سناریوی سفر قم

«سفر قریب‌الوقوع رهبر معظم انقلاب به قم»؛ این تیتر نخستین خبری بود که به نقل از حجت‌الاسلام‌ سید محمد سعیدی، امام‌جمعه‌ی قم در رسانه‌ها منتشر گردید و آغازگر خبرها و گزارش‌های رسانه‌های داخلی و خارجی در مورد سفر رهبر معظم انقلاب به قم گردید.

رسانه‌های بیگانه خیلی سریع‌تر از داخلی‌ها که عمدتاً فقط اخبار شور و شوق قمی‌ها از شنیدن این خبر را منتشر کردند، به تکاپو افتادند تا در ادامه‌ی نبرد رسانه‌ای خود، با اهداف این سفر پراهمیت مقابله کنند یا لااقل در حد توان رسانه‌ای خود در داخل و خارج از کشور، این سفر را تحت‌الشعاع قرار بدهند.

در این نوشته به بازخوانی برخی سناریوهای رسانه‌های بیگانه در سه روز آغازین سفر رهبر معظم انقلاب به قم می‌پردازیم؛ سناریوهایی که به خیال واهی لغو سفر ایشان به پایگاه اصلی معارف اهل بیت علیهم‌السلام دامن می‌زد.

لغو سفر
نخستین اقدام رسانه‌های بیگانه در تقابل با خبر «سفر قریب‌الوقوع رهبر معظم انقلاب به قم» شایعه‌سازی در خصوص لغو این سفر بود. این رسانه‌ها خبری را در سطوح مختلف منتشر کردند مبنی بر این‌که به دلیل مخالفت علما و مراجع قم، سفر رهبر معظم انقلاب به قم لغو شده است.

رسانه‌های اینترنتی متعددی کوشیدند تا با خبرسازی‌های خاص و تکراری‌، این سفر را تحت‌الشعاع قرار دهند و چنانچه در خیال خود می‌پرداختند، لغو این سفر را از حد شایعه به خبر واقعی تبدیل کنند. البته ‌این شایعه آن چنان سست به‌ نظر می‌رسید که حتی از سوی پایگاه‌های خبری مشهورتر جریان ضد انقلاب بازنشر نشد و تنها به صورت بسیار محدود منتشر گشت.

فصل مشترک این پرده از سناریو، تعیین تکلیف برای علما و مراجع بزرگ در ادامه‌ی خط اختلاف‌افکنی‌‌ها در یک‌سال گذشته و القای ابهامات و شبهات غیر واقعی به جامعه بود تا این‌گونه وانمود شود که گویا میان رهبری انقلاب و روحانیون و مراجع عظام قم اختلاف‌های جدی و عمیقی وجود دارد.

بهت و سکوت هدفمند
سفر رهبر معظم انقلاب با همه‌ی جو‌سازی‌ها سرانجام در میان استقبال بی‌نظیر و تاریخی مردم قم انجام شد. در بدو ورود رهبر انقلاب به قم، رسانه‌های متعدد خارجی از حضور ایشان در قم صرفاً به بیان خبری کوتاه بسنده کردند. این رسانه‌ها در سکوتی هدفمند در خصوص استقبال گسترده‌ی مردم از سفر رهبر انقلاب اسلامی، تصاویر حضور ایشان به قم را نیز منتشر نکردند یا این‌که تنها به پخش تصاویری ساختگی از حاشیه‌های آن پرداختند.

رسانه‌های خبری بیگانه در پوشش سفر رهبر انقلاب به قم، به انتشار گزیده‌ای از سخنان ایشان در دیدار با مردم بسنده کردند. گزارشگر تلویزیون بی‌بی‌سی در گزارش مربوط به روز حضور رهبر معظم انقلاب در قم، نتوانست اشتیاق وصف‌ناپذیر علما و مردم این شهر را کتمان کند و در یک جمله اذعان کرد که:‌ «پیداست آیت‌‌الله خامنه‌ای در قم دوستان زیادی دارد.» البته این گزارشگر در ادامه و برای جبران این ناشکیبی خود، به تکرار مسأله‌ی انتخابات سال گذشته و مخالفت‌های احتمالی برخی از علما پرداخت.

برجسته‌سازی میکروب‌های سیاسی
رسانه‌های بیگانه در پخش سخنان رهبر انقلاب در اجتماع باشکوه مردمی تنها به آن بخش از سخنان ایشان بسنده کردند که ایشان حضور 40 میلیونی ملت در انتخابات سال گذشته‌ی ریاست‌جمهوری را رفراندومی ملی در ابراز وفاداری و اعتماد به نظام اسلامی خواندند. آنها از سوی دیگر این بخش از خبر را که در آن حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پایداری و هوشیاری مردم در مقابل فتنه‌ی 88 را موجب واکسینه ‌شدن کشور و مردم در مقابل میکروب‌های سیاسی و اجتماعی خوانده بودند، به عنوان بخش برجسته‌ی خبر منتشر کردند.

این رسانه‌ها در پوشش این خبر با استفاده از تکنیک برجسته‌سازی و تأکید بر نکته‌ای مبهم برای طرح تفسیرهای مناقشه‌آمیز، بر کلیدواژه‌ی «میکروب‌های سیاسی» تأکید کردند و کوشیدند تا به مخاطبان خود این‌گونه القاء کنند که رهبر انقلاب همه‌ی منتقدان و معترضان انتخابات را میکروب‌های سیاسی خوانده‌اند، در حالی ‌که ادامه‌ی سخنان رهبر انقلاب که هیچگاه از سوی این رسانه‌ها منتشر نشد، این تصور غلط را از بین می‌برد.

این رسانه‌ها همچنین هوشمندانه از مفاد مهم سخنان رهبری همچون تشریح تاکتیک‌های استکباری در ترویج «اسلام منهای روحانیت» و «اسلام منهای سیاست» گذشتند و آنها را  نیز همچون حضور پرشور مردم نادیده گرفتند. در ادامه‌ی این حرکت نیز با بهره‌گیری از تجارب ایام انتخابات، اقدام به نامه‌سازی کردند و با انتشار نامه‌ای با امضای مجهول «جمعی از بستگان گروهی از زندانیان سیاسی ایران» در خصوص به‌کار بردن واژه‌ی میکروب‌های سیاسی اعلام نارضایتی کردند.

انعکاس ناگزیر
در این روز نیویورک‌تایمز بخش مربوط به وحدت در رهنمودهای رهبر انقلاب را مورد توجه قرار داد و نوشت: «آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با علما خواستار وظیفه‌شناسی، وفاداری و ثابت‌قدمی جامعه شد.» کریستین‌ساینس‌مانیتور نیز به اظهارات رهبری درباره‌ی دو رکن جمهوریت و اسلامیت نظام پرداخت و آن را مورد توجه قرار داد.

فردای آن روز، روزنامه‌ی اسرائیلی جروزالم‌پست بدون کوچک‌ترین اشاره‌ای به شوق و شور بی‌نظیر مردم و روحانیون در مراسم استقبال از رهبری، شکاف میان روحانیون قم را مسأله‌ای جدی تلقی کرد و  نوشت: «رهبر ایران در نظر دارد به شکاف‌های موجود میان روحانیت پایان دهد.»

رسانه‌های عربی همچون العربیه و الجزیره نیز در هم‌سویی با شبکه‌های غربی و در صدر آن‌ها بی‌بی‌سی، منفعلانه عمل کردند و در بخش‌های مختلف خبری خود اشاره‌ای به موج عظیم استقبال مردم قم از رهبر انقلاب نکردند. برخی دیگر از رسانه‌های عرب‌زبان منطقه نیز شکست تحریم‌های ایران را به عنوان بخش مهم سخنرانی رهبری در نخستین روز سفر ایشان به قم منتشر کردند.

البته تلاش رسانه‌های بیگانه تا حدود زیادی بی‌نتیجه ماند؛ چنانچه بسیاری از روزنامه‌های وزین جهان عرب هر کدام در بخش‌های متعددی به این استقبال گسترده‌ی مردمی اشاره کردند. روزنامه‌ی الحیات چاپ لندن این بخش از رهنمودهای رهبر انقلاب را مورد توجه قرار داد که روز سه‌شنبه در جمع مردم قم بر تقویت قوای نظام ایران پس از حوادث انتخابات اشاره کرده بودند. خبرنگار الحیات با اشاره به این‌که این نخستین دیدار رهبر انقلاب از قم در ده سال گذشته است، از حضور گسترده‌ی مراجع دینی، علما و شخصیت‌های حوزه‌ی علمیه‌ی قم در استقبال از ایشان خبر داد.

علاوه‌ بر روزنامه‌های لبنانی، روزنامه‌ی القبس کویت و خبرگزاری کونای این کشور نیز سخنان روز سه‌شنبه آیت‌الله خامنه‌‌ای در اجتماع عظیم مردم شهر قم را در صدر اخبار خود آوردند و تأکید کردند که تحریم‌های اعمال شده علیه ایران موجب استحکام بیشتر پیوند بین نظام اسلامی و مردم شده است. این روزنامه بخش‌های بسیاری از سخنان رهبری و از جمله شکست توطئه‌ی دولت‌های استکباری برای تشدید تحریم‌ها و حمایت از قوه مجریه را منتشر کرد.

روزنامه‌ی سعودی المدینه چاپ عربستان، روزنامه‌ی الجریده‌ی کویت، پایگاه خبری ایلاف و همچنین پایگاه خبری الانتقاد نِت، سخنان رهبری را با این تیتر منتشر کردند که: آیت‌الله خامنه‌ای تأثیر تحریم‌ها را کم دانست و گفت که ملت ایران از نخستین سال‌های انقلاب تحریم بوده است و راه مقابله با آن را می‌داند. تحریم‌های اخیر هم که با تشدید فشار بر روی مردم و جدا کردن آن‌ها از نظام اسلامی طراحی شده، نتوانسته اثر قابل توجهی بر زندگی آن‌ها بگذارد.

مسأله‌سازی
«آیا مراجع تقلید به دیدار آیت‌الله خامنه‌ای خواهند رفت؟» این سؤال درواقع مسأله‌ای بود که رسانه‌های مخالف نظام آن را پس از تکرار برخی مقدمات که به نظر آن‌ها حاکی از وجود اختلاف عمیق میان نظام جمهوری اسلامی و مراجع تقلید بود، مطرح ساختند و این‌گونه وانمود کردند که مراجع تقلید با وجود این اختلافات، با رهبر انقلاب دیدار نخواهند داشت و این موجب شکست هدف‌های آیت‌الله خامنه‌ای در این سفر خواهد بود.

مراجع عظام تقلید یا روحانیون ارشد
برای همین، رسانه‌ها و خبرگزاری‌های بیگانه اخبار مربوط به دیدارهای شب اول و دوم مراجع عظام تقلید با رهبر معظم انقلاب را منتشر نکردند و همچنان به طرح مسأله‌ی موهوم اختلاف پرداختند. با این حال برخی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه به دلیل انتشار مکرر گزارش‌های تصویری این دیدارها در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، اگرچه نتوانستند این رویداد را سانسور کنند، اما در انتشار آنها ضمن بازی با اصطلاحات و کلمات، سعی کردند خنثی‌سازی کنند و مراجع عظام را «تعدادی از روحانیان ارشد قم» بنامند.

تغییر جهت
با انتشار خبرها و گزارش‌های مصور دیدار گرم مراجع عظام و علمای بزرگ حوزه با رهبر انقلاب در محل حضور ایشان و همچنین خبرهای حاکی از شور و شوق مردم در دیدارهای عمومی، رسانه‌های بیگانه در رویکرد مقابله‌ی تبلیغاتی‌شان، این سفر را یک نوع قدرت‌نمایی وانمود کردند که نظام جمهوری اسلامی آن را در برابر مراجع قم صورت داده است.

این رویکرد رسانه‌های بیگانه البته در دیدار رهبر انقلاب با اجتماع عظیم و پرشور علما، فضلا، اساتید، مدیران مدارس و طلاب حوزه‌ی علمیه‌ی قم از بین رفت، زیرا ایشان در آن بیانات -‌که مهم‌ترین سخنرانی در این سفر رهبر معظم انقلاب به قم محسوب می‌شود- حوزه‌های علمیه را به خروج از انفعال و حضور جدی در پاسخ‌گویی به نیازهای نظام جمهوری اسلامی دعوت کردند. این بخش از بیانات ایشان، اساساً کوچک‌ترین تصور این‌چنینی را در ذهن مخاطبان از بین می‌برد.

این دیدار و سخنرانی اگرچه محورهای مهم و ویژه‌ای همچون تبیین ابعاد تحول و مدیریت تحول در حوزه‌ها و ارتباط متقابل حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی را در بر داشت، اما رسانه‌های بیگانه در انتشار آن صرفاً به بخشی از گفته‌های رهبر انقلاب اکتفا کردند؛ گفته‌هایی که به برخی افراد اشاره داشت که برای رعایت پسند و عرف عمدتاً مادی دنیایی و حتی برای خوش‌آمد استکبار، فتوا صادر می‌کنند: «کسی فتوا داده است که تلاش صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به‌خاطر این‌که مورد سوءظن قدرت‌های بزرگ است، مشروع نیست، اما ما می‌گوییم استکبار غلط کرده است که به ملت ایران سوءظن دارد.»

رسانه‌های بیگانه در اقدامی مشترک تلاش کردند تا مخاطبی برای این بخش از سخنان رهبر انقلاب پیدا کنند و با بهره‌گیری از آن، جبهه‌ای سیاسی و احیاناً فقهی را ایجاد کنند. در این میان رادیو وابسته به سازمان سیا (رادیوفردا) نیز در گزارشی مبسوط به دفاع از فتوای مورد اشاره پرداخت و فتوای عدم مشروعیت تلاش صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به‌ خاطر سوءظن قدرت‌های بزرگ را ناشی از نگاه تیزبین صادرکننده‌ی آن دانست.
حال و در ادامه‌ی سفر رهبر معظم انقلاب باید منتظر بمانیم تا ببینیم که سناریوی جدید مخالفان نظام اسلامی چیست؟