یکی از راه‌های اثبات قدرت علمی رصدگران و کارشناسان رؤیت هلال جمهوری اسلامی ایران حضور در کنفرانس‌ها و مجامع علمی گوناگون در سطح بین‌المللی است. آنچه در پی می‌آید، گزارشی است به قلم مهندس بوژمهرانی، از عزیمت اعضای ستاد استهلال به دومین کنفرانس ICOP که سال سال گذشته در ابوظبی برگزار شد:

برابر هماهنگیهای قبلی، اینجانب به اتفاق آقای مهندس میرسعید در بامداد روز جمعه ۷ خرداد ۸۹ از تهران عازم ابوظبی شدیم. علاوه بر اینجانبان، هفت نفر دیگر از ایران (آقایان حجت الاسلام مختاری، مهندس رستمی، نیری، خالقی، طباطبایی، حجت الاسلام اصفهانی و اکبرنژاد) در کنفرانس حضور داشتند. اهم برنامه‌هایی که توسط ایرانیان حاضر به کنفرانس ارائه شد عبارت بودند از:
۱- ارائه مقاله و ایراد سخنرانی توسط مهندس رستمی با عنوان خطاها در مدل سازی معیارهای رویت پذیری هلال
۲- ارائه مقاله و ایراد سخنرانی توسط آقای نیری با عنوان سن هلال، زمین مرکزی یا مکان مرکزی؟
۳- ارائه مقاله سازماندهی رویت هلال در ایران (بصورت پوستر) توسط اینجانب
۴- برگزاری نمایشگاه عکسهای هنری با موضوع هلال ماه توسط اینجانب
۵- بررسی نحوه برگزاری کنفرانس مشابه در ایران (با توجه به نقاط ضعف و قوت کنفرانس ابوظبی و رایزنی با متخصصین و کارشناسان کشورهای مختلف)
۶- بحث و گفتگو با متخصصین

پس از ورود به ابوظبی و استقرار در هتل المنزل (که توسط مسئولین برگزاری کنفرانس برای اقامت میهمانان در نظر گرفته شده بود) هماهنگی تلفنی با سرپرست محترم سفارت جمهوری اسلامی ایران در ابوظبی و رایزن فرهنگی سفارت انجام و مقرر گردید روز شنبه جناب آقای قاطع و روز یکشنبه جناب آقای دکتر ماجدی به عنوان مترجم در معیت گروه باشند.

برای برگزاری نمایشگاه عکس، تعداد ۳۷ تابلو از بهترین عکسهای هنری اینجانب با موضوع هلال ماه که در طول مدت ۸ سال و در نقاط مختلف ایران گرفته شده بود در اندازه ی ۴۰ در ۶۰
سانتی‌متر به چاپ رسیده و بر روی شاسی چوبی از جنس MDF چسبانده شده بود. این محموله ۶۰ کیلو گرمی در سه جعبه چوبی و با نهایت دقت و ظرافت بسته بندی شده بود تا در حین حمل نقل از اصفهان به تهران و ابوظبی آسیبی به آن وارد نگردد. یک روز قبل از آغاز کار کنفرانس، به منظور برپایی نمایشگاه، اینجانب به همراه مسئولین پشتیبانی کنفرانس (اعضای انجمن نجوم دوبی) به محل برگزاری کنفرانس رفته و با کمک آقایان قاطع و کامبیر خالقی (یکی از دانشجویان دانشگاه تهران که در کنفرانس حضور داشتند) تا بعد از ظهر اینکار را به اتمام رساندیم.

 

ثبت نام نهایی حضور در کنفرانس شنبه شب در هتل محل اقامت میهمانان انجام شده و صبح روز یکشنبه برنامه بطور رسمی آغاز شد.

برنامه ریزی کنفرانس
در دومین کنفرنس ICOP حدود ۱۶۲ نفر از ۲۷ کشور جهان حضور داشتند. برنامه ی این کنفرانس بسیار فشرده و سنگین برنامه ریزی بود بگونه ای که در طی ۳ روز و در ۹ بخش و موضوع مختلف، ۳۲ سخنرانی ایراد شد. علیرغم حضور علمای اهل تشیع و تسنن در کنفرانس، تقریبا" هیچیک از آنان به ایراد سخنرانی رسمی نپرداختند لکن در زمان پرسش و پاسخ بعد از سخنرانیها، برخی از آنان (بخصوص دو چهره ی مذهبی - دولتی که از عربستان سعودی حضور داشتند) در قالب پاسخ به سوالات، به ایراد سخنرانی میپرداختند!
نقطه ضعف این کنفرانس، فقدان کارگاههای تخصصی بود. در نبود این کارگاهها، تمام حضار (متخصصین دینی، متخصصین نجومی و افراد غیر متخصص) میبایست شنونده ی ۳۲ سخنرانی باشند که در طیف بسیار گسترده ای از موضوعات مرتبط و غیرمرتبط با رویت هلال و تقویم قمری ارائه میشد. این رویداد ضمن اینکه برای طرح موضوعات فنی و نوین فرصتی باقی نمیگذاشت، بعضا" چالشها و درگیریهای لفظی بین حضار (همانند کنفرانس اول در سال ۱۳۸۵) را باعث گردید.

عناوین سخنرانی های کنفرانس

 - تقویم اسلامی برای آینده (مهندس جمال الدین عبدالرازق - مراکش)

-    پیشنهاد تقویم اسلامی جهانی (دکتر خالد شوکت – امریکا)

-    تقویم دو منطقه ای و تعریف ماه اسلامی (دکتر نضال قسوم – امارات)

-    تکنیکها و مشکلات رصد هلالهای باریک با تلسکوپ (جیمز استم – امریکا)
-    رصد هلال با استفاده از دوربینهای الکترونیکی (مهندس مارتین الساسر – آلمان)

جیمز استم (راست) و مارتین (چپ)

-    استفاده از تکنولوژی پخش زنده برای رصد هلال (مهندس قمرالدین – انگلیس)

-    تاثیرگذاری مخابرات بعنوان ابزاری برای جمع آوری، پخش و نشر داده های رصد هلال ماه
(قمرالدین محمد – نیجریه)

-    پیشرفتهای فنی، چالشها و پروژه های تحقیقاتی برای مشاهده هلال ماه و مسائل ماه
(دکتر مهیب الله دورانی – امریکا)

-    گزینه های نجومی برای قانون دانان فقهی (مراجع دینی) (دکتر صالح الشیذانی – عمان)

-    مشکلات نجومی و حقوقی (فقهی)   مربوط به اوقات نماز (مهندس محمد عوده – امارات)

-    تعیین وقت فجر از طریق رصد در اردن (دکتر عبدالقادر عابد – اردن)

-    عشاء و فجر برای عرض های جغرافیایی بالا و فضا نوردان (دکتر عبدالله المسند – عربستان سعودی)

-    زمانهای نماز در عرضهای جغرافیایی بالا (پروفسور جلال الدین خانجی – سوریه)

-    روش جدید نجومی برای محاسبه ی اوقات نماز در همه جا (دکتر نضال قسوم – امارات)
-    اخترشناسی و آب و هوا (دکتر حسن باصرة – عربستان سعودی)
-    اخترشناسی و محیط زیست (دکتر ادریس بنصاری – مراکش)
-    آسمان امارات متحده عربی و صور فلکی (حسن الحریری – امارات)
-    فصول و کشاورزی (مهندس صخر عبدالله – امارات)
-    رصدهای نجومی در مالزی (دکتر سوسکنن ازهری – اندونزی)
-    آموزش نجوم در مدارس مالزی (قاسم بهالی – مالزی)

-    مطالعات نجوم در آموزشگاههای آموزش عالی مالزی (دکتر سادان مان – مالزی)
-    بررسی و آگاهی یافتن در ارتباط با ماه، هلال و ماه نو (خانم سناء مصطفی عبده – اردن)

خانم سناء مصطفی عبده (وسط)  

-    عربی سازی نرم افزارهای نجومی و دانش الکترنیکی پایه (مهند علما الحسینی – اردن)
-    نجوم از دیدگاه جامعه و رسانها (خانم رباب القدیحی – عربستان سعودی)
-    نقش کانالهای ماهواره ای و گردهمائی ها در متصل کردن فرهنگهای نجومی، حال و آینده
(خانم بسمه ذیاب – اردن)

خانم رباب القدیحی (نفر اول راست) و خانم بسمه ذیاب (نفر دوم راست)
-    نقش جوامع نجومی عربی در توسعه نجوم در جهان عرب (مهندس خلیل قنصل – اردن)

-    دقت محاسبات نجومی در مشخص کردن شروع ماههای قمری (دکتر مسلم شلتوت – مصر)

دکتر شلتوت (چپ)
-    سن هلال، زمین مرکزی یا مکان مرکزی؟ (علی اکبر نیری – ایران)

-    موضوعات مدل سازی رویت پذیری هلال (دکتر محمد زمبری زین الدین – مالزی)

-    خطاها در مدل سازی معیارهای رویت پذیری هلال (مهندس سید قاسم رستمی – ایران)

-    راهنمای جستجو برای تلسکوپها (صالح الصعب – عربستان سعودی)

-    محاسبه عبور نصف النهاری خورشید از فراز کعبه برای سال ۲۰۱۰ (دکتر ازهری محمد – مالزی)

 

عناوین پوسترهای ارائه شده در کنفرانس
-    سازماندهی رویت هلال در ایران (علیرضا بوژمهرانی – ایران)

-    آموزش اجرام سماوی در نجوم به کودکان (الجزایر)
-    تجربه سوریه در مشخص کردن شروع ماههای قمری (سوریه)
-    شبیه سازی کاربردی برای مشاهده هلال اول ماه قمری از سطح زمین و هوا (مصر)
-    محمد واردن و تصور او از وجود هلال (اندونزی)
-    مرور نسخ خطی (عربستان سعودی)
-    ابن الشاطر (سوریه)
-    فواید پنهان و چشم انداز رویکرد جوامع مسلمان به نجوم (سری لانکا)
-    مرور تفاوت تقویمهای اسلامی، دلائل و راهکارها (سنگال)
-    خورشید گرفتگی؛ شرایط و پدیده های مربوط به آن (لیبی)

اهم مطالب مطرح شده در بیانیه پایانی کنفرانس
۱-    برگزاری کنفرانس سوم ICOP در ۲ سال آینده و تشکیل کارگروههای فقهی – نجومی به منظور تداوم کار و رسیدن به پیشرفتهایی در زمینه های مورد توجه
۲-    لزوم ادامه ی بحث و مذاکره برای رسیدن به توافقی در مورد تقویم اسلامی و فرمولی که مورد توافق تمام کشورها باشد
۳-    درخواست از مسئولین ذیربط در خصوص اینکه چنانچه مقارنه ماه روی نداده و یا غروب ماه قبل از غروب خورشید باشد برای استهلال در غروب روز ۲۹ ماه قمری فراخوان اعلام نکنند (مخاطب  این بند بطور ویژه مسئولین عربستان سعودی هستند)
۴-    لزوم عدم پذیرش شهادت شهود در زمانی که متخصصین نجومی بر عدم رویت پذیری هلال اتفاق نظر دارند.
۵-    درخواست برای عضویت متخصصین رویت هلال در کمیته های رسمی که آغاز ماههای قمری را مشخص و تعیین میکنند.
۶-    تداوم و تقویت مطالعات و تحقیقات اوقات شرعی برای عرض های جغرافیایی بالا
۷-    همکاری و تشریک مساعی با موسسات و انجمن های آموزشی در راستای معرفی موضوعات نجومی (بویژه موضوعات اسلامی نجوم) در برنامه های آموزشی این موسسات و انجمن ها
۸-    لزوم تلاش برای گسترش دانش نجوم در جوامع اسلامی
۹-    همکاری با رسانه های گروهی برای معرفی نجوم و تمایز قائل شدن بین نجوم و طالع بینی
۱۰-    لزوم تلاش برای تقویت روابط بین انجمن های نجومی جهان اسلام و عرب
۱۱-    نشر و توزیع کتب مرجع در زمینه نجوم

نکات مهم و قابل ذکر
۱-    یکی از بزرگترین نقاط ضعف متخصصین نجومی رویت هلال در ایران، عدم انعکاس بین المللی فعالیتهای انجام شده آنان است. در همایش ابوظبی احتمالا" برای اولین بار گامهای مناسبی برای رفع این نقطه ضعف برداشته شد. ارائه ی دو مقاله ی تخصصی، یک مقاله ی توصیفی و در کنار آن نمایشگاه عکس، نشان از اهتمام و توجه متخصصین ایرانی در این رابطه داشت. علیرغم این گام ارزشمند، جا دارد در سایر زمینه های مرتبط (تحقیقات حوزوی، تقویم و تاریخ نجوم) هم فعالیتهای مشابهی انجام شود.
۲-    علیرغم تلاش کشورهای اسلامی برای دستیابی به تقویم واحد، بدلیل اختلاف نظرات مقامات مذهبی، جهت گیریهای سیاسی مقامات کشور عربستان سعودی و پذیرش بی قید و شرط شهادت شهود توسط مسئولین مذهبی این کشور، تاکنون موفقیتی در این زمینه بدست نیامده است.
۳-    جناب آقای دکتر نضال قسوم در سخنرانی خود مطالب نسبتا" تندی را در مورد نظرات فقهی علما و تفاوت تقاویم کشورهای اسلامی مطرح کرد. این سخنان با واکنش متقابل و تند تعداد زیادی از حضار روبرو شد و دقایق زیادی از وقت جلسه به پاسخگویی به سخنان او اختصاص یافت.
۴-    بدلیل شرایط خاص جغرافیایی کشورهایی که به مدار قطبین نزدیک هستند، مطالعات زیادی برای چگونگی تعیین اوقات شرعی در این کشورها انجام شده است. پیشنهاد میگردد در مراکز نجومی و حوزه های علمیه ایران نیز چنین بررسیهایی انجام شود.
۵-    سطح کیفی بخشهای مختلف کنفرانس بسیار متفاوت بود بگونه ای که در برخی اوقات سخنرانیهای بسیار تکنیکی و علمی و در مواردی سخنرانیها ساده و گزارش گونه ارائه میشد.
۶-    سخنرانیهای آقایان مارتین (آلمان)، استم (امریکا)، نیری و رستمی (ایران) و دکتر عابد (اردن) جزو مهمترین سخنرانیهای علمی این کنفرانس بودند.
۷-    فعالیت انجمن نجوم اردن در بررسی زمان فجر صادق و فجر کاذب در خور توجه بود. هر چند که از نظر تکنیکی ایرادهایی در مستندات ارائه شده در مقاله دکتر عابد مشاهده میشد لکن نفس کار ارزشمند بوده و میتوان آن را در ایران اجراء کرد. گفتنی است شورای مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران یکبار اقدام به انجام این پروژه کرده است ولی این آزمایش میبایست چندین بار دیگر و در نقاط مختلف و مناسب (از نظر برخورداری از تاریکی مطلق) تکرار شود.

دکتر عابد اعلام کرد عکس سمت راست مربوط به فجر کاذب و عکس سمت چپ مربوط به فجر صادق است و این در حالی بود که طبق گزارش ایشان، این دو عکس فقط با فاصله ی زمانی ۱ دقیقه گرفته شده اند. این گزارش قطعا" اشتباه بوده و به احتمال زیاد یا زمان عکسبرداری به درستی یادداشت نشده و با اینکه تنظیمات دوربین تغییر یافته است. تفاوت چشمگیر نور آسمان در این دو عکس، آن هم با ۱ دقیقه فاصله توجیه ناپذیر بود.
۸-    حضور همزمان فقهای دینی (اهل تشیع و تسنن) و متخصصین نجومی در جلسات سخنرانیها، موجب کاهش سطح کیفی کنفرانس شده بود. این نکته میبایست در کنفرانس آتی ایران مد نظر قرار گیرد که هر کدام از این دو گروه میبایست بطور جداگانه به موضوعات تخصصی خود بپردازند تا بتوانند در مدت زمان بیشتر، مطالب دقیقتر و تخصصی تر را مورد نقد و بررسی قرار دهند. در کنفرانس ابوظبی انجام ۳۲ سخنرانی برای همه ی حضار، علاوه بر خسته کننده بودن، باعث کم شدن چشگیر وقت اختصاص داده شده به هر سخنران گردید اما اگر کارگاههای تخصصی فقهی و نجومی در کنفرانس ایجاد میشد، این نقائص بخوبی برطرف شده و ماحصل گفتگوها نیز مناسب‌تر میشد (گفتنی است علمای حاضر در کنفرانس ابوظبی در حاشیه ی کنفرانس و در هتل محل اقامت نشستی تخصصی برگزار کردند که متاسفانه چون جزو برنامه های رسمی کنفرانس نبود از کم و کیف آن اطلاع دقیقی در دست نداریم).

    

حضور علمای اهل تشیع و تسنن از کشورهای مختلف نقطه قوت این کنفرانس بود که البته از آن بهره برداری مناسب نشد.
۹-    گفتگوهای جنبی فراوانی توسط ایرانیان حاضر در کنفرانس با متخصصین کشورهای امریکا، آلمان، اردن، عمان، الجزایر، نیجریه، عربستان سعودی، ترکیه و امارات انجام شد. برخی از این گفتگوها در سالن کنفرانس و مابقی در هتل محل اقامت انجام شد. در این گفتگوها ضمن تبادل نظر در خصوص موضوعات علمی مرتبط با رویت هلال، رایزنی هایی برای برگزاری کارگاههای تخصصی در کنفرانس آتی ایران انجام شد.

               

گروه ایرانی از هر فرصتی برای گفتگو با همکاران خارجی استفاده میکردند
۱۰-    نمایشگاه عکسهای هنری اینجانب مورد توجه و عنایت فراوان حاضرین در کنفرانس قرار گرفت. در بازدیدهایی که از این آثار بعمل می آمد در مورد خصوصیات تکنیکی، تاریخی، نجومی و مفهومی عکسها بحث و گفتگو میشد. مهمترین نکته ای که باعث تعجب بازدید کنندگان گردید این نکته بود که بنده این عکسها را با حداقل امکانات فنی و با یک دوربین نسبتا" معمولی و ساده گرفته بودم. هر چند در سالهای اخیر برای تهیه ی عکسهای ویژه از هلال ماه زحمات زیادی را متحمل شده و برای این اولین نمایش خارجی عکسها نیز سختیهایی کشیدم، اما خوشحالم که به لطف خداوند متعال عکسهای به نمایش گذارده شده مورد توجه ویژه و عنایت میهمانان کنفرانس قرار گرفته و تحسین همگان را برانگیخت که این مهم موجب مباهات و افتخار برای این بنده ی حقیر و سربلندی گروه اعزامی از جمهوری اسلامی ایران گردید.
چنانچه زمینه استفاده از امکانات جدید و مدرن عکاسی فراهم گردد، با توکل به حضرت حقتعالی خواهیم توانست کارهای ارزنده ی دیگری را برای ارائه در سطح بین المللی تهیه نماییم.
۱۱-    در مقاله ای که با عنوان سازماندهی رویت هلال در ایران (بصورت پوستر) ارائه شده بود شرح فعالیتها و تشکیلات ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری مد ظله العالی را بیان کرده بودم. این باعث خوشحالی است که مشکلات موجود در تعدادی از کشورهای اسلامی بخصوص کشورهای عربی خاورمیانه در زمینه آغاز ماه قمری (که عناوین آن مشکلات را میتوان در بیانیه ی نهایی کنفرانس ابوظبی یافت)، در کشور ما با رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای مد ظله العالی و تلاش بی وقفه و دقیق ستاد استهلال، سالها است که این مشکلات پشت سر گذاشته شده و هم اینک در ارتباط با رویت هلال و آغاز ماه قمری در مسیری روشن و کاملا" منطبق بر اصول علمی و فنی گام برمیداریم.

۱۲-    در این کنفرانس گفتگوهای گرم و صمیمانه ای با شیعیان عربستان داشتیم. گروه نجومی منطقه احصاء و قطیف علیرغم محدودیتیهای گسترده ای که توسط وهابیون و ماموران دولتی عربستان بر آنها تحمیل میشود با پشتکار زیاد به فعالیت در زمینه رویت هلال و دیگر موضوعات نجوم غیر حرفه ای می پردازند.
به منظور حمایت معنوی از فعالیتهای این گروه و تحکیم پیوندهای برادرانه، اینجانب با
چشم پوشی از منافع مادی عکسهای خود، تمامی آثار ارائه شده در کنفرانس را به انجمن نجوم شیعیان قطیف اهداء کردم.
۱۳-    تعدادی از میهمانان، صرفا" برای حضور در کنفرانس آمده و فعالیت خاصی نداشتند. لازم است برای برگزاری کنفرانس در ایران، میهمانان بدقت انتخاب شوند تا بیشترین بهره از حضور آنان در کشور برده شود.
۱۴-    یک ویدئو کلیپ هنری که توسط اینجانب تهیه شده بود در پایان روز اول و بعنوان برنامهی رسمی کنفرانس برای حضار به نمایش گذاشته شد.

۱۵-     آقای مارتین (آلمان) برای سفر به ایران و برگزاری کارگاه آموزشی و تخصصی در زمینه عسکبرداری از هلال با دوربینهای الکترونیکی ( CCD )‌و پردازش تصویر، اعلام آمادگی کرد. ایشان جزو معدود نفراتی در دنیا است که این تکنیک را برای پردازش تصویر هلال ماه نو بکار گرفته و دستاوردهای شگفت آوری نیز در این زمینه دارد. اهداف آتی او (آشکار سازی زمین تاب در جدائی ۵.۵ درجه و نیز آشکار سازی ماه در هنگام عبور از کرونای خورشید) فوق العاده فنی و دقیق است.

۱۶-    شیعیان عربستان تاکید و درخواست داشتند که در صورت برگزاری کنفرانس ایران و دعوت از گروه قطیف، فرصت زیارت حضرت ثامن الحجج امام رضا علیه السلام برای آنان فراهم شود.