حدود ۱۵۰ تن از اندیشمندان، نخبگان، اساتید حوزه و دانشگاه و پژوهشگران و مؤلفان آثار علمی، در حضور آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، شب گذشته (سه‌شنبه) و در چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی جمهوری اسلامی، به بحث و بررسی در خصوص ابعاد مختلف موضوع «آزادی» پرداختند.
در آغاز این دیدار ۱۰ نفر از صاحب‌نظران و اندیشمندان دیدگاه‌های خود را درباره‌ی مقوله‌ی آزادی بیان کردند. سپس ۱۷ نفر از اساتید و پژوهشگران به مباحثه و نقد این دیدگاه‌های مطرح‌شده پرداختند.
رهبر انقلاب اسلامی در ابتدای سخنانشان در این نشست، با اشاره به فضای عمومی کشور و مسائل و مشکلات اقتصادی که به سبب درگیرشدن استکبار جهانی با جمهوری اسلامی پدید آمده است، تأکید کردند: طبعاً هیچ‌کس از دغدغه‌های موجود در زندگی عمومی مردم فارغ نیست، اما این نشست به دلیل اهمیت موضوع و بر اساس برنامه‌ریزی قبلی و به عنوان گامی در پیگیری مقولات بلندمدت، برگزار می‌شود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیاز شدید کشور به تفکر و اندیشه‌ورزی در مقولات زیربنایی را از اهداف و علل اصلی برگزاری نشست‌های راهبردی خواندند و افزودند: ملت ایران که مثل رودخانه‌ای خروشان در حال پیشرفت است، ‌ به فکر و اندیشه و فعال‌شدن اندیشه‌ها در مقولات مبنایی و اساسی، نیاز مبرمی دارد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اهمیت ارتباط مستقیم با نخبگان و زمینه‌سازی برای دستیابی به پاسخ سؤالات مهم در مقولات بنیانی و حیات اجتماعی را از دیگر اهداف اصلی برگزاری نشست‌های اندیشه‌های راهبردی دانستند.
رهبر انقلاب، این نشست‌ها را زمینه‌سازی برای ایجاد جریان‌های عمیق و گسترده‌ی فکری خواندند و افزودند: لازم است کار اصلی بعد از این جلسات آغاز شود و پژوهشگران و اندیشمندان خوشفکر حوزه و دانشگاه به مثابه چشمه‌های جوشنده به اندیشه‌ورزی در باب مسائل مطرح‌شده بپردازند.
ایشان با اشاره به خلأهای فراوان و کمبودهای محسوس در شناخت و تبیین ابعاد مختلف مقوله‌ی آزادی در کشور افزودند: بحث آزادی در چند قرن اخیر در غرب نسبت به موضوعات دیگر، مورد توجه فراوان قرار گرفته که علت کلی آن، حوادث و ماجراهایی است که به برپایی نوعی طوفان فکری در این مقوله در غرب منجر شد.
ایشان «رنسانس، انقلاب صنعتی، انقلاب کبیر فرانسه و انقلاب اکتبر شوروی» را حوادث و عواملی اساسی دانستند که در غرب موجب ایجاد امواج گسترده‌ی فکری در زمینه‌ی آزادی شد.
رهبر انقلاب افزودند: بر خلاف غرب، ما تا پیش از نهضت مشروطیت موقعیتی که در باب آزادی، موج فکری ایجاد کند، نداشتیم که این موقعیت نیز به علت یک نقیصه‌ی مهم یعنی تقلید روشنفکران از تفکرات غربی، به دستاورد خاصی در مقوله‌ی آزادی منجر نشد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در همین زمینه خاطرنشان کردند: هنگامی که دانش یا انگیزه‌ای را از دیگران می‌گیرید، اگر با تفکر و اندیشه‌ورزی توأم شود، زایش فکری به وجود می‌آید، اما اگر فکر و اندیشه‌ی خاصی را از جایی گرفتید و از آن تقلید کردید، طبعاً دیگر زایشی وجود نخواهد داشت و بر اساس همین واقعیت، تقلید روشنفکران از تفکر غرب در باب آزادی، ‌ باعث شد که پس از مشروطه هیچ فکر بدیع و منظومه‌ی فکری نو به وجود نیاید.
رهبر انقلاب با اشاره به منابع فراوانی که درباره‌ی آزادی در منابع اسلام وجود دارد، افزودند: با وجود این منابع، ‌امروز خلأهای فراوانی در باب آزادی داریم که باید با تفکر و اندیشه‌ورزی و پاسخ‌دادن به همه‌ی مسائل و سؤالات مطرح در مقوله‌ی آزادی، به سمت منظومه‌سازی حرکت کنیم.
ایشان تأکید کردند: تحقق این هدف، کار جدی و تسلط بر منابع اسلامی و منابع غربی را می‌طلبد.
رهبر انقلاب در تبیین موضوع مورد بحث این نشست، خاطرنشان کردند: منظور از آزادی، همین معنی متداول و رایج در محافل دانشگاهی و روشنفکری جهان یعنی آزادی‌های فردی و اجتماعی است نه آزادی معنوی و سیر و سلوک إلی‌الله.
ایشان با نقد تفکری که آزادی را رهایی مطلق از هر چیزی می‌داند، افزودند: نباید هنگام بحث درباره‌ی آزادی، ‌از محدودیت‌ها ترسید.
رهبر انقلاب با تأکید بر این‌که ما در مقوله‌ی آزادی به دنبال شناخت نظر اسلام هستیم، مهم‌ترین تفاوت میان دیدگاه اسلام و غرب در خصوص آزادی را، منشأ و پایه‌ی بحث آزادی دانستند و افزودند: در اندیشه‌ی لیبرالیستی، ‌ منشأ آزادی، ‌تفکر انسان‌گرایی یا همان اومانیسم است. در حالی که در اسلام مبنای آزادی، ‌ توحید به معنی اعتقاد به خدا و کفر به طاغوت است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند:‌در دیدگاه اسلام، انسان از همه‌ی قیود، به غیر از عبودیت خدا آزاد است.
ایشان کرامت انسانی را از دیگر مبانی اصلی آزادی در اسلام دانستند و با اشاره به طرح بحث آزادی در منابع اسلامی از چهار منظر «حق در قرآن»، «حق در فقه و حقوق»، «تکلیف» و «نظام ارزشی» افزودند: «حق» در قرآن به معنای مجموعه‌ی نظام‌مند و هدفدار است که بر این اساس، عالم تکوین و عالم تشریع، هر دو حق هستند و آزادی انسان حق است و در مقابل باطل قرار می‌گیرد.
رهبر انقلاب اسلامی آزادی از منظر حق در «فقه و حقوق» را به معنی ایجاد توانایی مطالبه‌کردن دانستند و در خصوص آزادی از منظر «تکلیف» خاطرنشان کردند: از این منظر، انسان باید به دنبال آزادی خود و دیگران باشد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جمع‌بندی سخنان خود در باب «مفهوم آزادی در اسلام» این سؤال را مطرح کردند که با توجه به تفاوت‌های بنیادین و عمیق موجود میان مفهوم آزادی در اسلام و در غرب‌ آیا می‌توانیم در تحقیق و پژوهش در خصوص «آزادی» به دیدگاه‌ها و نظرات غربی مراجعه کنیم؟
ایشان قبل از پاسخ به این سؤال، به چند نمونه از واقعیات آزادی در جامعه‌ی غربی اشاره کردند. «آزادی در حوزه‌ی اقتصادی» در صورت قرارگرفتن در مجموعه‌ی سرمایه‌داران اقتصادی و بهره‌مندی از امتیازات ویژه، «آزادی در صحنه‌ی سیاسی» در چهارچوب انحصارگرایی دو حزبی و «آزادی در مسائل اخلاقی» با بروز مفاسدی همچون همجنس‌گرایی، از جمله‌ی نتایج آزادی در جامعه‌ی غربی بودند که رهبر انقلاب اسلامی به آنها اشاره کردند.
ایشان افزودند: این موضوعات نشان‌دهنده‌ی واقعیات بسیار بد، تلخ، ‌زشت و در برخی مواقع، نفرت‌انگیز در جامعه‌ی غربی است که نتیجه‌ی آنها هم تبعیض، زورگویی، جنگ‌افروزی و برخوردهای گزینشی با مقولات شریفی همچون حقوق بشر و مردم‌سالاری است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند: با وجود همه‌ی این واقعیات تأسف‌آور، مراجعه به نظرات متفکران غربی، برای پژوهش در مفهوم آزادی مفید است، زیرا غربی‌ها در تدوین منظومه‌ی فکری در باب آزادی و تضارب آرا در این خصوص، سابقه‌ی زیادی دارند.
ایشان در پایان خاطرنشان کردند: پرهیز از نگاه تقلیدی، شرط اصلی مراجعه به نظرات متفکران غرب است، زیرا تقلید در تضاد با آزادی است.
در این نشست و پیش از سخنان رهبر انقلاب، ۱۰ نفر از صاحب‌نظران به ارائه‌ی خلاصه‌ی مقالات خود پرداختند.
دکتر دهقانی فیروز آبادی -استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی- اولین سخنران بود که چکیده‌ی مقاله خود با عنوان «آزادی اندیشه و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران» را ارائه کرد. وی از افزایش حمایت ملی از تصمیمات حاکمیت در سیاست خارجی و ارتقای سطح اعتماد میان سیاست‌پیشگان و سیاست‌پژوهان به عنوان نتایج اندیشه‌ورزی آزاد در حوزه‌ی منافع ملی یاد کرد.
حجت‌الاسلام دکتر میراحمدی -استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی- سخنران بعدی این نشست بود که با موضوع «آزادی سیاسی در قرآن»، مهم‌ترین هدف آزادی از منظر قرآن کریم را تحقق توحید، ‌ عدالت و برخورداری انسان از حق انتخاب، حق نقد و بیان و حق تشکیل اجتماعات دانست.
«مصادر دینی آزادی و عدالت» عنوان مقاله‌ی دکتر شجاعی‌زند -استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس- بود. سومین سخنران نشست اندیشه‌های راهبردی، برداشت تعارضی میان دین و آزادی را نادرست خواند و راه اصلاح این برداشت را بازگشت به ریشه‌های اصلی آزادی و عدالت در ادیان توحیدی دانست.
حجت‌الاسلام دکتر یوسفی به عنوان چهارمین سخنران، از زاویه‌ی اقتصادی و با موضوع «آزادی اقتصادی انسان‌محور بر اساس آموزه‌های اسلامی» به ارائه‌ی مقاله‌ی خود پرداخت.
این استاد اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، با برشمردن آسیب‌هایی نظیر تمرکز ثروت و قدرت و آزادی در دست صاحبان سرمایه، دیدگاه اسلام درباره‌ی آزادی اقتصادی انسان را مبتنی بر مشارکت عمومی عادلانه در «توزیع، مصرف، مدیریت و سود» دانست.
پنجمین سخنران نشست اندیشه‌های راهبردی، دکتر برزگر -استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی- بود. این استاد دانشگاه در ارائه‌ی مقاله‌ی خود با عنوان «آزادی در الگوی سه‌گانه‌ی اسلام» به بررسی آزادی در سه سطح اعتقادی، اخلاقی و سیاسی پرداخت و اثرات متقابل هر یک از این سطوح با یکدیگر را به منظور پاسخ به شبهات آزادی غربی تبیین کرد.
خانم محدثه معینی‌فر -دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی- سخنران بعدی بود که به بررسی «اثرات نظریه‌ی لیبرالیسم در حوزه‌ی خانواده» پرداخت. بحران‌های عمیق اجتماعی در غرب، فروپاشی خانواده، روابط آزاد و فساد جنسی، همجنس‌گرایی و تولدهای ناشناس، از جمله پیامدهایی بود که در این مقاله به عنوان پیامدهای لیبرالیزم جنسی بررسی شد.
«جوانب هنجارهای تلقی اسلامی از آزادی» عنوان مقاله‌ی هفتمین سخنران نشست بود. حجت‌الاسلام دکتر واعظی -استاد دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام- در این مقاله از منظر فلسفی به بحث آزادی پرداخت.
وی نقش آزادی در شبکه‌ی مناسبات اجتماعی را اساسی خواند و افزود: نمادسازی، فرهنگ‌سازی و شناخت پیش‌نیازها در عرصه‌های «سیاست، فرهنگ و اقتصاد»، جزو لوازم ایفای این نقش است.
هشتمین سخنران آقای دکتر عماد افروغ -دانشیار رشته‌ی جامعه‌شناسی- بود که مقاله‌ای با عنوان «مفهوم آزادی و مناقشات آن» ارائه کرد. در این مقاله با اشاره به مناقشاتی که در خصوص مفهوم آزادی از منظر «فلسفی»، «انتزاعی و انضمامی» و «انضمامی» وجود دارد، تعریف لیبرالیسم از مفهوم آزادی را مورد نقد قرار داد.
مقاله‌ی بعدی با عنوان «مراتب اندیشه‌ی آزادی در تکامل بیداری اسلامی و هویت ملی ایران» از طرف آقای دکتر موسی نجفی -دانشیار رشته‌ی علوم سیاسی- ارائه شد.
آقای نجفی در این مقاله با مروری بر دوره‌های مختلف آزادی در تاریخ سیاسی ایران و به‌ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و رشد آزادی در کنار مفهوم دینی، تعریفی از آزادی در اندیشه‌ی غرب و آزادی در اندیشه‌ی تعالی ارائه کرد.
آقای دکتر مصطفی ملکوتیان -استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران- آخرین سخنران بود که در مقاله‌ی خود به «بررسی مقایسه‌ای مبانی اندیشه‌ای و کارکردهای مفهوم آزادی در انقلاب فرانسه و انقلاب اسلامی ایران» پرداخت.
در این مقاله با استفاده از اندیشه‌های شهید آیت‌الله محمدباقر صدر ضمن بررسی مفهوم آزادی در انقلاب فرانسه و انقلاب اسلامی، تعریف انسان و مفهوم آزادی در دو بینش ابزاری و بینش فطری مورد مقایسه قرار گرفت.
در ابتدای این نشست همچنین دکتر واعظ‌زاده -دبیر نشست اندیشه‌های راهبردی- گزارشی از ضرورت‌ها و مراحل تشکیل این نشست‌ها بیان کرد و بهره‌گیری از نظرات مطرح‌شده در نشست‌های اندیشه‌های راهبردی در تدوین الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را مهم‌ترین دستاورد نشست‌های راهبردی عنوان کرد.
هدف از نشست اندیشه‌های راهبردی که سه جلسه‌ی قبلی آن با موضوع «الگوی اسلامی–ایرانی پیشرفت»، «عدالت» و «زن و خانواده» برگزار شده است، ایجاد فضایی علمی–تخصصی برای اندیشه‌ورزی و تضارب آرا در جهت ایجاد گفتمان علمی و کاربردی و تصمیم‌سازی درباره‌ی موضوعات «راهبردی و برنامه‌های بلندمدت» است.