|گزارش|

ماه‌گرفتگی، پدیده‌ای طبیعی است که هر از چندگاهی در آسمان قابل مشاهده است. زمانی که زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد، سایه‌ی زمین به صورت مخروطی در فضا کشیده می‌شود؛ در این هنگام، وقتی که ماه در مسیر گردش به دور زمین وارد این مخروط سایه می‌شود، دیگر نور خورشید به آن نمی‌تابد و سطح ماه تیره و تاریک می‌شود. در این هنگام بیشترین نیروی جزر و مدی به زمین وارد می‌شود و حتی احتمال وقوع زلزله در مناطقی که پوسته‌ی زمین ضعیف باشد نیز وجود دارد؛ اما ماه‌گرفتگی آذر ماه امسال در ایران چگونه اتفاق می‌افتد و از نظر شرعی چه وظایفی بر عهده‌ی مسلمانان خواهد بود؟

پاسخ به این سؤالات را در دو گفت‌وگوی کوتاه با دو کارشناس حوزه‌‌های نجوم و احکام بررسی می‌کنیم: [صوت]

دبیر کمیته‌ی علمی ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب درباره‌ی پهنه‌ی ماه‌گرفتگی امروز شنبه 19 آذر ماه می‌گوید: همزمان با غروب خورشید و طلوع ماه در آسمان کشورمان، ماه‌گرفتگی در تمامی شهرها آغاز خواهد شد و گرفت کامل در تمامی مناطق ایران قابل مشاهده است.

مهندس سید قاسم رستمی جزئیات این ماه‌گرفتگی را نیز این‌گونه شرح می‌دهد: شهر سرخس در شمال شرقی کشورمان در ساعت 16:17 شاهد شروع ماه‌گرفتگی خواهد بود، ماه در تهران در ساعت 16:50 با 45 درصد گرفت در سطح آن طلوع خواهد کرد و در ساعت 17:12 در اهواز با 83 درصد گرفت ظاهر خواهد شد و در ساعت 19:45، ماه‌گرفتی در این شهر به صورت کامل به پایان می‌رسد و گرفت در ایران تمام خواهد شد.

به‌گفته‌ی مهندس قاسمی، گرفتِ کامل ماه در تهران ساعت 17:40 تا 18:30 اتفاق می‌افتد.

اما شریعت مقدس اسلام، با وقوع پدیده‌ی ماه‌گرفتگی، وظایفی را برعهده‌ی مسلمانان قرار داده است؛ عضو دفتر استفتائات حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای فتاوای معظم‌له در‌این‌باره را اینگونه شرح می‌دهد: با وقوع ماه‌گرفتگی، انجام فریضه‌ی نماز آیات بر مسلمانان واجب می‌شود و مسلمانان از زمان شروع ماه‌گرفتگی در شهر خود تا قبل از زمان بازشدن کامل ماه می‌توانند این نماز را به جا بیاورند. بنابراین جایز نیست کسی عمداً این نماز را تا زمان بازشدن کامل ماه به تأخیر بیندازد و حتی احتیاط آن است که قبل از شروع بازشدن ماه از «گرفتِ کامل»، این نماز خوانده شود. اقامه‌ی این نماز از شروع «گرفتِ جزئی» تا قبل از پایان گرفت کامل، به نیت «ادا» و با شروع بازشدن ماه تا پایان «گرفتِ جزئی» به نیت «مافی‌الذمه» باید انجام بشود و در صورتی که به هر دلیلی کسی این نماز را تا پایان ماه‌گرفتگی نخواند، پس از پایان آن باید قضای نماز را به جای بیاورد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد رضایی درباره‌ی نحوه‌ی به‌جا آوردن نماز آیات نیز می‌گوید: این نماز به شیوه‌های مختلفی اقامه می‌شود و به دو طریق معروف نیز قابل خواندن است؛ شیوه‌ی نخست آن است که ابتدا یک حمد و یک سوره به دلخواه قرائت می‌شود و نمازگزار به رکوع رفته و برمی‌خیزد، دوباره یک حمد و یک سوره می‌خواند و به رکوع می‌رود؛ تا پنج مرتبه به همین صورت عمل می‌نماید و پس از برخاستن از رکوع پنجم به سجده رفته و رکعت دوم را هم به همین صورت خوانده و نماز را به پایان می‌برد.

روش دوم که مختصر است و زمان کمتری را به خود اختصاص می‌دهد به این صورت است که در رکعت اول ابتدا یک سوره‌ی حمد قرائت می‌شود و سپس یک سوره را به پنج قسمت تقسیم می‌کنند؛ باتوجه به آنکه نظر رهبر معظم انقلاب این است که «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» را نمی‌توان به عنوان یک آیه به حساب آورد، بنابراین مقلدین ایشان اگر می‌خواهند نماز آیات را به این شیوه به جا بیاورند و سوره‌ی توحید را به پنج قسمت تقسیم کنند به این صورت باید عمل نمایند که ابتدا بعد از قرائت سوره‌ی حمد، «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» و «قل هوالله احد» را خوانده و به رکوع می‌روند، دوباره از رکوع بلند شده «الله ‌الصمد» را خوانده و به رکوع می‌روند، باز بلند شده و «لم یلد» را خوانده به رکوع می‌روند، باز از رکوع برخاسته و «و لم یولد» را خوانده به رکوع می‌روند و در نهایت «ولم یکن له کفواً احد» را خوانده و برای بار پنجم به رکوع رفته و بعد از آن به سجده می‌روند؛ رکعت دوم را نیز باید به همین صورت انجام دهند و سپس نماز را به پایان برسانند.