکا به سیاست‌های جدیدی مثل تحریم و تهدید نظامی و فشار سیاسی علیه جمهوری اسلامی ایران روی آورد. هنوز اما یک اقدام دیگر برای اثرگذار کردن سیاست‌های ضد ایرانی آن‌ها لازم بود؛ این که باید با اعتماد به خاصیت فراموش‌شوندگی تاریخ، توجهات را از اصل واقعه‌ی تسخیر و نقش ابتدایی دولت آمریکا در بروز دشمنی‌ها و مخاصمه‌ی میان ایران و آمریکا منحرف سازند و دولت ایران را ماجراجو و آغازگر مخاصمه و ستمکار معرفی نمایند. این سیاستِ بزک و مظلوم‌نمایی ابتدا و در برهه‌ای از تاریخ تحولات پس از انقلاب بر بعضی نخبگان سیاسی اثر کرد: «آمریکایی‌ها هنوز دل‌پرىِ خودشان را نسبت به این حرکت پنهان نمی‌کنند. متأسفانه در داخل کشور هم یک عده آدم‌های پشیمان، آدم‌های خسته، آدم‌های هوسی که با هوس حرکتی را انجام می‌دهند، بعد دنبال زندگی راحت خودشان که می‌گردند، هوس‌هایشان عوض می‌شود، از بین همان جوان‌های آن روز، آن کار را تخطئه کردند و تخطئه می‌کنند!» ۱۳۸۷/۸/۸ اما آن‌چه برای آمریکایی‌ها همیشه از اهمیت اصلی برخوردار بوده، فراموشاندن «مردم» ایران و تغییر انگاره‌های آن‌ها نسبت به چند دهه ستمکاری ایالات متحده در حق کشورمان بوده است؛ این که از یاد برود که «[آمریکایی‌ها] در کمال امنیّت این‌جا زندگی می‌کردند؛ راحت می‌رفتند، می‌آمدند و البته بدجنسی می‌کردند. ما شروع نکردیم، آن‌ها شروع کردند. آن‌ها از همان اوّل شروع کردند: با بدگویی، با تحریم، با طلب‌کاری، با پناه‌دادن به دشمن ملّت ایران. شروع‌کننده آن‌ها بودند.» ۱۳۹۵/۳/۲۵

سندِ آمریکاییِ اثباتِ خصومت
در این فرآیند، مهم‌ترین ابزار برای زدودن تبلیغات آمریکایی‌ و آشنایی مردم با ماهیت ماجرا، رجوع به یک منبع و مستند دست اول است تا از واقعه‌ی سال ۵۸ و ریشه‌ها و پیامدهای آن تحلیلی متقاعدکننده و بلکه مبتنی بر شواهد به‌دست‌آمده از آمریکایی‌ها ارائه کند. اگرچه انقلابیون صادق  راویان مناسبی برای تبیین واقعه‌ی تسخیر هستند، اما برای نسل پرسشگر و حقیقت‌جو  استناد به اظهارات انقلابیون کمتر از استدلال به اسناد طرف مقابل اقناع‌کننده خواهد بود. «مجموعه‌ی اسناد لانه‌ی جاسوسی» یگانه مستند و مدرک موجود برای تبیین واقعه‌ی تسخیر به خط و زبان انگلیسی و متکی بر روایت‌های صادق طرف آمریکایی است. بله، اسناد لانه صادق‌اند، چرا که آمریکایی‌ها به‌ هیچ وجه احتمال افشای آن‌ها را نمی‌دادند و از این رو به دلیل ماهیت محرمانه و سرّی اسناد مخفی دستگاه‌های اطلاعاتی، صادقانه‌ترین گزارش‌ها و روایت‌ها را می‌توان در آن‌ها جست‌.

روابط پهلوی‌ها با ایالات متحده، اهمیت راهبردی و جغرافیایی و اقتصادی سرزمین ایران برای آمریکا، نوع تعامل شخصیت‌های سیاسی گوناگون در جهت یا بر خلاف جهت منافع آمریکا و مجموعه‌ی اقدامات جاسوسی و خرابکاری دولت آمریکا از طریق سفارتخانه‌ی این کشور علیه انقلاب اسلامی و جامعه‌ی ایرانی  دریایی از اطلاعات است که اسناد سفارت آمریکا در اختیار خوانندگانش قرار می‌دهد. این اسناد به‌سختی و با کوشش طاقت‌فرسای گروهی از دانشجویان پیرو خط امام بازیابی و خواندنی شد: «دانشجویانی که سفارت را تسخیر کردند و فهمیدند این‌جا لانه‌ی جاسوسی است، با زحمت زیاد این اسناد را -که سعی کرده بودند در کاغذخردکن‌ها آن‌ها را خرد کنند، نابود کنند- به هم چسباندند. با زحمت زیاد این‌ها را استحصال کردند و منتشر کردند؛ هفتاد، هشتاد جلد کتاب منتشر شده است. این‌ها نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها چه در هنگامِ اوج نهضت، چه در هنگامی که نهضت و انقلاب پیروز شده است و جمهوری اسلامی تشکیل شده است، دائم در حال توطئه علیه نظام اسلامی بوده‌اند. آمریکا این است. این‌ها مسائل مربوط به بعد از انقلاب است.» ۱۳۹۴/۸/۱۲

دریافت فیلم

دستورعمل آمریکاشناسی
مطالعه‌ی اسناد لانه همچون یک نقشه‌ی گنج و کتاب راهنمای آکنده از اسرار سیاسی، حتی برای جوان‌ها و نوجوان‌ها هم جذاب و خواندنی است: «من نمی‌دانم شما جوان‌ها این کتاب‌های اسناد لانه‌ی جاسوسی را خوانده‌اید، می‌خوانید یا نه؛ خواندنی است، خواندنی است. ببینید سفارت آمریکا آن روز در ایران چه کار می‌کرده، با کی‌ها ارتباط برقرار می‌کرده و نقش این سفارت در طول سال‌های متمادىِ قبل از انقلاب چه بوده است.» ۱۳۸۷/۸/۸  قدر بالای پشتوانه‌ی استدلالی و جدلی اسناد در دفاع از حرکت سال ۵۸ دانشجویان به ‌اندازه‌ای است که رهبر انقلاب بارها و به‌ویژه در جلسات سالانه‌ی سالگرد تسخیر لانه‌ی جاسوسی از آحاد مردم و جوانان خواسته‌اند تا به این منبع گرانبها مراجعه کنند: «جوان‌های عزیز! اسناد لانه‌ی جاسوسی را بگیرید بخوانید! درس‌آموز است.» ۱۳۹۴/۸/۱۲